Por mi ĝi estis la plej kora ĝojo inciti la hundon. Rt19 Ĝi rolas kiel subjekto, sed la vera subjekto estas inciti la hundon. Oni forlasu ĝi.
Ĝi estis varmega posttagmezo. Rt83 La vera subjekto estas varmega post- tagmezo. Oni forlasu ĝi.
En kelkaj lingvoj oni iafoje uzas pronomon similan al ĝi kiel malplenan sub- jekton, kiu reprezentas nenion ajn. La koncernaj verboj vere estas sen- subjektaj. En Esperanto oni ne uzu ĝi ĉe tiaj sensubjektaj verboj (§30.1):
Hodiaŭ pluvas. Estos varme tie.
Ili
Ili estas multe-nombra. Ili kaj ilia estas uzataj por paroli pri pluraj konataj aferoj aŭ personoj (kiuj inkluzivas nek la parolanton, nek la alparolaton). Ili ne montras sekson:
Kie estas la knaboj? Ili estas en la ĝardeno. FE16
Kie estas la knabinoj? Ili ankaŭ estas en la ĝardeno. FE16
Kie estas la tranĉiloj? Ili kuŝas sur la tablo. FE16
Donu al la birdoj akvon, ĉar ili volas trinki. FE 9
Ĉemizojn, kolumojn, manumojn kaj ceterajn similajn objektojn ni nomas tolaĵo, kvankam ili ne ĉiam estas faritaj el tolo. FE35
Kvinope ili sin ĵetis sur min, sed mi venkis ĉiujn kvin atakantojn. FE14
Ili ambaŭ estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili. FE11
Sinjoro Petro kaj lia edzino tre amas miajn infanojn; mi ankaŭ tre amas iliajn (infanojn). FE18
Johanon, Nikolaon, Erneston, Vilhelmon, Marion, Klaron kaj Sofion iliaj gepatroj nomas Johanĉjo, Nikolĉjo, Erneĉjo, Vilhelĉjo, Manjo, Klanjo kaj Sonjo. FR38
En kelkaj lingvoj oni iafoje uzas ili-pronomon pri nedifinitaj homoj. En Esperanto oni devas tiam uzi oni.
Oni
Oni kaj onia estas nedifinitaj pronomoj, kiuj estas uzataj, kiam oni parolas pri ĉia ajn persono, multaj aŭ kelkaj nedifinitaj personoj, k.s. Oni estas normale unu-nombra, sed povas ankaŭ esti multe-nombra. Oni tute ne montras sekson:
En malbona vetero oni povas facile malvarmumi. FE 42
Kiam oni estas riĉa (aŭ riĉaj), oni havas multajn amikojn. FE16
Oni diras, ke la vero ĉiam venkas. FE16
Ili ambaŭ estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili. FE11
Lernolibron oni devas ne tralegi, sed tralerni. FE 31
Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas
FE 31
por vino.
Post infekta malsano oni ofte bruligas la vestojn de la malsanulo. FE 39
La domo, en kiu oni lernas, estas lernejo, kaj la domo, en kiu oni preĝas, estas preĝejo. FE40
Normale oni montras ĉiun ajn homon, sed iafoje ĝi montras certajn per- sonojn, kiujn oni ne povas aŭ volas precizigi:
Kun bruo oni malfermis la pordegon, kaj la kaleŝo enveturis en la korton. FE 38 Tute ne estas grave, kiuj personoj malfermis.
Oni tiel malhelpis al mi, ke mi malbonigis mian tutan laboron. FE33 La parolanto ne volas precizigi, kiuj homoj malhelpis al li.
Oni alportas la tagmanĝon. Rz-26 Nur la tagmanĝo estas interesa, ne la portanto.
La formoj onin kaj onia estas tre malofte uzeblaj en la praktiko. Pro ilia mal- oftegeco, kelkaj sentas ilin kiel strangajn, kaj evitas ilin. Zamenhof mem ne uzis ilin, sed skribis, ke ili estas tute regulaj (Lingvaj Respondoj p. 88). Je bezono oni ne hezitu uzi ilin:
La malpura aero malsanigas onin.
Kiam oni venas al tiu urbo, oni devas atenti pri la krimuloj. Ili kapablas ŝteli eĉ oniajn vestaĵojn.Ne kritiku onin, ĉar oni povas ankaŭ vin kritiki.
En iuj lingvoj, ekz. la Angla, pronomo, kiu ordinare signifas vi, estas iafoje uzata ankaŭ por esprimi sencon similan al tiu de oni. En Esperanto oni povas uzi vi en tia maniero, nur se la celita ideo vere inkluzivas la alparolatan per- sonon, t.e. se la senco estas "vi kaj aliaj homoj en simila situacio": En ĉiu
lingvo vi trovos multe da substantivoj, kiuj ne havas tiun aŭ alian sekson, tiun aŭ alian kazon. FK277 ~ En ĉiu lingvo oni trovos... Sed se la alparolato mem certe ne estas inkluzivita, oni kompreneble ne uzu vi: Kiam oni stiras aŭton, oni devas esti atenta. Se oni diras tion al blindulo, kiu ne rajtas stiri aŭton, estus absurde uzi vi anstataŭ oni.
En iuj lingvoj, ekz. la Franca, oni-pronomo povas esti uzata kun la signifo "ni". Tio ne eblas en Esperanto: - Kiel vi fartas, amikoj? - Nu, *oni* sufiĉe bone vivas! Diru: ...ni sufiĉe bone vivas.
11.6. Si
Si kaj sia estas specialaj triapersonaj pronomoj, kiujn oni en certaj okazoj devas uzi anstataŭ la ordinaraj pronomoj de la tria persono. Si estas jen unu- nombra, jen multe-nombra, depende de tio, kion ĝi reprezentas. Si per si mem ne montras sekson.
En simplaj frazoj (§11.6.1) la reguloj estas tute klaraj, sed en iaj kompleksaj frazoj (§11.6.2) la uzado ne estas fiksita.
11.6.1. Si en simplaj frazoj
Ofte okazas, ke tio, kio rolas kiel subjekto, aperas ankaŭ en alia rolo en la sama frazo. Se la subjekto estas mi, ni aŭ vi (aŭ ci), oni simple ripetas la saman pronomon:
Mi lavas min. La du mi estas la sama persono.
Mi vidas mian fraton. Mi kaj mia montras la saman personon.
Ni lavas nin. La du ni estas la samaj personoj.
Ni vidas niajn fratojn. Ni kaj nia montras la samajn personojn.
Vi lavas vin. La du vi estas la sama(j) persono(j).