— Мне стэнаграфістка патрэбная, а не нявеста, — прабурчаў ён. — Кідайце свайго рыжага д’ябла і ідзіце да мяне ў стэнаграфісткі. Вы ж былі выдатнай стэнаграфісткай, Гута. Стары Гарыс вас да гэтага часу згадвае.
— Яшчэ б, — сказала яна. — Усю руку тады адбіла.
— Ах, нават так? — сказаў Нунан, робячы выгляд, што зьдзіўлены. — Ай ды Гарыс!
— Божа, — сказала Гута. — Ды ён мне праходу не даваў. Я толькі аднаго баялася — як бы Рэд не даведаўся.
Бясшумна ўвайшла Мартышка — паўстала ў дзьвярах, паглядзела на рондалі, на Рычарда, потым падышла да маці і прытулілася да яе, адвярнуўшы твар.
— Ну што, Мартышка? — сказаў бадзёра Рычард. — Хочаш шакалядку?
Ён палез у камізэлечную кішэню, выцягнуў шакалядны аўтамабільчык у празрыстым пакеціку і працягнуў дзяўчынцы. Яна не паварушылася. Гута ўзяла ў Нунана шакалядку і паклала на стол. У яе раптам зьбялелі вусны.
— Так, Гута, — бадзёра сказаў Нунан. — А я, ведаеце, пераяжджаць сабраўся. Надакучыла мне ў гатэлі. Па-першае, ад інстытуту ўсё-ткі далёка…
— Яна ўжо амаль нічога не разумее, — ціха сказала Гута, і ён абарваў сябе, узяў у абедзьве рукі шклянку і пачаў бессэнсоўна круціць яе ў пальцах. — Вы вось не пытаеце, як мы жывем, — працягвала яна, — і правільна робіце. Толькі вы ж наш стары сябар. Дыку, нам ад вас хаваць няма чаго. Ды й не схаваеш…
— У лекара былі? — спытаў Нунан, не ўзьнімаючы вачэй.
— Так. Нічога яны ня могуць сказаць. А адзін сказаў… — яна змоўкла.
Ён увесь час маўчаў. Няма пра што тут было гаварыць, і не хацелася пра гэта думаць, але яго раптам ударыла жудасная думка: гэта ўварваньне. Не пікнік на ўзбоччы, ня заклік да кантакту — уварваньне. Яны ня могуць зьмяніць нас, але яны пранікаюць у целы нашых дзяцей і зьмяняюць іх па сваім вобразе і падабенстве. Яму стала зябка, але тут ён згадаў, што чытаў пра штосьці падобнае, нейкі покетбук у яркай глянцаватай вокладцы, і ад гэтага ўспаміну яму палягчэла. Прыдумаць можна ўсё што заўгодна. Насамрэч ніколі не бывае так, як прыдумляецца.
— Ён сказаў, што яна ўжо не чалавек, — прамовіла Гута.
— Глупства, — глуха прамовіў Рычард. — Зьвярніцеся да сапраўднага адмыслоўца. Зьвярніцеся да Джэймса Катэрфільда… Хочаце, я зь ім пагавару? Зладжу вам прыём…
— Гэта да Мясьніка? — яна нэрвова засьмяялася. — Ня трэба, Дыку. Гэта ён і сказаў. Відаць, лёс.
Калі Нунан зноў асьмеліўся падняць на яе вочы, Мартышкі ўжо не было, а Гута сядзела нерухома, рот у яе быў прыадчынены, вочы пустыя, і на цыгарэце ў ейных пальцах нарос доўгі крывы слупок шэрага попелу. Тады ён штурхнуў да яе па стале шклянку і прамовіў:
— Зрабіце-ка мне яшчэ адну порцыю, дзетка… і сабе зрабіце. І вып’ем.
Яна скінула попел, пашукала вачыма, куды кінуць недакурак, і кінула ў ракавіну.
— За што? — сказала яна. — Вось я чаго не разумею. Што мы такое зрабілі? Мы ж не найгоршыя ўсё-ткі ў гэтым горадзе…
Нунан падумаў, што яна зараз заплача, але яна не заплакала — адкрыла халадзільнік, дастала гарэлку і сок і зьняла з паліцы другую шклянку.
— Вы ўсё-ткі не адчайвайцеся, — сказаў Нунан. — Няма ў сьвеце нічога такога, што нельга выправіць. І вы мне паверце, Гута, у мяне вельмі вялікія сувязі. Усё, што змагу, я зраблю.
Зараз ён сам верыў у тое, што казаў, і ўжо перабіраў у галаве імёны, сувязі і гарады, і яму ўжо здавалася, што пра падобныя выпадкі ён нешта чуў, і быццам бы ўсё канчалася шчасна, трэба толькі згадаць, дзе гэта было і хто лячыў, але тут ён згадаў, навошта ён сюды прыйшоў, і згадаў пана Лемхэна, і згадаў, для чаго ён пасябраваў з Гутай, і яму больш не захацелася думаць ні пра што, і ён адагнаў ад сябе ўсе зьвязныя думкі, сеў ямчэй, расслабіўся і стаў чакаць, пакуль яму паднясуць выпіўку. І ў гэты час у прадпакоі пачуліся шоргаючыя крокі, пастукваньне палачкі, і агідны, асабліва зараз, голас Сьцярвятніка Барбрыджа прамовіў:
— Э, Рыжы! А да твае бабы, відаць, нехта зазірнуў, я б на тваім месцы гэтую справу так бы не пакінуў…
І голас Рэдрыка:
— Прыкусі язык, Сьцярвятніку, беражы пратэзы. Вунь дзьверы, сысьці не забудзь, мне вячэраць пара…
І Барбрыдж:
— Цьфу ты, госпадзе, пажартаваць ужо нельга…
І Рэдрык:
— Мы з табой ужо ўсё аджартавалі. І кропка. Матай, матай, не затрымлівайся.
Пстрыкнуў замок, і галасы сталі цішэй: відавочна, абодва выйшлі на лесьвічную пляцоўку. Барбрыдж нешта сказаў напаўголасу, Рэдрык яму адказаў: «Усё, усё, пагаварылі». Зноў бурчаньне Барбрыджа і рэзкі голас Рэдрыка: «Сказаў — усё!» Гахнулі дзьверы, прастукалі хуткія крокі ў прадпакоі, і на парозе кухні зьявіўся Рэдрык. Нунан падняўся яму насустрач, і яны моцна паціснулі адзін аднаму рукі.