Iafoje oni uzas ordinarajn radikojn (§37.1) sen finaĵoj kiel ekkriajn vortojn:
Halt'! Ne kuraĝu permesi al vi!Rt142 = Haltu! Ne kuraĝu... HALT estas ordinara radiko normale uzata kiel verbo: halti. Ĉi tie Zamenhof uzis ĝin kiel ekkrian vorton, kaj skribis apostrofon, kvazaŭ temus pri ellasita O- finaĵo. Pli bone estas skribi halt! (sen apostrofo), ĉar temas pri ekkria uzo de nuda radiko.
Ek! Ni komencu! Ek! Antaŭen! La prefikso EK (§38.3.4) estas tre ofte uzata kiel memstara ekkria vorto por instigi al (tuja) ekagado.
Eks pri tiuj idiotoj! La prefikso EKS (§38.3.5) estas iafoje uzata kiel memstara ekkria vorto por montri, ke io (ĝena), kio antaŭe ekzistis, ne plu okazos aŭ aperos.
Help! = Helpu! Helpon!
Povas ekesti problemoj pri akcento en ĉi tia uzado de nudaj radikoj. Kie en ekz. Rapid! meti akcenton? Ĉu oni diru "rapid" (kvazaŭ estus Rapid'! kun apostrofo), aŭ "rŭpid" (akcentante la antaŭlastan vokalon)? Estas konsilinde uzi kiel ekkriajn vortojn nur unuvokalajn radikojn, ĉar tiam ne povas ekesti dubo pri la akcento. Estas eĉ konsilinde uzi tiun ĉi eblon ĝenerale tre ŝpare.
Multaj radikoj estas iom sonimitaj. Ofte oni kreas el ili sonimitajn vortojn per forigo de finaĵoj, kaj ofte per mallongigo kaj aliformigo:
Kraki ^ Krak! FA3 86
Plaŭdi ^ Plaŭ! FA2 35
• Rapidi ^ Rap, rap! Rapidu, rapidu! FA2 34
Pafi ^ "Pif, paf!" eksonis subite krakoj. FA2 37
Murmuri ^ Mur-mur-mur! FA2128
Boji ^ Boj!
Miaŭi ^ Miaŭ! (eble pli bone mjaŭ, §18.4)
Tranĉi ^ Trinĉ tranĉ!
Gluti ^ Glut! glut!
Tinti ^ Tin tin!
Ekkriaj kaj sonimitaj vortetoj estas ofte elparolataj kun alia akcento ol ili devus havi laŭ la skribo. Tiaj ĉi vortoj estas la plej "sovaĝa" parto de la lingvo, kaj tial la normalaj reguloj de skribo (§1) kaj elparolo (§2) eble ne estas same gravaj kiel ĉe ordinaraj vortoj, sed plej ofte tute bone eblas skribi regule laŭ la efektiva elparolo:
La duvorta alvoko ha lo (§18.1) estas ofte misskribata *halo*, kio devus elparoliĝi *hŭlo* (same kiel la O-vorto halo). Ha lo estas tamen ĉiam el- parolata "ha lo". Ankaŭ ne eblas skribi *halo'* kun apostrofo, ĉar ĝi neniel estas O-vorto.
La vorton hura (§18.1) oni elparolu "hŭra" (akcento je U). Sed multaj el- parolas "hura". Se oni tiel elparolas, oni skribu hu ra°.
Hola (§18.3) estas ofte elparolata "hola", kaj devas tiam esti skribata
ho la°.
• Aha (§18.3), ehe (§18.3) kaj oho (§18.3) elparoliĝu "aha", "ehe" kaj "oho". Ili estas tamen ofte elparolataj "aha", "ehe" kaj "oho", kaj devas tiam esti skribataj a ha°, e he° kaj o ho°.
O kej° (§18.3) estas ofte misskribata *okej*, kio devus elparoliĝi "okej". La efektiva elparolo estas tamen ĉiam "okej". Iuj proponis skribi *okej'* kun apostrofo, sed ja neniel temas pri O-vorto.
