Усё навокал было нагрэтае дабяла, і яго каламуціла ад сухое жорсткае сьпёкі, ад смуроду, ад стомы, і ўтрапёна смылела абпаленая, палопаная на згінах скура, і яму здавалася, што скрозь каламутную сьвядомасьць яна спрабуе дакрычацца да яго, умольваючы аб спакоі, аб прахалодзе, аб вадзе. Зацёртыя да незнаёмасьці ўспаміны грувасьціліся ў ацёклым мозґу, перакульваючы адзін аднаго, засланяючы адзін аднаго, зьмешваючыся адзін з адным, уплятаючыся ў белы гарачы сьвет, што танчыў перад напаўзаплюшчанымі вачыма, і ўсе яны былі горкімі, і ўсе яны сьмярдзелі, і ўсе яны выклікалі рэжучы жаль або зьнянавісьць. Ён спрабаваў умяшацца ў гэты хаос, выклікаць зь мінулага які-небудзь салодкі міраж, адчуваньні пяшчоты або бадзёрасьці, ён выціскаў з глыбіняў памяці сьвежы вясёлы тварык Гуты, яшчэ дзяўчынкі, жаданай і недатыкальнай, і ён зьяўляўся, але адразу ж зацякаў іржой, скажаўся і пераўтвараўся ў панурую, зарослую бурай грубай шэрсьцю пыску Мартышкі; ён намагаўся згадаць Кірыла, сьвятога чалавека, ягоныя хуткія ўпэўненыя рухі, ягоны голас, які абяцаў небывалыя і пекныя мясьціны й часы, і Кірыл зьяўляўся перад ім, а потым ярка ўспыхвала на сонцы сярэбранае павуціньне, і вось ужо няма Кірыла, а ўтаропіліся ў твар Рэдрыку немігаючыя анёльскія вочкі Хрыпатага, і вялікая белая рука яго ўзважвае на далоні фарфоравы кантэйнэр. Нейкія цёмныя сілы варушыліся ў ягонай сьвядомасьці, імгненна зьмінаючы валявы бар’ер і гасячы тое нямногае добрае, што захоўвала ягоная памяць, і ўжо здавалася, што нічога добрага не было зусім, а толькі лычы, лычы, лычы…
І ўвесь гэты час ён заставаўся сталкерам. Ня думаючы, не ўсьведамляючы, не запамінаючы нават, ён фіксаваў быццам бы сьпінным мозгам, што вось зьлева, на бясьпечнай адлегласьці, над кучай старых дошак, стаіць «вясёлая здань» — вытхлая, спакойная, і пляваць на яе; а справа падзьмуў невыразны ветрык, і празь некалькі крокаў выявіўся роўны, як люстэрка, «камарыны плеш», шматхвосты, як марская зорка, — далёка, ня страшна, — а ў цэнтры ягоным сплясканая ў цень птушка, рэдкая штука, птушкі над Зонай амаль ня лётаюць; а вунь побач са сьцежкай дзьве кінутыя «пустышкі» — Сьцярвятнік, відаць, кінуў на зваротным шляху, страх мацнейшы за прагнасьць. Ён усё бачыў і ўсё ўлічваў, і варта было скрукаванаму Арчыбальду хоць на крок адхіліцца ад кірунку, як рот Рэдрыка сам сабой раскрываўся, і хрыплы перасьцерагальны воклік сам сабой вылятаў з глоткі. Машыну, думаў ён. Машыну вы зь мяне зрабілі. А каменныя адломкі на краі кар’еру ўсё набліжаліся, і ўжо можна было разглядзець мудрагелісты ўзор іржы на даху чырвонае кабіны. Дурань ты, Барбрыдж, думаў Рэдрык. Хітры, а дурань. Як жа ты мне паверыў, а? Ты ж мяне вось з такога часу знаеш, ты ж мяне лепш за мяне самога павінен знаць. Стары ты стаў, вось што. Падурнеў. Ды й тое сказаць, усё жыцьцё з дурнямі справу меў… І тут ён уявіў сабе, які лыч зрабіўся ў Сьцярвятніка, калі той даведаўся, што Арчыбальд, Арчы, прыгажунчык, крывіначка… што з Рыжым у Зону за ягонымі, Сьцярвятніка, нагамі сышоў не смаркач бескарысны, а родны сын, гонар, жыцьцё… І, уявіўшы сабе гэты лыч, Рэдрык зарагатаў, а калі Арчыбальд спалохана азірнуўся на яго, ён, працягваючы рагатаць, махнуў яму рукой: марш, марш! І зноў папаўзьлі па сьвядомасьці, як па экране, лычы, лычы. лычы… Трэба было мяняць усё. Не адно жыцьцё і ня два жыцьця, не адзін лёс і ня два лёсы — кожную шрубку гэтага смуроднага сьвету трэба было мяняць…
Арчыбальд спыніўся перад стромкім зьездам у кар’ер, спыніўся і замер, утаропіўшыся ўніз, выцягнуўшы доўгую шыю. Рэдрык падышоў і спыніўся побач. Але ён нават не паглядзеў туды, куды глядзеў Арчыбальд. Прама з-пад ног у глыбіню кар’еру сыходзіла дарога, шмат гадоў таму разьбітая гусеніцамі і коламі цяжкіх грузавікоў, справа ад яе падымаўся белы, патрэсканы ад сьпякоты адхон, а зьлева адхон быў напаўразбураны, і сярод камянёў і кучаў друзу там стаяў, нахіліўшыся, экскаватар, коўш ягоны быў апушчаны і бясьсільна ўткнуўся ў край дарогі. І, як і варта было чакаць, нічога больш на дарозе не было відаць, толькі каля самога каўша з грубых выступаў адхону зьвісалі чорныя скручаныя смактулькі, падобныя на тоўстыя вітыя сьвечкі, і мноства чорных кляксаў віднелася ў пыле, нібы там расплюхалі бітум. Вось і ўсё, што ад іх засталося, нават нельга сказаць, колькі іх было. Можа быць, кожная клякса — гэта адзін чалавек, адно жаданьне Сьцярвятніка. Вунь тая — гэта Сьцярвятнік жывым і здаровым вярнуўся з сутарэньня сёмага цэху. Вунь тая, большая, — гэта Сьцярвятнік безь перашкодаў выцягнуў з Зоны «рухомы магніт». А вунь тая смактулька — гэта шыкоўная, не падобная ні на маці, ні на бацьку, усімі жаданая Дзіна Барбрыдж. А вось гэтая пляма — не падобны ні на маці, ні на бацьку Арчыбальд. Арчы, прыгажунчык, гордасьць…