Калі так, то я – горкае дзіцё...
Але ці “спазнаваў” я тады, там, у пуні? Ці можна лічыць тую гульню ў дзедавай вёсцы, у пуні на леташнім сене, нечым сур’ёзным?
Не, я, мусіць, і дагэтуль не спазнаў...
А значыць, усё роўна застаюся дзіцём(?), пакуль не спазнаю – не пасталею(?)…
Во цікава паназіраць за сабою, што адбудзецца са мною адразу пасьля… І хто будзе тая першая, што “замарозіць” мой узрост… Няўжо Марыйка?..
А як гэта бывае (ёсьць) у жанчын?
Ад чаго адлік сталасьці ідзе ў іх?”
“Што сёньня за дзень?” – падумаў ён, падыходзячы да скверыку. Здаецца ж, ня нейкае сьвята. Звычайная субота. Але чаму ў інстытуцкім скверыку студэнтаў – як пчолаў у вулеі? Ён нават разгубіўся трохі: дзе тут чакаць Марыйку? І як яе ўбачыць? Можна гадзіну праблукаць і не знайсьці яе між сотняў дзяўчат і хлопцаў...
Пайшоў да ўваходу ў будынак і стаў на прыступкі. Галовы, галовы – як сьпелае поле капуснае – былі перад ім, і заўважыць, убачыць сярод іх Марыйку – было немажліва, аднак, прынамсі, цяпер, пры жаданьні, яна магла яго ўбачыць здалёк.
Яна сапраўды першаю згледзела яго, а ён заўважыў яе толькі тады, калі яна падняла над галавою руку і памахала яму. “Госпадзе, Божа мой, якая прыгожая ў яе рука, – падумаў ён міжволі, – Тонкая, плаўная – шыя лебядзіная... І пальчыкі складзеныя дзюбкай…”
З цеснага натоўпу, як з густога лесу, яны выйшлі разам, і разам шумна, з палёгкаю, уздыхнулі. Потым зноў была кавярня – іншая, з дзяўчатамі, што называлі сябе “кабарэ”, з “жывою” музыкаю, аднак размова ў іх зноў не пайшла. Марыйка была сумнаю, нібыта нешта здарылася. Ён паспрабаваў разгаварыць яе, замкнулася яшчэ больш.
“Ты абяцала распавесьці, дзе была...”
“У брата...”
“У Чэхіі?”
“Так.”
“Ну і як ён?”
“Нармальна.”
“А з чаго сум? Спадабалася там, захацелася застацца?”
“Усё там добра. Горад прыгажэнны – Прага. Але брату закарцела са мною дамоў зьезьдзіць. Настальгія, кажа... На мяжы яго і ўзялі...”
“За што?”
“За мінулыя справы.”
“А канкрэтней.”
“Ён эміграваў, бо ўзбудзілі крымінальную справу. За графіці. (“Вось-вось”, – падумаў тут ён: штосьці ды супала…) На школе сваёй, дзе раней вучыўся, ды трох будынках побач напісаў “Жыве Беларусь!” і яшчэ нешта... Арыштавалі. А калі адпусьцілі да суда пад падпіску, ён праз Украіну ў Чэхію рвануў. І хай бы сядзеў там, дык не, захацелася дамоў. Думаў, забыліся, даравалі. Цяпер ужо да суда ня выпусьцяць...”
“А ў цябе ўсё нармальна?”
“На вучобе праблемы пачаліся. Дэкан выклікаў, палохаў выключэньнем...”
“За што?”
“Ды ні за што. Каб было за што – ужо даўно выключылі б...”
“А дзе ты вучышся?”
“Журфак.”
“Працуеш ужо?”
“Не, я на дзённым... Трэці курс. Але паступіла ня з першага разу.”
“Такія вось вершы...” – сумна падрахаваў ён і спытаў: “Чым я табе магу дапамагчы?”
“Нічым. Мне проста абрыдла сумаваць адной. Вось і патэлефанавала табе...”
А сапраўды – чым ён мог ёй дапамагчы? Спачуваньне ж, бачна было, толькі раздражняла яе.
“А што бацькі?”
“Лаюцца...” – Памаўчала: – “Яны ў нас з тых часоў – савецкіх. Сумуюць па СССР. Па стабільных заробках, па дэфіцыту ды блату, па ўпэўненасьці ў будучыні... Хацелі б вярнуць мінулае, хоць разумеюць, што гэта ўжо немагчыма. Мы з братам – позьнія дзеці. Бацька і маці мелі іншыя сем’і, разьвяліся. Дзяцей не было ні ў яго, ні ў яе, а пабраліся – яму за сорак, ёй пад сорак было – брат нарадзіўся, потым, праз год, я. Цяпер яны пенсіянеры. Больш на лецішчы жывуць. Нават зімою часта туды зьязджаюць. Мы з братам – амаль іх унукі па ўзросьце, таму кантактаў ніякіх. А тут яшчэ гэтая беларускасьць у нас абудзілася – патрыятызм, які бацькі нацыяналізмам называюць... Калі брат пісаў фарбаю на школе, я недалёка была. Сачыла за вуліцай. Папярэдзіла брата, калі ўбачыла міліцыянтаў, але ён захапіўся – клічнік дапісаць хацеў і не пасьпеў уцякчы: я бачыла, як яго бралі, як білі нагамі міліцыянты, але дапамагчы не магла... І добра, што ня выйшла са сваёй схованкі... А, можа, і ня добра... Ня ведаю... А ты чаму, дарэчы, па-беларуску размаўляеш? Адкуль у цябе гэта?”
“Сам ня ведаю. Мо ад сяброў. А мо таму, што віну нейкую адчуваю за сябе і за тых, хто ад мовы адмаўляецца... Ня ведаю...”
“У нас настаўнік файны быў. Гісторык. Ён брата зачапіў мінуўшчынай. І мяне. А там – пайшло-паехала. Гісторыя – дужа важная рэч. Чым болей ведаеш – тым больш хочацца ведаць і тым большы гонар за свой край... Ды што я табе кажу...”