kruroj, temus pri la kruroj de la infanoj, §15.4.)
Oni povas iafoje uzi ĉiuj tiaj kiel duoblan difinilon: Ekzistas tiaj homoj, kiuj
malamas Esperanton. Ĉiuj tiaj homoj scias tro malmulte pri ĝi.
Ankaŭ ambaŭ tiuj kaj ambaŭ ties estas eblaj: Mi vidis du personojn. Ambaŭ
tiuj personoj parolis Esperanton. La infano ne povis uzi la biciklon, ĉar
ambaŭ ties radoj estis difektitaj.
§9.3
99
Apostrofo
10. Apostrofo
Apostrofo, ’, estas signeto, kiu montras, ke parto de vorto estas forlasita. En
Esperanto temas normale ĉiam pri forlasita vokalo.
10.1. Normala apostrofado
Apostrofado de O-finaĵo
La finaĵon O de O-vorto oni povas ellasi. Tiam oni skribas apostrofon
anstataŭ O. Tia ellaso de O eblas tamen nur kiam ne sekvas iu el la finaĵoj J
kaj N. En la parolo la akcento restas sur la sama vokalo, kvazaŭ la O
ankoraŭ ĉeestus. La apostrofo estas kvazaŭ neelparolata vokalo:
• turmento → turment’ ( turmént’)
• vespero → vesper’ ( vespér’)
• historio → histori’ ( historí’)
• metroo → metro’ ( metró’). Komparu kun metro ( métro).
• armeo → arme’ ( armé’). Komparu kun arme ( árme).
• revuo → revu’ ( revú’). Komparu kun revu ( révu).
• ĉielo → ĉiel’ ( ĉiél’). Komparu kun ĉiel ( ĉíel).
Oni ne povas apostrofi A-vortojn. Ruĝ’ egalas ĉiam al ruĝo, neniam al ruĝa.
Apostrofo ankaŭ ne povas anstataŭi verban finaĵon aŭ E-finaĵon (legu tamen
ĉi-poste pri la esprimo dank’ al). Oni ankaŭ atentu, ke ne eblas apostrofi la
finojn ON, OJ kaj OJN. Har’ egalas ĉiam al haro, neniam al haron, haroj aŭ
harojn.
La tabelvortoj je O (§15.2) finiĝas per “o”, sed tiuj “o”-vokaloj ne estas
veraj O-finaĵoj (§13.2), kaj oni ne povas ilin anstataŭigi per apostrofoj. Ne
eblas do *ki’*, *ti’*, *i’*, *ĉi’*, *neni’* anstataŭ kio, tio, io, ĉio, nenio. Nur en poezio oni iafoje tamen uzas tiajn nenormalajn formojn.
Apostrofado de la
La vokalo “a” en la difina artikolo la (§9.1) povas esti ellasita kaj
anstataŭigita per apostrofo → l’. Tiun mallongigitan formon oni prefere uzu
nur post rolvortetoj, kiuj finiĝas per vokalo: de l’, ĉe l’, je l’, tra l’, pri l’,
pro l’:
• Liberigu nin Dio, de l’ sovaĝaj Normandoj! FA4.27
Normale oni skribas l’ kiel apartan vorton (kun posta spaceto), sed oni ĉiam
elparolas ĝin kune kun la antaŭa rolvorteto kiel unu vorton, kvazaŭ “del” ,
“ĉel” k.t.p.
Iafoje en poezio oni trovas l’ ankaŭ sen tia rolvorteto: L’ espero, l’ obstino
kaj la pacienco... FK.300 Ŝi vidis ke l’ sentoj plu restas. Ĉiuokaze oni uzu la
mallongigitan artikolon nur tie, kie ĝi estas elparolebla.
§10.1
101
Apostrofo
Ĉefe en poezio
Apostrofoj estas uzataj precipe en poezio por eviti troajn vokalojn.
Post longa migrado sur dorna la voj’
Minacis nin ondoj de l’ maro;
Sed venkis ni ilin kaj velas kun ĝoj’
Al verda haven’ de l’ homaro.
Post longa batalo, maldolĉa turment’
La stela standardo jam flirtas en vent’.
el La Tagiĝo de Antoni Grabowski
En ordinara lingvaĵo apostrofoj estas tre maloftaj. En parola lingvo apostrof-
ado apenaŭ okazas entute.
Dank’ al
Apostrofo estas ankaŭ tradicie uzata en la esprimo dank’ al = “pro la
(favora) influo de, mal-malgraŭ”. Dank’ al aperas en ĉia lingvaĵo, ankaŭ en
parola uzo:
• Jes, dank’ al Dio, ĉio estas en bona ordo. Rz.38
• Dank’ al la lingvo ni tiel altiĝis super la bestoj. FK.229
• Dank’ al nia konstanteco kaj laborado nia afero iom post iom for-
tiĝados. OV.123
• Dank’ al la grandaj elspezoj [...] la monujo baldaŭ montris al li sian
nudan fundon. OV.126 Ĉi tie dank’ al estas ironia. Temas fakte pri malfavora
influo.
Iuj opinias, ke dank’ al estas erara, ĉar la apostrofo ne anstataŭas O-finaĵon,
sed pli vere E-finaĵon. Malgraŭ tiu kritiko dank’ al restas firma kaj utila
parto de Esperanto. Oni povas trankvile pluuzi ĝin kiel fiksitan esprimon.
Sed danke al ja estas tute bona alternativo: danke al Dio, danke al la lingvo.
Ankaŭ danke + N-finaĵo eblas: Danke unu eraron en la tempo de la pre-
sado, la Regularo akceptis tute alian formon ol mi pensis. OV.71
Iuj asertas, ke ja temas pri O-finaĵo: dank’ al = danko (estu) al (aŭ simile).
Tia klarigo funkcias, sed nur lame, en plej multaj frazoj. Tiam oni devas
imagi la esprimon kun dank’ al kiel apartan mallongigitan frazon: Danko
estu al la lingvo: Ni tiel altiĝis super la bestoj.
Un’
Kiam oni kalkulas taktojn, ritmojn k.s., oni povas uzi mallongigitan apo-