strofan formon de la nombra vorteto unu (§23.1.1):
• Un’! du! un’! du! – La soldatoj marŝis. = Unu! du!...
• “Un’, du, tri, kvar”, li kalkulis laŭte. = Unu, du...
Un’ estas oficiale permesata de la Akademio de Esperanto ( Aktoj de la
Akademio II, p. 39), sed un’ povas aperi nur en memstara, kvazaŭ ekkria
uzo, kiel en la ĉi-antaŭaj ekzemploj. Ĝi ne povas aperi en ordinaraj frazoj.
102
§10.1
Apostrofo
Ne eblas ekz.: *Mi havas nur un’ amikon.* Eblas nur: Mi havas nur unu
amikon.
10.2. Nenormala apostrofado
Gramatika apostrofado
Iafoje oni uzas apostrofojn en vortaroj aŭ en diskutoj pri gramatiko por
montri, ke oni parolas pri nuraj vortoradikoj, aŭ por disigi la partojn de kun-
metitaj vortoj. En tia uzado apostrofo ne egalas al O-finaĵo. Estas rekomend-
inde en tiaj okazoj ne uzi apostrofojn, sed aliformajn streketojn.
Disiga apostrofado
Okaze oni uzas apostrofojn por disigi vortelementojn unuj de la aliaj, pre-
cipe kiam oni uzas ne-Esperantan vortelementon kun Esperantaj finaĵoj: Ĉu
vi konas Waringhien’on? Tiaj apostrofoj aperas ĉe kelkaj Hebrelingvaj
vortoj en la Biblio: bat’o, kab’o, kor’o, log’o, min’o (mezurunuoj), bek’o
(monero), pur’o (loto). Oni povas anstataŭe uzi dividostrekon: Waringhien-
on, kab-o, log-o. Tio estas verŝajne preferinda.
En la komenca tempo oni uzis en tekstoj por komencantoj diversaspektajn
streketojn por disigi la elementojn de vortoj: ŝi est|as am|at|a de ĉiu|j FG.
Ofte oni uzis streketojn tre similajn al apostrofoj, sed tiaj streketoj ne estas
apostrofoj. Vidu ekzemplojn en Gramatiko en la Fundamento (§40).
Apostrofado de AŬ-vortoj
Okazis provoj apostrofi E-vortecajn vortetojn, kiuj finiĝas per “aŭ”: hodiaŭ
→ *hodi’*, anstataŭ → *anstat’*, apenaŭ → *apen’*, k.t.p. Tia apostrof-
ado estas neregula. Ĝi neniam enuziĝis, kaj nur en poezio ĝi eventuale povus
esti akceptebla.
Nezorga elparolo
Iafoje oni uzas apostrofojn por montri, ke parto de vorto estas neregule for-
lasita, ekz. por montri nezorgan elparoladon aŭ nenormalan lingvaĵon: ’stas
= estas, s’joro = sinjoro, ’avas = havas.
Sonimitoj
Kiam oni uzas nudan radikon kiel sonimiton aŭ ekkrion (§18.2), oni iafoje
aldonas apostrofon: Jen ĝi! Ho, halt’! H.8 Estas preferinde ne skribi apo-
strofon en tiaj okazoj, ĉar ne temas pri ellasita O-finaĵo.
Forlaso de A-finaĵoj
Aperis la ideo, ke oni povus ellasi ankaŭ A-finaĵojn, sed ke oni tiam ne uzus
apostrofon: diligenta knabo → *diligent knabo*, sincera koro → *sincer
koro* (la ekzemploj estas de K. Kalocsay en “Lingvo Stilo Formo”). Forlaso
de A-finaĵoj tamen tute ne estas ebla en Esperanto, ĉu kun apostrofo, ĉu sen
apostrofo.
§10.2
103
Apostrofo
Neuzo de apostrofo
Kelkaj poetoj eksperimente forlasas apostrofojn supozante, ke la leganto
tamen komprenos, kie mankas O-finaĵoj. Jen ekzemplo:
ŝovas harojn
el okul [= okul’]
de ŝlimo
fingro skvama
monstra manipul [= manipul’]
moko moko mok [= mok’]
sen fino
el sentitola poemo de Baldur Ragnarsson
Kelkfoje tia uzado konfuzas malsamajn vortojn: ĉiel konfuziĝus kun ĉiel’
(ĉielo), kaj kun kaj’ (kajo), nun kun nun’ (nuno), unu kun unu’ (unuo), al kun al’ (alo), ĉar kun ĉar’ (ĉaro), krom kun krom’ (kromo), por kun por’
(poro), kaze kun kaze’ (kazeo) k.t.p. Oni do uzu apostrofojn laŭ la Fun-
damentaj reguloj.
104
§10.2
Pronomoj
11. Pronomoj
Pronomoj estas vortetoj, kiujn oni uzas por paroli pri tute konataj aferoj. En
PMEG nur dek vortetoj estas nomataj pronomoj. Iliaj bazaj formoj nomiĝas
personaj pronomoj (§11.1), kvankam ili ne ĉiam montras personojn. Kun A-
finaĵoj ili nomiĝas posedaj pronomoj (§11.2), kvankam ili ne ĉiam montras
posedon.
Legu ankaŭ pri uzado de pronomoj en nerekta parolo en §33.8.3.
Iafoje oni proponas enkondukon de novaj pronomoj en Esperanton. Pro-
nomoj estas tamen tiel baza parto de lingvo, ke novaj elementoj nur tre mal-
ofte povas enuziĝi. PMEG enhavas kompreneble nur la oficialajn kaj Fun-
damentajn pronomojn. Oni ne malŝparu sian tempon vane proponante
novajn pronomojn.
11.1. Personaj pronomoj
mi
≈ la parolanto
§11.3
ni
≈ la parolanto kaj alia(j) persono(j)
§11.3
vi
≈ la alparolato(j)
§11.4
li
≈ la priparolata vira persono aŭ persono §11.5
kun nekonata sekso
ŝi
≈ la priparolata ina persono
§11.5
ĝi
≈ la priparolata aĵo, besto aŭ infaneto
§11.5
ili
≈ la priparolataj homoj, aĵoj aŭ bestoj
§11.5
oni
≈ neprecizigita(j) persono(j)
§11.5
si
≈ la sama persono kiel la subjekto, se tiu §11.6
ne estas mi, ni aŭ vi (aŭ ci)
Teorie ekzistas ankaŭ la pronomo ci (§11.4) ≈ “la alparolato” (unu-nombra),
sed ci normale ne estas uzata. Oni uzas vi kaj unu-nombre kaj multe-