La kata bleko miaŭ (§18.2) estas ofte elparolata "miaŭ", kaj tiam mjaŭ° estas pli bona skribo.
Iafoje ĉu aŭ Kl-vorto estas forlasita el demanda frazo. Tio okazas precipe en dialogoj. Tiam nur la kunteksto montras, ke temas pri demando. Tia forlaso estas akceptebla, kiam la tuta frazo estas draste mallongigita:
• - Efektive? - ŝi demandis per tirata tono. - Efektive, - respondis Aleĉjo. M147 = - Ĉu efektive vi farus tion? - ŝi demandis...
Por respondi ĉu-demandojn oni povas simple eldiri frazon (plenan aŭ mal- longigitan), kiu donas respondon al la demando:
Ĉu vi amas min? - Mi amas vin!
Kiam oni miksas nombrajn vortetojn (§23.1) kaj O-vortajn nombrovortojn (§23.2) en unu nombro, iliaj malsamaj reguloj kolizias. Nombraj vortetoj volas esti rektaj priskriboj de ĉefvorto, dum O-vortaj nombrovortoj mem estas ĉefvortoj kun da-esprimo post si. Necesas iel elturniĝi:
Kvar metroj da tiu ĉi ŝtofo kostas naŭ frankojn; tial du metroj kostas kvar kaj duonon frankojn (aŭ da frankoj). FE14 Nuntempe oni preferas uzi ON-vorton kun A-finaĵo en ĉi tiaj okazoj: kvar kaj duonan frankojn.
Tie loĝas 1.000.000 da homoj. = ...unu miliono da homoj. Tie loĝas 500.000 homoj. = ...kvincent mil homoj. Tie loĝas 1.500.000 (da) homoj. = Tie loĝas unu miliono (kaj) kvincent mil (da) homoj. Oni ankaŭ povas diri: ...unu kaj duona milionoj da homoj. Aŭ: ...unu komo kvin milionoj da homoj.
Mi havas unu milionon da eŭroj. Se mi ricevos ankoraŭ unu eŭron, mi havos unu milionon unu da eŭroj. Aŭ: ...unu milionon (da eŭroj) kaj unu eŭron.. Sed prefere ne *...unu milionon unu eŭrojn*, ĉar tio estus gramatike tre stranga kun du malsamspecaj objektoj. Estas tre nekutime uzi da kune kun nombra vorteto (unu da eŭroj), sed tio estas tamen akceptebla en tiaj ĉi okazoj.
• Li havas 10.300.978 $. = Li havas dek milionojn tricent mil naŭcent sepdek ok da dolaroj. Aŭ: Li havas dek milionojn (da dolaroj) kaj tricent mil naŭcent sepdek ok dolarojn.
Noto: Ofte aperas la ideo transformi nombrovortojn kiel miliono kaj miliardo en nombrajn vort- etojn (sen O-finaĵo): *milion*, *miliard*, *bilion* k.t.p. Tio estus tro drasta ŝanĝo de la lingvo (kaj *miliard* estus tre malfacile elparolebla). Leviĝus ankaŭ la demando, kiel akcenti la novajn vortojn. Ĉu oni diru *milwn* (laŭ la normala akcentoregulo), aŭ *milion* (kontraŭ la regulo)? Oni rimarku, ke *milwn* konfuziĝus kun la vorto milio + N-fmaĵo. Se oni uzas apostrofon, milion', la vorto restas O-vorto, kaj oni tamen devas uzi da (kaj iafoje J kaj N). Aliaj proponis *miljon*, *miljard*, *biljon* k.t.p., kiuj havus akcenton je "i".
Por montri daton oni sekvu la jenajn modelojn. La vortoj tago kaj de/en la jaro estas tre ofte nur subkomprenataj:
Estis la tria (tago) de Decembro (de/en la jaro) mil naŭcent naŭdek unu.
Hodiaŭ estas la dua (tago) de Majo (de/en la jaro) du mil kvin.
Kvantaj A-vortoj ofte kondutas kiel normalaj A-vortoj:
Multaj birdoj flugas en la aŭtuno en pli varmajn landojn. FE 32