― А за бесцань — сама і ў лес тэпай ды каго хочаш там дзяры! — не паддаваўся дзядзька.
А потым і пляменнік кірмаш агледзець пайшоў. І трэба ж (нават і думаць не думаў) тут, сярод кадак з гуркамі й мочанымі яблыкамі, мяхамі пшаніцы й ячменя, сушоных і паўвэнджаных (заўялых) яршоў — іх нават на пост есці дазвалялася, — нанізаных на паўаршынныя калкі, якія звалі тут мёткамі (меркаю пры продажы і была мётка), тут лаву з кнігамі напаткаў! Перагледзеў усе, адразу ж томік Міцкевіча купіў, а калі разлічваўся, пашкадаваў-запытаўся:
― А што вы, дзядзька, беларускіх кніжак — не маеце?
― Беларускіх? — «дзядзька» — мужчына з барадою, у акулярах — крыху здзівіўся. — Малады пан хоча й беларускіх?.. — Нагнуўся над лаваю. — Вось слуцкія гімназісты выдрукавалі…
Ён адразу і не заўважыў гэтай някідкай кніжачкі, у саматужнай крыху вокладцы, з няроўным надпісам «Наша Каляіна». Купіў і яе, не разгарнуўшы нават.
Разглядаць стаў, як вярнуўся да дзядзькавых саней. І ледзь не ўсю і прачытаў тады, ледзь рукі не памарозіў — ні на што не зважаў, не чуў нічога…
Дамоў вярталіся пасля абеда. Маўчалі. Ледзь не ўвесь свой тавар назад везлі. Скуркі крыху толькі параспродвалі. І тады пляменнік зноў у кнігу ўнурыўся. Пра сябе штось у такт прабомкаў, на што і дзядзька адвярнуўся. Лейцы між коленцаў прыціснуў (дарога ўжо намечанай была, і конік, грэючыся, і без ягонай уздапамогі дамоў бег), танчэйшую кніжку пагартаў — і не ўсцерпеў такі:
― Ну вото гэту хоць пачытаць можна, а тая ж не па-нашаму… І што ты там пабачыць можаш?
― Го, дзядзька! Гэта ж Міцкевіч!..
― Ну й што з таго Міцкевіча? Не па-нашаму ж, кажу…
― Дык ён жа наш, беларус, амаль зямляк ваш — з Наваградчыны.
― Ну…
― І пра наша ж піша! Вось паслухайце… — І нечакана, гледзячы ў польскі тэкст, распеўна задэкламаваў па-беларуску:
― Хіба не пра нашы прасторы праспяваў тут паэта? — яго вочы, падціснутыя хваравітымі сінякамі, бліснулі раптам, заірдзелі.
Дзядзька зніякавеў, нос пашчыкаў:
― То што — так там і напісана?
― Так.
― Па-нашаму ўсё ж?
― Не… — пляменнік усміхнуўся. — З польскай гэта ўжо вось зараз едучы пералажыць паспрабаваў…
― То й спраўна ж ты гэта… Малайцом, верабей! Будзе, пэўна, толк з цябе. Не то, што мой вось дылда. — І падпіхнуў локцем сына. — Хаваўся йшчэ… Думаеш, не бачыў, што порах купляць сённячы бегаў на кірмашы? Давядзецца ўсё ж прадаць стрэльбу…
І ўсе надоўга змоўклі. Як і раней, пляменнік марудна перагортваў тонкім пальцам старонку за старонкай — а дарога зімовая роўная, не дрыготкая, і чытаць спраўна было. Шахцеў пад санямі снег, глуха тупацеў каняка… Высмелілася нарэшце і студзеньскае сонца…
А хто гэта дарогаю са Слуцка чытаў вершы Міцкевіча? Уладзімер Жылка, сын Адама Жылкі, швагра дзядзькі Кастуся з слуцкага Падлесся. Апошні і ўзяў пляменніка сёння на слуцкі кірмаш. Дагэтуль Жылка з бацькамі ў Менску жыў, летась хварэў моцна — горлам кроў хлынула, тры месяцы з ложка ўстаць не мог. Летам бацька і прывёз сына на Случчыну, напачатку да свайго брата ў Клецішча, а затым і ў Падлессе — да жончыных родзічаў, ― сілы «на малацэ й прыродзе» набрацца.
Думаў, маркотна ў кутку незнаёмым будзе, аж не — спадабалася тут, зачаравалі краявіды случанскія! Паланілі — раўніны лясныя з узбалоткамі, з крутлівай Вужанкай і грацыёзнай Лакнэяй (і як толькі, дзівіўся, назву такую атрымала?). Бліжэй да Слуцку рэчкі зліваліся, і далей яшчэ з кіламетраў дзесяць Лакнэя адна, перамогшы, бегла — у Случ.
Летам за вёскай ля сажалкі ўся малеча збіралася, а яны з братам за кіламетры два хадзілі — каля лесу возера невялікае з яйкам-востравам пасярод было. Вада чыстая, прахалодная… І рыбы безліч — ці не з Вужанкі, што саматужным канальчыкам з возерам злучалася? А далей — балоты, багнішчы. У лесе — грыбоў, ягадаў! Вось толькі зімою, праўда, сумна тут адзінотцам рабіралася…
«…Упяршынь пра Уладзімера Жылку я пачуў ад Макара Краўцова. Правільней, напачатку верш ягоны ў красавіцкім нумары «Беларусі» прачытаў — і тады Макару Краўцову й абазваўся:
― Слухай, як моцна хтось піша:
— і газэту Макару даў. Той нетаропка ўвесь верш прачытаў, і калі да подпісу — крыптоніма Ул. Ж. ― дайшоў, бровы ўзьняў, «Малайцом. Уладзя!» — нечакана выгукнуў.