Выбрать главу

Назаўтра раніцай абкружаныя маскоўскія пехацінцы палічылі сваё становішча безнадзейным і, нягледзячы на страх перад гневам цара, адважыліся на капітуляцыю. Толькі артылерысты

разам з надзеяй уратаваньня гармат страцілі таксама ахвоту да жыцьця і тыя вяроўкі, што віселі (…) ля канцоў гармат закруціўшы сабе вакол шыі, самі сабе забралі жыцьцё.

Разгром коньніцы і капітуляцыя пяхоты пад Кесьсю былі значным ударам для маскоўскіх ўзброеных сіл. У рукі пераможцаў патрапілі 23 гарматы і мартыры, сярод якіх найвыдатнейшымі палічылі «Ваўка», дзьве «Дзеўкі» і «Зьмяю». Іван Галіцын здолеў уцячы, але ў няволю патрапілі, між іншым, князь Пётра Іванавіч Тацеў (камандзір вартаўнічага палка), князь Пётар Іванавіч Хварастынін, князь Міхаіл Фёдаравіч Гвозьдзеў і дзяк Андрэй Калбукоў. Сярод многіх палеглых апынуліся князі Васіль Андрэевіч Сіцкоў і Міхаіл Васілевіч Цюфякін-Абаленскі.

Параза пад Кесьсю адбіла ў Івана IV ахвоту пачынаць новыя наступальныя акцыі ў Лівоніі напярэдадні зімы. Таму ён распусьціў сваіх жаўнераў дадому і зьехаў з Пскова. Ён зьмяніў таксама думку наконт дыпляматычных мэтадаў разьвязаньня канфлікту. Дагэтуль ён зацягваў канчатковае зацьвярджэньне дамоўленага замірэньня, а цяпер дабіваўся яго ратыфікацыі і нават быў гатовы паслаць у Рэч Паспалітую сваіх паслоў.

Нягледзячы на значныя посьпехі дзяржавы абодвух народаў у паўднёвай Лівоніі і валоданьне Кесьсю ў цэнтральнай частцы краю, пазыцыя Івана IV была тут усё яшчэ моцнай. Яго залогі надалей займалі пераважную большасьць замкаў, утрымліваючыся нават у Кукейносе на Дзьвіне. Цар умацоўваў тамтэйшыя залогі войскам, рыштункам і харчамі і нават надзяляў зямлёй маскоўскае дваранства. Толькі падрыхтоўка да вялікай кампаніі, якая пачалася ў Рэчы Паспалітай, выклікала сур’ёзны непакой Крамля.

ПАДРЫХТОЎКА ДА ПОЛАЦКАЙ КАМПАНІІ

Абвастрэньне на працягу 1578 г. вайны ў Лівоніі не магло прынцыпова зьмяніць стратэгічнай сытуацыі на фронце супрацьстаяньня Рэчы Паспалітай з Масковіяй. Палякам і ліцьвінам патрэбны быў посьпех, які б пахіснуў царскую дзяржаву. Гэта выдатна разумеў Сьцяпан Батура, таму ён увесь час працягваў умацоўваць межы Літвы і з малымі затратамі сілаў зьвязваць маскоўскія сілы на тэрыторыі Лівоніі. Ён намерваўся распачаць агульны наступ толькі калі б сабраў такую армію, на чале якой мог бы асабіста нанесьці праціўніку магутны ўдар. Усё ж вяртаньне страчаных правінцый было адным з важнейшых пунктаў абяцаньняў, выканаць якія ён пакляўся.

Батура добра ўсьведамляў, што прынцыповыя рашэньні ў справе вайны залежаць ад пастаноў сойму Рэчы Паспалітай. Ужо ў лістападзе 1577 г. ён разаслаў унівэрсалы аб скліканьні павятовых сеймікаў на 14 студзеня наступнага году. Ва ўступе Батура растлумачыў шляхце матывы і прынцыпы рыхтаванай дамовы з Гданьскам, аднак большая частка інструкцый тычылася вайны з Масквой:

Перад усімі іншымі рэчамі на гэтым сойме найперш трэба вырашаць і разважаць аб выратаваньні зямлі інфлянцкай і аб усталяваньні супольнай абароны з Княствам Літоўскім. Кожны бачыць, як важна, каб маскоўскі непрыяцель тамтэйшых замкаў, якія захапіў, за малы час не ўмацаваў, бо зь іх мае просты і кароткі шлях на Вільню, а таксама да Прусіі…

Таму паводле Батуры валоданьне Лівоніяй было неабходнай умовай бясьпекі Літвы. Далей кароль прыводзіў аргумэнты з галіны эканомікі (гандаль па Дзьвіне праз Рыгу) і міжнароднага права (абавязаньні Рэчы Паспалітай наконт абароны жыхароў Лівоніі). Заключная частка інструкцыі прысьвячалася неабходнасці прыняць адпаведныя падаткі, сабраць ваенны рыштунак, набраць жаўнераў (у тым ліку шматлікую і падрыхтаваную пяхоту) і г. д. Зразумела, усё гэта падтрымлівалася каралеўскімі абяцаньнямі выканаць шматлікія патрабаваньні, выстаўленыя шляхтай.

Сойм пачаў паседжаньне 20 студзеня 1578 г. на Варшаўскім замку з традыцыйнага выкананьня гімну да сьвятога Духа. У наступны дзень прапановы двару, якія датычыліся ў асноўным стасункаў з Масковіяй і татарамі, прадставіў падканцлер Ян Замойскі. Хоць шляхта спачатку перайшла адразу да парадку дня, пачынаючы дэбаты наконт судовай рэформы, сэнат цалкам ухваліў каралеўскія прапановы. Адразу была вылучана камісія зь некалькіх чалавек, якая з улікам заўвагаў Батуры падрыхтавала папярэдні плян мабілізацыі і патрэбнага ваеннага рыштунку на вайну супраць Масковіі. Таму гэта мусіла быць наступальная, а не абараняльная вайна.