Так, гэты досыць разнародны дваранскі пласт утвараў у межах паспалітага рушаньня кавалерыйскія фармаваньні.
У 1556 г. на загад Івана IV было выдадзена «Уложение о службе», якое зраўняла ў вайсковых абавязках уладальнікаў родавых памесьцяў («вотчын») і аддадзеных уладаром у часовае карыстаньне («памесьцяў»). Таму кожны дваранін павінен быў асабіста несьці вайсковую службу з уласным узбраеньнем і экіпіроўкай. Больш за тое, у залежнасьці ад памераў маёмасьці, якой валодаў, ён павінен быў выставіць за свой кошт адпаведную колькасьць людзей і коней. Зазвычай з 100 «чвэрцяў» зямлі (каля 50 га) выстаўлялі аднаго коньніка ў поўным ўзбраеньні. Такім чынам, фэадал мусіў выставіць з 300 чвэрцяў зямлі дваіх чалавек (акрамя сябе), з 400 — траіх, з 500 — чатырох і г. д. Калі паход ня быў далёкі, жаўнерам дазвалялася ўзяць з сабой па адным кані, а на больш далёкія паходы загадвалася браць двух коней.
Царскі ўказ 1556 г. значна павялічыў колькасьць маскоўскай фэадальнай коньніцы. У паходзе на Казань 1552 г. яе колькасьць ацэньвалі на 18,5 тысяч коней, а ў 1578 г. у маршы да інфлянцкай мяжы ўзялі ўдзел 26 933 конныя ваяры, зь якіх — 6461 татарын і т. зв. «новаахрышчаны» (г. зн. мардвіны, чувашы і да т. п.).
За кожнага коньніка, прыведзенага на паход, дваранін атрымліваў зь дзяржаўнай казны 1–2 рублі, у залежнасьці ад якасьці ўзбраеньня. Той, хто выстаўляў больш жаўнераў, чым прыпісаная яму колькасьць, мог разьлічваць на большы жолд. Тыя, хто ўхіляўся ад вайсковай службы (т. зв. нетчыкі), абкладаліся высокімі штрафамі. Грашовыя пакараньні трэба было плаціць і тады, калі былі ўстаноўленыя недахопы і пашкоджаньні зброі ці экіпіроўкі. Аднак апошняе распараджэньне было цяжка выканаць, бо не было палажэньняў, якія б дакладна акрэсьлівалі від і якасьць зброі.
Як ужо згадвалася, аддзелы маскоўскай коньніцы былі арганізаваныя паводле прынцыпу паспалітага рушаньня. Зямельныя ўладаньні пераходзілі ад бацькі да сына, у сувязі з чым кожны дваранін, якому споўнілася 15 гадоў, уносіўся ў вайсковы сьпіс. З баяраў, «дваранаў» і «баярскіх дзяцей» фармавалі сотні, а тыя, у сваю чаргу, аб’ядноўвалі ў палкі рознай колькасьці. У мірны час яны зьбіраліся паводле паветаў на агляды, а поўную мабілізацыю абвяшчалі ў выпадку вайны. Яна адбывалася надзвычай павольна, і ў гэты час за коньніцай цягнуліся аграмадныя табары зь вялікай колькасьцю чэлядзі і разнастайных слуг. Каб даць гэтаму рады, мабілізацыю стараліся праводзіць як мага бліжэй да меркаванага тэатру ваенных дзеяньняў.
Узбраеньне маскоўскай шляхецкай коньніцы было вельмі разнароднае. Наступальная зброя выраблялася амаль выключна ў мясцовых майстэрнях, а ўваходзілі ў яе: шаблі, дзіды, булавы і лукі. Маскоўская коньніца ў той час не карысталася агнястрэльнай зброяй. Ахоўныя дасьпехі складаліся зазвычай з т. зв. мяккіх латаў. Гэта быў шырокі прашыты кафтан, або жупан на падбіўцы, т. зв. «тегиляй». Часамі на гэтыя кафтаны нашывалі мэталёвыя бляшкі. Выкарыстоўваліся і мэталічныя дасьпехі, найчасьцей — вырабленыя з жалезных колцаў кальчугі і байданы. Толькі багацейшыя маглі сабе дазволіць спалучэньне колцаў з мэталічнымі пліткамі (т. зв. бехцеры). Коньнікі ахоўвалі галовы місюркамі[3] або высокімі шышакамі турэцкага тыпу, дадатковай аховай былі часам малыя круглыя шчыты. Самастойнае ўзбраеньне жаўнераў, якое праводзілася за свой кошт, адбівалася ня толькі на разнастайнасьці, але і на якасьці зброі. У выніку яна часта была проста ў фатальным стане.
Пачынаючы зь сярэдзіны XVI ст. у складзе маскоўскіх войскаў знаходзіліся вольныя казакі (яіцкія, волскія, данскія, а таксама ўкраінскія).
Яны выконвалі памежную службу, зазвычай конную, а спарадычна падтрымлівалі таксама маскоўскую армію ў розных паходах. Аднак трэба зазначыць, што яны лічыліся людзьмі незалежнымі, таму іх удзел у ваенных кампаніях зазвычай залежаў ад канкрэтных перамоваў з пасланцамі Крамля.
Частка казакоў наймалася на службу пры акрэсьленых гарадах, а называлі іх ад гораду, пры якім служылі. Гарадавыя казакі, якія сустракаюцца ўжо XV ст., цалкам залежалі ад дзяржаўных уладаў. Яны жылі ў гарадах або асобных прыгарадных паселішчах, званых казацкімі слабодамі, а мясцовыя ваяводы запісвалі іх у адмысловыя сьпісы. За службу іх узнагароджвалі грашыма або невялікімі надзеламі зямлі. Іх фармавалі ў палкі прыблізна па 500 чалавек, палкі дзялілі на сотні, а іх — на дзясяткі. Большасьць гарадавых казакоў сканцэнтравалася на паўднёвых межах маскоўскай дзяржавы, дзе яны патрулявалі галоўныя шляхі нападаў крымскіх і нагайскіх татараў. Апірышчам для іх была сталая зона ўмацаваньняў (т. зв. «засечная черта»), якая цягнулася ад Пуціўля праз Арол, Ражск і Гжацак. Гарадавых казакоў выкарыстоўвалі таксама для ваенных паходаў наступальнага характару. Напрыклад, яны апынуліся ў складзе арміі Івана IV, якая ў 1563 г. узяла Полацак. У 1596 г. агульная колькасьць гарадавых казакоў, перапісаных у 38 гарадах, перавысіла 7,5 тысячы чалавек.