vortofunkcioj PAG ignoras tiun distingon, kvankam ĝi estas tute baza en nia
lingvo. Laŭ mi necesas prezenti tiun fundamentan distingon frue en klarig-
ado de la Esperanta gramatiko. Sed por fari tion oni bezonas facile uzeblajn
terminojn. La terminojn, kiujn mi elektis, vortetoj kaj radikoj, oni devas
lerni, ĉar iliaj signifoj estas konvenciaj. Sed la esprimoj mem estas bone
uzeblaj kaj facile memoreblaj.
§45
713
Pri la gramatikaj terminoj en PMEG
Unu ofta kritiko kontraŭ Esperanto estas, ke ni asertas, ke en Esperanto ĉiuj
adverboj finiĝas per la finaĵo E. Lernantoj baldaŭ konstatas, ke tio ne estas
prava, ĉar ekzistas primitivaj adverboj, kiuj tute ne havas vortklasan finaĵon:
pli, hodiaŭ, tre k.a. Malpli multaj rimarkis, ke esence statas same pri
adjektivoj. Ni havas adjektivojn kun A-finaĵo ( ruĝa, granda, saĝa...), kaj ni
havas primitivajn adjektivojn kiel tiu, ambaŭ, ties k.a. Sed kial oni do
kritikas nur la primitivajn adverbojn? La klarigo estas, ke klasike oni ordin-
are ne nomas la nacilingvajn respondaĵojn al niaj primitivaj adjektivoj per la
termino adjektivo, dum oni ja nomas la nacilingvajn respondaĵojn al niaj pri-
mitivaj adverboj per la vorto adverbo. Statas tute simile pri la substantivoj:
Apud substantivoj kun O-finaĵo ( tablo, homo, kuro...) ni havas substantiv-
ecajn vortojn sen O-finaĵo: mi, iu, ambaŭ, ĉio k.a. Sed tiujn substantivecajn
vortojn oni tute ne nomas substantivoj.
Noto: Tamen en kelkaj landoj oni kutimas uzi la terminon adjektivo por iuj primitivaj adjektivoj.
Tiel estas en Anglalingva gramatika tradicio, kie oni nomas ekz. la vorton that per la termino de-
monstrative adjective (montra adjektivo).
Laŭ mia opinio la supozata neregulaĵo de la Esperantaj adverboj estas iluzio
kaŭzita de tio, ke oni insistas uzi klasikajn terminojn pri Esperanto ankaŭ
kiam ili ne vere trafas. Se oni uzas klarigojn, kiuj baziĝas sur la distingo
inter vortetoj kaj radikvortoj, la supozata neregulaĵo forvaporiĝas. La sist-
emo de vortklasaj finaĵoj koncernas nur la radikvortojn, kaj sekve la manko
de E-finaĵo ĉe iuj adverboj ne vere estas neregulaĵo (aŭ simila “neregulaĵo”
ekzistas ankaŭ ĉe niaj substantivoj kaj niaj adjektivoj).
Kiam mi ekverkis PMEG-on, estis al mi dekomence klare, ke mi volas
instrui kaj klarigi la lingvon Esperanto kaj ties strukturon. Mi ne volis instrui
ĝeneralan lingvosciencon, nek la gramatikon de Latino. Mi ankaŭ ne volis
instrui gramatikajn terminojn. Tiajn mi tamen bezonis uzi, sed la terminaro
estu rimedo en la instruado, ne instrucelo. Tial mi elektis uzi tiajn evidentajn
terminojn kiel O-vorto (= substantivo), A-vorto (= adjektivo) kaj E-vorto
(= adverbo). Oni atentu, ke la egalo-signoj estas iom mensogaj. Al miaj A-
vortoj ne apartenas la primitivaj adjektivoj, kaj al miaj E-vortoj ne apartenas
la primitivaj adverboj. Tiujn vortetojn mi anstataŭe decidis nomi A-vortecaj
vortetoj kaj E-vortecaj vortetoj respektive. Eble tiuj terminoj estas iom
longaj, sed ili almenaŭ klare esprimas tion, kion mi celis. Ili fakte montriĝas
nelernendaj, ĉar ili estas pli-malpli memklarigaj. Kaj tio estas grava
avantaĝo: Nur parto de mia novspeca terminaro estas vere lernenda. Multaj
el miaj esprimoj kompreniĝas per si mem.
