Выбрать главу

Як піша адзін з хранікёраў, многія нямецкія пехацінцы, узятыя ў палон, былі такія п’яныя, што зразумелі сваё становішча, толькі заўважыўшы, што яны за мурамі крэпасьці.

Маскалі, не зважаючы на іх прашэньні, паступілі зь імі асабліва жорстка: прасьвідравалі ім сьпіны, працягнулі праз гэтыя адтуліны шнуры і спускалі іх з высокага валу. Дарэмныя былі ўсе просьбы аб літасьці і вызваленьні — няшчасныя загінулі павольнай сьмерцю ў страшэнных пакутах.

Іншых палонных, схопленых у садах, маскалі варылі ў катлах, ставячы ў кіпень да каленяў, каб тыя даўжэй пакутавалі, разрывалі або зьдзіралі зь іх палоскі скуры.

Павешаньне павольна канаючых немцаў на валах гораду павінна было, на думку абаронцаў Полацку, прыгнесьці абложнікаў. Як пазьней аказалася, гэта выклікала толькі гнеў і прагу помсты — такую ж рэакцыю, як спуск па цячэньні Дзьвіны на калодах пазабіваных, учынены маскалямі падчас маршу каралеўскай арміі пад крэпасьць.

Калі вылазкі залогі на нямецкія шанцы паўтарыліся, Батура загадаў польскай коньніцы арганізаваць засаду. Яна двойчы ўдалася, і абаронцы, што панесьлі значныя страты, адмовіліся ад далейшых вылазак.

Тым часам паўтарэньне цягам некалькіх дзён спробаў падпаліць умацаваньні Полацку з паўночна-заходняга боку не далі выніку. Лучыны, падкладання добраахвотнікамі, залівала вада ня толькі зь вёдраў полацкай залогі. Дажджы, якія пачаліся пасьля перасячэньня каралеўскай арміяй Дзьвіны, не спыняліся ні на дзень. Гэта ўскладняла як падпальваньне драўляных ізьбіцаў, так і доступ да іх. Плыткая Палата паднялася да такой ступені,

што там, дзе раней пехацінец мог лёгка перайсьці раку, цяпер пераправа пагражала небясьпекай нават вершніку (..).

Цяжка было знайсьці кавалак сухой зямлі, таму лягернае жыцьцё ў намётах і буданах стала выключна цяжкім. Нават простыя жаўнеры пачалі шаптаць пра чары, якія спрыяюць ворагам, схаваным за валамі крэпасьці.

Празь некалькі дзён дала пра сябе знаць чарговая праблема — недахоп правіянту. Ад далейшых дажджоў папсаваліся і так не найлепшыя дарогі, што ўскладніла харчовае забесьпячэньне войска.

Купцы, спалохаўшыся цяжкасьці, адлегласьці і небясьпекі дарогі, рэдка паказваліся ў лягеры, таму цэны на харчы і фураж зрабіліся нечувана дарагія. Жаўнеры з голаду карміліся конскім мясам, аднак найбольш голад даваўся ў знакі немцам, прызвычаеным весьці вайну ў населеных і багатых краях (…).

Дайшло да таго, што жаўнеры нямецкай пяхоты пачалі есьці падохлых коней, што выклікала заразныя хваробы з крываўкай на чале.

Была і іншая прычына галаданьня нямецкай пяхоты. Ваколіцы асаджанай крэпасьці былі слаба населеныя; акрамя таго, харчы з тутэйшых вёсак былі раней сьцягнутыя ў Полацак і іншыя невялікія маскоўскія замкі. Таму правіянт трэба было дастаўляць з ваколіц Вільні ў Дзісну, а потым водным шляхам у лягер. Тут, паблізу мосту, пабудаванага на Дзьвіне, яго выгружалі з чоўна і невялікіх суднаў. Так, натуральным чынам у першую чаргу яго маглі купляць вугорцы, потым ліцьвіны, палякі, і толькі ў канцы — згаладалыя немцы. Не ўдалося таксама кантраляваць цэны на харчы, якія ўзрасьлі да той ступені, што нават калі яны даходзілі да лягераў пяхоты, многія жаўнеры не маглі іх сабе дазволіць.

Можа быць, нават насуперак надвор’ю ўдалося б даставіць нейкую большую партыю харчоў таксама сухапутным шляхам, аднак рэзка актывізаваліся залогі замкаў Полаччыны, якія яшчэ знаходзіліся ў маскоўскіх руках. 800 царскіх жаўнераў з Сушы засьпелі зьнянацку начной атакай Краснае, высеклі пад корань частку казацкай залогі і ўшчэнт спалілі замак. Дзякуючы гэтаму чарговыя дывэрсанты з Сушы маглі безь вялікіх перашкод нападаць на канвоі транспарту, што ішлі сухапутным шляхам зь Вільні.

У сваю чаргу залога з Туроўлі, разьмешчанай прыблізна за 20 кілямэтраў на паўднёвы ўсход ад Полацку, не давала сплаўляць харчы ўніз па Дзьвіне з ваколіц Віцебску. Пасьля страты Краснага пад замак паслалі казакоў Францішка Жука, даючы ім у дапамогу некалькі лёгкіх гармат, але маскоўская залога не дала засьпець сябе зьнянацку. Паколькі Полацак яшчэ трымаўся, яе нельга было схіліць да капітуляцыі.