— Самы час паверыць у падкопы д’ябла.
— Я атэіст, Яўген Святаслававіч, — Казанцаў нават не спрабаваў усміхнуцца, — і вам раю!.. Рэлігія — уздых прыгнечанага стварэння, сэрца бессардэчнага свету, яна — дух бяздушных парадкаў. Рэлігія ёсць опіум для народа... Карл Маркс. «Да крытыкі гегелеўскай філасофіі права». Азнаёмцеся ў вольны час!.. У вас няма гарэлкі?
— Не трымаю! — дацэнт паспрабаваў не паказваць свайго здзіўлення. Пасля смерці жонкі прафесар стаў перакананым непітушчым.
— Зусім забыўся. Я ж для вас — прыклад для пераймання.
— У Кабуша павінен быць спірт.
— Мабыць, зайду да яго... Папраўляйцеся!
— Аз ёсць цар! — данеслася з калідора.
— Рудэнка... І калі толькі гэта скончыцца?
На галаву электрыка было надзета вядро з выразаным нажніцамі па метале верхам. Плечы пакрывала прасціна. У руках Рудэнка трымаў футбольны мяч і вудзільны абломак.
— Аз ёсць цар!
— Сюррэалізм нейкі... — Казанцаў не стаў спыняць электрыка. Тым больш, што з’явілася новая нагода для трывогі. — Склад!
Навукоўцы пабеглі ў левае крыло, дзе заспелі Судзерава, які біў па металічнай дзверы бюстам Леніна. Замок яшчэ трымаўся.
— Аляксандр Мікалаевіч, зараз жа спыніцеся!
Электрык павярнуўся і выскаліўся.
— Гэта ты ва ўсім вінаваты!
— Аляксандр Мікалаевіч, што за тон? — ускіпеў Медзелец. — Паважайце кіраўніка экспедыцыі!
— Заткніся! — вочы Судзерава наліліся крывёю, а пальцы з сілай сціснулі бронзу. — Гэта ён зацягнуў нас сюды! Цяпер мы ўсе памром!
— У вашых словах адсутнічае логіка. Я нікога нікуды не цягнуў! Вы ўсе тут добраахвотна... І чаму вы вырашылі, што нас чакае смерць?
— Ты ведаеш!
— Уявіце сабе, не маю ніякага ўяўлення! — дацэнт бачыў, якіх намаганняў каштавала Казанцаву захоўваць спакой.
— Не загаворвай мне зубы!
— Навошта ж крычаць? Проста растлумачце нам з Глебам Міхайлавічам, што прымусіла вас прыйсці да недарэчнай высновы аб вінаватасці прафесара Казанцава!
— Заткніся! — Судзераў шпурнуў бюст аб зямлю, прымусіўшы навукоўцаў адскочыць.
— Яўген Святаслававіч, калі вас не абцяжарыць!
— Добра, Глеб Міхайлавіч! — Медзелец высілкам волі стрымаў раздражненне. — Як скажаце.
— Пракляты забойца, я спыню цябе! — электрык рвануў да Казанцава, схапіў за горла і пачаў душыць. Твар прафесара пачырванеў, вочы палезлі з арбіт. Ён паспрабаваў адштурхнуць Судзерава, аднак той быў маладзейшы, вышэйшы і цяжэйшы за яго.
Нядоўга думаючы, дацэнт схапіў бюст і ўдарыў ім электрыка. Удар прыйшоўся прама ў лоб. Секунду або дзве Судзераў працягваў захоўваць вертыкальнае становішча, а затым паваліўся як падкошаны.
— Дзякуй, калега! — з цяжкасцю вымаўляючы словы, Казанцаў выпрастаўся. У яго вачах стаялі слёзы.
Медзелец не чуў сябра і не адчуваў болю ў параненай руцэ.
— Я забіў чалавека...
— Ці ён, ці мы!
— Я забіў чалавека! — накаціў паралізуючы страх.
— Спыніце істэрыку! — Казанцаў адвесіў Медзельцу звонкую аплявуху, ад чаго погляд дацэнта набыў асэнсаванасць. — Вы абаранялі не толькі маё, але і сваё жыццё! Любы суд прысяжных вас апраўдае!
— У нас няма суда прысяжных.
— Усё роўна!.. Дый не мёртвы ён!
— Праўда? — сэрца забілася хутчэй.
— Прывесці Віктара Канстанцінавіча?.. Судзераў без прытомнасці! — дацэнт у думках падзякаваў Богу. — Давайце аднясем яго ў жылы блок і замкнём, пакуль ён не нарабіў бяды.
Электрык слаба застагнаў, калі яго ўзялі пад пахі, але ў прытомнасць не прыйшоў.
Навукоўцы выбіліся з сіл, пакуль дацягнулі Судзерава да ложка.
— Які цяжкі... Мы зможам звязацца з Вялікай зямлёй прама цяпер?
— Магу паспрабаваць, але...
— Ніякай гарантыі? — прафесар вылаяўся. — Падзарабляў студэнтам разгрузкай вагонаў, вось і нахапаўся... Хутчэй бы скончылася гэтая праклятая бура! Сітуацыя выйшла з-пад кантролю!
— Звязваць будзем?
— Зразумела! Не хапала толькі, каб хтосьці яшчэ даведаўся пра зброю! — прафесар скарыстаўся бухтай провада. Атрымалася не так моцна, як у Хмары, тым не менш надзейна.
— А калі пачне ванітаваць? Ён жа задыхнецца!
— Ваша праўда, Яўген Святаслававіч! — Казанцаў кінуў шкарпэтку на падлогу, у сэрцах даўшы пінка сумцы з асабістымі рэчамі электрыка. — Забярыце ў яго ключ!.. Дзякую!
— Што будзем рабіць далей?
— Не ведаю, калега. Сысці мы не можам, спыніць вар’яцтва не можам, папрасіць аб дапамозе не можам... Застаецца толькі замкнуцца ў жылых блоках і чакаць.