Выбрать главу

Прадугледжваўся набор 12 тысяч коньніцы з квартальнай платай 15 злотых для жаўнера і 150 злотых для ротмістра (120 ротмістраў). 6 тысяч польскіх пехацінцаў мусілі атрымаць за квартал адпаведна: 7,5 злотых — шараговы жаўнер, 9 злотых — дзясятнік, 40 злотых — ротмістар. Вугорскай пяхоце, якая ацэньвалася на 4 тысячы чалавек, меркавалася плаціць вугорскімі талерамі. Агульны кошт утрыманьня 22 тысяч жаўнераў на квартал павінен быў скласьці 303 233 злотыя.

Досыць падрабязны пералік артылерыйскага рыштунку ўказваў 67 большых і 30 меншых гармат (шмыгаўніц[14]). Сярод першых значыліся між іншым 24 фугасныя гарматы, 12 мартыраў і 25 лягчэйшых гармат «для поля». Плянавалася сабраць 27 480 артылерыйскіх ядраў, 3 тысячы запалаў для шмыгаўніц і 4711 цэнтнэраў пораху. Зразумела, частка рыштунку ўжо знаходзілася ў тыкоцінскім арсэнале. Былі там, між іншым, 34 гарматы і 4790 ядраў, але рэшту трэба было даставіць зь іншых збройняў або адліць. Не забыліся і пра некалькі бочак серы, вяроўкі, смолы і г. д. Сярод неабходнага рыштунку апынуліся рыдлёўкі (500 штук) і кіркі (300 штук).

Досыць цікава выглядаў таксама пералік складанага інжынэрнага абсталяваньня, сярод якога апынуўся

пад’ёмнік для хуткага выцягваньня гармат з бруду, ямаў і зацягваньня на пагоркі і муры (…) абцугі (шробы) для ламаньня кратаў (…), вяровачныя драбіны для закідваньня на муры (…) і да т. п.

Прадугледжвалася вярбоўка пушкароў і пэрсаналу рамесьнікаў, неабходных для транспарту, вядзеньня вайны і абложных дзеяньняў.

Тым часам паслы былі паглынуты некалькімі іншымі важнымі для краіны пытаньнямі. Адным зь іх было пытаньне апэляцыйных судоў, або т. зв. трыбуналаў. Толькі пасьля іх вырашэньня сэнатары перайшлі да разгляду прапаноў караля аб фінансаваньні войска. Праект, які тычыўся сялянскай пяхоты, моцна абрэзалі, абмяжоўваючы яе набор каралеўскімі ўладаньнямі (гл. болей на гэтую тэму ў першым разьдзеле). Найважнейшая пастанова, падатковая, не была прынята аднагалосна. Нягледзячы на супраціў паслоў з Кракаўскага, Сандамірскага і Серадзкага ваяводзтваў, шляхта зацьвердзіла нечакана высокія, як дагэтуль, падаткі, якія складалі 30 грошай, г. зн. 1 злоты з лану, валокі (адзінка плошчы ворыўнай глебы = 30 моргаў = 17 га) або сялянскай службы, падвойны шос (гарадзкі падатак) з гарадоў і чопавыя з гандлю напоямі. Паколькі кароль у выніку пратэсту паслоў з трох ваяводзтваў ня мог перайсьці да парадку дня, ён зьвярнуўся да земскіх соймікаў. Ён дамогся зацьверджаньня соймавых рашэньняў, але адначасова стварыў нявыгадны для дзяржаўнага скарбу прэцэдэнт.

Соймавыя пастановы маглі прынесьці ад 800 тысяч да 1 мільёна злотых штогод у маштабе ўсёй Рэчы Паспалітай. Гадавы кошт утрыманьня 22 тысяч жаўнераў, прапанаваны сэнатарамі, мусіў скласьці каля 1 мільёна 200 тысяч злотых, але была надзея, што ўдасца справіцца зь недаборамі. Перадусім падкрэсьлівалі факт, што шляхта згадзілася загадзя на два паборы падаткаў (у 1578 і 1579). Па-другое, шмат паслоў адстойвалі пазыцыю, што тэхнічнае забесьпячэньне ваенных дзеяньняў (артылерыя, транспарт і да т. п.) павінны пакрывацца, як раней, з каралеўскага скарбу. Батура пасьля пэўных спрэчак згадзіўся ўкласьці ўласныя грошы ў інжынэрна-артылерыйскае абсталяваньне, але паабяцаў, што ўсе недаборы будзе пакрываць зь дзяржаўнага скарбу.

Нягледзячы на соймавыя рашэньні, збор падаткаў патрабаваў некалькіх месяцаў часу. Такімі ж працаёмкімі былі працы, зьвязаныя з наборам войска (пераважна пяхоты), зборам рыштунку, запасаў і іх перавозкі бліжэй да месца прадбачанага раёну ваенных дзеяньняў. Пытаньні аховы паўднёва-ўсходняй мяжы, зьвязаныя з самавольнай казацкай кампаніяй у Малдавію, стваралі дадатковыя праблемы. У такіх абставінах ужо праз два месяцы пасьля сойму кароль пастанавіў, што асноўныя ваенныя дзеяньні супраць маскоўскай дзяржавы пачнуцца толькі летам 1579 г.

З траўня да верасьня 1579 г. манарх знаходзіўся ў Львове, маючы надзею, што здолее ўнікнуць канфлікту з Турцыяй і схіліць крымскіх татараў да ўдару на маскоўскую дзяржаву. Урэшце пакараньне сьмерцю ў Львове Івана Падковы — правадыра казацкай выправы на Малдавію — прывяло да супакаеньня Турцыі. Больш за тое, каралеўскі пасол у Крыме Марцін Бранеўскі здолеў укласьці дамову з ханам у справе ўзаемадзеяньня супраць Масквы. Аднак запазычанасьці, зьвязаныя з выплатай так званых падарункаў для ханства, прывялі да таго, што падчас першай маскоўскай кампаніі Батуры татары ня ўдарылі па царскіх уладаньнях.

вернуться

14

Шмыгаўніца — артылерыйская зброя XVI–XVI I стст., у якой порах забіваўся з адваротнага боку рулі. (Рэд.)