Malbonaj infanoj amas turmenti bestojn. FE33 = Ili amas, kiam ili mem turmentas bestojn.
Malbonaj infanoj amas turmentadon de bestoj. = Ili amas turmentadon de bestoj, ĉu ili mem turmentas, ĉu iu alia turmentas.
Mi promesis amuziĝi. = Mi promesis, ke ĝuste mi amuziĝos.
• Mi promesis amuziĝon. = Mi promesis, ke okazos amuziĝo. Ne gravas, kiu amuziĝos.
Labori estas lacige. Laborado estas laciga ĝuste por tiu, kiu laboras.
Labor(ad) o estas laciga. Laborado estas laciga ĝenerale, eble ne nur por la laboranto.
Aktiva participo kun O-finaĵo montras la sencan subjekton de la ago aŭ stato. Pasiva participo kun O-finaĵo montras la sencan objekton. Normale temas pri persono:
skribanto = skribanta persono, persono kiu skribas
skribinto = skribinta persono, persono kiu antaŭe skribis
skribonto = skribonta persono, persono kiu poste skribos
amato = amata persono, persono kiun iu amas
amito = amita persono, persono kiun iu antaŭe amis
amoto = amota persono, persono kiun iu poste amos
Kiam Nikodemo batas Jozefon, tiam Nikodemo estas la batanto kaj Jozefo estas la batato. FE 22
Frazojn kun objekta verbo oni povas transformi de aktivo (normala frazo) en pasivon. Pasivo estas kvazaŭ inversa maniero prezenti agon. Kiam oni pasivigas frazon, okazas tri ŝanĝoj:
La objekto fariĝas subjekto (kaj perdas sian N-finaĵon).
La ĉefverbo fariĝas kunmetita verbo: esti + pasiva participo.
La aktiva subjekto malaperas aŭ fariĝas de-komplemento.
La knabino vidas la domon.
la domon ^ la domo
vidas ^ estas vidata
la knabino ^ de la knabino
^ La domo estas vidata de la knabino. Li batis sian hundon per bastono.
sian hundon ^ lia hundo
batis ^ estis batata
li povas malaperi
^ Lia hundo estis batata per bastono.
En la lasta ekzemplo sia fariĝas lia, ĉar la subjekto ŝanĝiĝis. Legu aparte pri la reguloj de si en §11.6.1.
Oni uzas pasivon por movi la atenton for de la aktiva subjekto al la ago. Ankaŭ la iama objekto (la nova subjekto) ricevas pli da atento. Oni ofte uzas pasivon, kiam oni parolas pri tre ĝenerala afero, kiam apenaŭ ekzistas aktiva subjekto:
• Mi ĉiam volonte aĉetas tiun ĉi komercaĵon. ^ Tiu ĉi komercaĵo estas ĉiam volonte aĉetata de mi. FE 25
Iu lavos vin. ^ Vi estos lavita. FE 25
Estu trankvila, mi pagos mian tutan ŝuldon al vi baldaŭ. ^ Estu tra- nkvila, mia tuta ŝuldo estos pagita al vi baldaŭ. FE 25
Oni ne serĉus nun tiel longe mian oran ringon, se vi ne estus kaŝinta ĝin tiel lerte. ^ Mia ora ringo ne estus nun tiel longe serĉata, se ĝi ne estus tiel lerte kaŝita de vi. FE 25
Verboj kiel povi, voli, komenci, fini, ĉesi k.a. ofte aperas kune kun I-verbo. La du verboj kune formas kvazaŭ unu kompleksan verbon. Normale la I- verbo signife estas la pli grava parto, kaj ĝi decidas la frazrolojn:
Komencis neĝi. FA1142 (= Ekneĝis.) La ĉefverbo komenci per si mem normale postulas kaj subjekton kaj objekton, sed la frazkonstruon de- cidas neĝi, kiu estas sensubjekta kaj senobjekta verbo.
Baldaŭ ĉesos neĝi. La ĉefverbo ĉesi normale havas subjekton, sed neĝi estas sensubjekta verbo.
Noto: Oni normale ne diras *Baldaŭ finos neĝi*, ĉarfini montras plenumon, antaŭplanitan fin- punkton aŭ simile. Sed ĉe neĝado ordinare tute ne ekzistas plenumo aŭ finpunkto. Neĝado simple iam ĉesas.
Ili ĉesis konstrui la urbon. ^11 La ĉefverbo ĉesi ne povas havi objekton, sed konstrui estas objekta verbo.
• Li finis paroli. Jĝ15 La ĉefverbo fini normale havas kaj subjekton kaj objekton, sed paroli ne bezonas objekton. Oni povus ankaŭ diri, ke ĝuste la I-verbo paroli estas la objekto de fini.
Ne povis esti alie. FA3118 La ĉefverbo povi normale havas subjekton, sed esti povas esti sensubjekta (kun E-finaĵa perverba priskribo, §25.1.1).
La verbo havi montras tute ĝenerale, ke la objekto apartenas al la subjekto. La aparteno povas esti poseda, porta, eca, interrilata, k.s.:
Mi havas centon da pomoj. FE14 = Cento da pomoj apartenas al mi.
Unu vidvino havis du filinojn. FE11 = Al unu vidvino apartenis du filinoj.
Kiam oni estas riĉa [...], oni havas multajn amikojn. FE16
Mi havas nur unu buŝon, sed mi havas du orelojn. FE12
Kiun daton ni havas hodiaŭ? FE12
Tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon, kaj en tiu sama tempo ŝi havis teruran malamon kontraŭ la pli juna. FE13
• Tiu ĉi urbo havas milionon da loĝantoj. FE14
Se oni volas pli precize esprimi la apartenan rilaton, oni povas anstataŭ havi uzi ekz. posedi, porti, teni kaj aliajn verbojn.
Legu pli pri la diferenco inter havi kaj aparteni en §30.6.
Iuj lingvoj uzas verbon similan al havi por fari kunmetitajn verbojn. Tio ne ekzistas en Esperanto. Ne eblas diri *mi havas dirinta la veron*, *li havis veturis tien*, aŭ simile. En Esperanto oni normale uzas simplajn verbo- formojn (diris, veturis k.s.). Je bezono oni povas formi kunmetitajn verbojn (§28.4) per esti: Mi estas dirinta la veron. Li estis veturinta tien.
Igi = "kaŭzi, ke iu faru ian agon". Igi estas farita el la sufikso IG (§38.2.17).
La subjekto de la verbo igi estas tiu, kiu kaŭzas, ke iu alia faru ian agon. La objekto estas tiu, kiu faru la agon. La rezulta ago, I-verbo, aperas kiel per- verba priskribo de la objekto (§25.1.2):
Li igis ilin vagadi en la dezerto dum kvardek jaroj. Nm 32 = Li faris tiel, ke ili devis vagadi...
• La finiĝado de la tago igis ilin rapidi. M 200
En la lasta tempo li fervore laboris, por igi la ffrancan registaron, en- konduki Esperanton en ĉiujn lernejojn. OV 247
• Kiu devas, tiu povas. PE 982 Mankas tio, kion oni povas fari, ĉar temas pri povo rilate al ĉia ajn ago.