На парозе стаяла Мартышка, дачка Рэдрыка Шугарта. З прадпакоя на паўцёмную лесьвічную пляцоўку падала яркае сьвятло, і ў першую сэкунду Рычард убачыў толькі цёмны сілюэт дзяўчынкі і падумаў, як яна моцна выцягнулася за апошнія некалькі месяцаў, але потым яна адступіла ўглыбіню прадпакоя, і ён убачыў ейны твар. У горле ў яго імгненна перасохла.
— Добры вечар, Марыя, — сказаў ён, намагаючыся гаварыць як мага больш ласкава. — Як маешся, Мартышка?
Яна не адказала. Яна моўчкі і зусім бясшумна адступала да дзьвярэй у гасьцёўню, гледзячы на яго спадылба. Было падобна, што яна не пазнавала яго. Ды й ён, шчыра кажучы, не пазнаваў яе. Зона, падумаў ён. Сволач…
— Хто там? — спытала Гута, выглядаючы з кухні. — Божа, Дыку! Дзе вы прападалі? Вы ведаеце, Рэдрык вярнуўся!
Яна пасьпяшалася да яго, на хаду выціраючы рукі ручніком, перакінутым праз плячо, — усё такая ж прыгожая, энергічная, моцная, толькі вось падцягнула яе неяк: твар зьлёгку памарнеў, і вочы былі нейкія… ліхаманкавыя, ці як?
Ён пацалаваў яе ў шчаку, аддаў ёй плашч і капялюш і сказаў:
— Начутыя, начутыя… Усё часу ніяк ня мог выбраць забегчы. Дома ён?
— Дома, — сказала Гута. — У яго там адзін… хутка сыдзе, напэўна, яны даўно ўжо сядзяць. Праходзьце, Дыку.
Ён зрабіў некалькі крокаў па калідоры і спыніўся ў дзьвярах гасьцёўні. Стары сядзеў за сталом. Адзін. Нерухомы і ледзь перакошаны на бок. Ружовае ад абажура сьвятло падала на шырокі цёмны твар, нібы выразаны са старога дрэва, — запалы, бязгубы рот, спыненыя, бяз бляску, вочы. І Рычард зараз жа адчуў пах. Ён ведаў, што гэта гульня ўяўленьня, пах бываў толькі ў першыя дні, а потым зьнікаў спрэс, але Рычард адчуваў яго як бы памяцьцю: душны цяжкі пах разрытае зямлі.
— То ж хадземце на кухню, — пасьпешліва сказала Гута. — Я там вячэру гатую, заадно пабалбочам.
— Так, вядома, — сказаў Нунан бадзёра. — Столькі ня бачыліся… Вы яшчэ не забыліся, што я люблю выпіць перад вячэрай?
Яны прайшлі на кухню, Гута адразу ж адкрыла халадзільнік, а Нунан усеўся за стол і агледзеўся. Як заўсёды, тут усё было чыста, усё блішчала, над рондальчыкамі паднімалася пара. Пліта была новая, паўаўтамат, значыць, грошы ў доме былі.
— Ну, як ён? — спытаў Нунан.
— Ды ўсё такі ж, — сказала Гута. — Схуднеў у турме, але цяпер, здаецца, укарміўся.
— Рыжы?
— Яшчэ б! Гэта ў яго ўжо да сьмерці.
Гута паставіла перад ім шклянку «Крывавай Мэры» — празрысты слой расейскай гарэлкі нібы б вісеў над слоем таматнага соку.
— Не зашмат? — спытала яна.
— Самы раз. — Нунан набраў у грудзі паветра і, зажмурыўшыся, павольна ўліў у сябе сумесь. Гэта было добра. Ён згадаў, што па сутнасьці справы за цэлы дзень упершыню выпіў нешта істотнае. — Вось гэта іншая справа, — сказаў ён. — Цяпер можна жыць.
— У вас усё добра? — спытала Гута. — Што вы так доўга не заходзілі?
— Клятыя справы, — сказаў Нунан. — Кожны тыдзень зьбіраўся зайсьці або хаця б патэлефанаваць, але спачатку давялося зьездзіць у Рэксаполіс, потым скандал адзін пачаўся, потым мне кажуць: «Рэдрык вярнуўся», — ладна, думаю, навошта перашкаджаць… карацей, завярцеўся я, Гута. Я часам пытаюся ў сябе: якога д’ябла мы так круцімся? Каб зарабіць грошы? Але на якое ліха нам грошы, калі мы толькі й робім, што круцімся?..
Гута бразнула вечкамі рондальчыкаў, узяла з палічкі пачак цыгарэт і села за стол насупраць Нунана. Вочы ейныя былі апушчаныя.
Нунан пасьпешліва выхапіў запальнічку і даў ёй прыкурыць і зноў, другі раз у жыцьці ўбачыў, што ў яе дрыжаць пальцы, як тады, калі Рэдрыка толькі што асудзілі і ён, Нунан, прыйшоў да яе, каб даць ёй грошай, — яна зусім прападала бяз грошай першы час, і ніводная сволач у доме не давала ёй у доўг. Потым грошы ў доме зьявіліся — і, судзячы па ўсім, немалыя, і Нунан здагадваўся адкуль, але ён працягваў прыходзіць, прыносіў Мартышцы ласункі й цацкі, цэлымі вечарамі піў з Гутой каву і плянаваў разам зь ёй будучае шчаснае жыцьцё Рэдрыка, а потым, наслухаўшыся ейных апавяданьняў, ішоў да суседзяў і намагаўся як-небудзь пераканаць іх, тлумачыў, угаворваў, нарэшце, выйшаўшы зь цярпеньня, пагражаў: «Бо Рыжы вернецца, ён вам усе косткі пераламае…» — нічога не дапамагала.
— А як маецца вашая дзяўчына? — спытала Гута.
— Якая?
— Ну, зь якой вы заходзілі тады… беленькая такая…
— Якая ж гэта мая дзяўчына? Гэта мая стэнаграфістка. Яна выйшла замуж і звольнілася.
— Жаніцца вам трэба, Дыку, — сказала Гута. — Хочаце, нявесту знайду?
Нунан хацеў быў адказаць, як звычайна: «Вось Мартышка падрасьце…», але своечасова спыніўся. Цяпер бы гэта ўжо не прагучала.