Aliflanke estas malavantaĝo de miaj pure Esperantaj terminoj, ke ili ne bone
taŭgas, se oni volas priskribi aliajn lingvojn. Ne estas tre sencohave paroli
pri O-vortoj, se oni parolas pri ekz. Anglaj aŭ Japanaj substantivoj, ĉar tiuj
tute ne havas O-finaĵon. Oni do ĝuste komprenu mian celon: Mi ne volis for-
igi la klasikajn terminojn. Mi nur volis uzi pli facilajn kaj pli laŭcelajn term-
inojn en klarigado de Esperanto. Parolante pri aliaj lingvoj oni uzu aliajn
terminojn, taŭgajn por la respektivaj lingvoj.
Post la gravaj vortospecoj O-vortoj, A-vortoj kaj E-vortoj sekvas la eĉ pli
grava vortospeco verboj. Sed kiel do nomi tiun vortospecon en facila
714
§45
Pri la gramatikaj terminoj en PMEG
terminologio? Dum la O-vortoj, A-vortoj kaj E-vortoj havas po unu karak-
terizan finaĵon, per kiu eblas ilin nomi, verboj havas jen I, jen AS, jen IS
k.t.p. Tradicie oni rigardas la I-formojn de verboj kiel bazajn, sed la termino
I-vorto ne estas oportuna kiel anstataŭaĵo de verbo. Unue ĝi estas mis-
komprenebla tiel, ke ĝi celas nur verbojn kun I-finaĵo, kaj due la I-formo de
verbo estas la malplej verbeca el ĉiuj verbaj formoj. Ĝi estas multrilate pli
substantiveca ol verbeca. Krome I-vorto estas pli longa ol verbo, eĉ se nur je
unu silabo.
Oni konsciu, ke anstataŭigado de la klasikaj terminoj ne estis celo por mi. Ĝi
estis rimedo por faciligi la instruadon de la gramatiko. La klasika termino
verbo estas ne nur plaĉe mallonga. Ĝi estas ankaŭ unu el tiuj klasikaj
gramatikvortoj, kiujn homoj ĝenerale sufiĉe ĝuste komprenas. Dum multaj
apenaŭ aŭ nur nebule scias, kio estas ekz. adjekto aŭ suplemento, ili ofte
sufiĉe bone scias, kio estas verbo. Do, la vorton verbo mi simple povis re-
teni. Per tio malfermiĝis la eblo uzi I-verbo anstataŭ infinitivo kaj AS-verbo
anstataŭ prezenco k.t.p.
Mi renkontis pli ol unu fojon la miskomprenon, ke mi aparte celis anstataŭ-
igi ĉiujn klasikajn terminojn. Iuj vere miris, ke kelkajn terminojn klasikajn
mi lasis en PMEG. Kelkaj eĉ rigardis tion kiel iaspecan malsukceson de mia
flanko. Sed kompleta anstataŭigado neniam estis mia celo.
Alia tereno, kie la klasika terminologio malhelpas prezenti klare la
strukturon de Esperanto, estas la tereno de frazroloj kaj ties markado.
Klasika terminologio konas kazojn, prepoziciojn kaj postpoziciojn. Tute
strange ĝi uzas du malsamajn terminojn por prepozicioj kaj postpozicioj,
kvankam temas esence pri unu sama vortklaso. Oni ne nomas adjektivojn
antaŭstarajn kaj poststarajn per malsamaj terminoj, ekz. *prejektivoj* kaj
*postjektivoj*. Iuj lingvoj havas nur “prejektivojn” (ekz. la Sveda) dum aliaj
havas nur “postjektivojn” (ekz. la Persa), kaj ankoraŭ aliaj lingvoj havas
ambaŭ (ekz. la Franca). Sed la pozicio de adjektivo ne estas esencaĵo. Ĉu
adjektivo estas antaŭstara, ĉu poststara, temas pri la sama vortklaso, kaj tial
oni logike uzas unu saman terminon. En moderna lingvoscienco ekzistas la