На гэтым фоне Жарысаў твар здаваўся яшчэ больш жоўтым, бадай, нават зялёным - немагчыма было разабраць, што гэта за колер, настолькi ён не адпавядаў звычайным уяўленням пра чалавечае цела.
Рукi i ногi ў капiтана выгiналiся i торгалiся, у той час як твар заставаўся спакойны i нерухомы, вочы нiбы застылi, утаропiўшыся ў сцяну.
Доктар трымаў руку на капiтанавым запясцi, сачыў, як слабеў пульс. Нарэшце ён вачыма даў знаць Мэгрэ: "Зараз... зараз..."
У гэты момант здарылася нешта зусiм нечаканае.
Пэўна, няшчасны апрытомнеў на якоесь iмгненне. Твар у яго зморшчыўся, усё адно як у дзiцяцi, што зараз заплача, склаўся ў жаласную грымасу пакутнiка, якi не можа больш цярпець невыноснага болю... Па шчоках кацiлiся дзве буйныя слязiны...
I тут - прыглушаны доктараў голас:
- Усё. Кончана.
Неверагодна, але слёзы цяклi па твары ў самы момант смерцi.
Яны яшчэ жылi, гэтыя слёзы, сцякалi на падушку, а капiтан ужо быў мёртвы.
На лесвiцы пачулiся крокi. Унiзе гучна ўсхлiпвала Жулi. Яе абступiлi жанчыны. Мэгрэ выйшаў на пляцоўку i паволi вымавiў:
- У спальню не ўваходзiць.
- Ён... - пачаў быў нехта.
- Але! - адно i сказаў камiсар, перапыняючы пытанне.
I адразу ж вярнуўся ў залiты сонцам пакой. Доктар рыхтаваў шпрыц, збiраючыся зрабiць Жарысу ўкол у сэрца, - бадай што, толькi дзеля таго, каб выканаць да канца свой абавязак.
А на садовым муры сядзела зусiм белая кошка.
II. СПАДЧЫНА
Недзе ўнiзе, мабыць, на кухнi, у акружэннi суседак гучна рыдала Жулi.
Праз адчыненае акно Мэгрэ ўбачыў, што з гарадка iшлi i беглi людзi жанчыны з дзецьмi на руках, мужчыны ў сабо... Хлопчыкi ехалi на роварах. Гэты стракаты ўсхваляваны натоўп дасягнуў моста, перавалiў праз яго i рушыў да капiтанавага дома, нiбы ўсiх там чакала прадстаўленне вандроўнага цырка або аўтамабiльная аварыя.
Неўзабаве на дварэ быў ужо такi гвалт, што Мэгрэ зачынiў акно. Муслiнавыя шторы змякчалi сонечнае святло, i камiсар адчуў сябе ў пакоi ямчэй, вальней. Агледзеўся.
Ружовыя шпалеры, светлая, начышчаная мэбля. На камiне - ваза з кветкамi.
Мэгрэ вярнуўся да доктара, якi разглядваў на святло шклянку i графiн, што стаялi на начным столiку. Доктар памачыў палец у вадзе ў шклянцы i лiзнуў яго.
- Атрута?
- Але. Мабыць, капiтан меў звычку пiць ноччу ваду. Калi я не памыляюся, ён пiў гадзiны ў тры ночы. А чаму не паклiкаў нiкога - не разумею.
- Ды таму, што не мог гаварыць, нават гуку вымавiць быў няздольны, здзiўлена паглядзеў на доктара Мэгрэ.
Ён паклiкаў палявога вартаўнiка i адправiў яго папярэдзiць мэра i пракурора ў Кане. Чуваць было, як унiзе ўсё яшчэ ўваходзiлi i выходзiлi людзi. На дарозе яны збiралiся ў групкi. Некаторыя, каб было ямчэй чакаць, садзiлiся на траву.
Пачынаўся прылiў, мора затапляла пясчаныя водмелi каля ўвахода ў порт. На гарызонце вiднеўся дым парахода, якi чакаў моманту, каб падысцi да шлюза.
- У вас ужо ёсць якiя-небудзь меркаваннi? - пачаў быў доктар, але змоўк, убачыўшы, што Мэгрэ заняты. Камiсар адчынiў сакрэтнiк з чырвонага дрэва, якi стаяў памiж вокнамi, i з уласцiвай яму ў такiя моманты засяроджанасцю разглядваў змесцiва скрынак. Цяпер Мэгрэ каму хочаш здаўся бы грубым. Паволi зацягваючыся, ён палiў велiзарную люльку i бесцырымонна перабiраў тоўстымi пальцамi кожны прадмет.
Больш за ўсё было фатаграфiй - толькi паспявай разглядваць. На многiх сябры ў марской форме, амаль усе Жарысавага ўзросту. Вiдаць было, што капiтан падтрымлiваў сувязь з таварышамi па марской школе ў Брэсце. Яны пiсалi яму з усiх канцоў свету. Фатаграфii цi не ўсе з паштоўку, з аднолькава банальнымi, ледзь не стандартнымi надпiсамi, адкуль бы яны нi прыходзiлi, з Сайгона цi з Сант'яга: "Прывiтанне ад Анры!" або "Нарэшце трэцяя лычка! Салют! Эжэн!".
Большасць гэтых фотакартак высланы на адрас: "Кан. Ангельска-Нармандская кампанiя, судна "Дыяна", капiтану Жарысу".
- Вы даўно знаёмы з капiтанам? - спытаўся Мэгрэ ў доктара.
- Некалькi месяцаў. З тае пары, як ён служыў у порце. Да таго ён дваццаць восем гадоў плаваў капiтанам на судне мэра.
- Судне мэра?
- Але, пана Эрнэста Гранмэзона, дырэктара Ангельска-Нармандскай кампанii. I ўладальнiка ўсiх яе адзiнаццацi суднаў...
Яшчэ адна фатаграфiя: Жарыс у дваццаць пяць гадоў. Ужо тады ён быў каржакаваты, i ўсмешка, вiдаць, часта з'яўлялася на яго шырокiм, троху ўпартым твары. Сапраўдны брэтонец!
I нарэшце, у палатнянай папцы - дакументы, ад школьнага атэстата да дыплома капiтана гандлёвага флоту... Розныя афiцыйныя паперы, метрыка, ваенны бiлет, пашпарт...
На падлогу ўпаў канверт - ужо крыху пажаўцелы. Мэгрэ падняў яго, выняў аркуш паперы.
- Завяшчанне? - спытаўся доктар, якi, закончыўшы тут свае справы, чакаў прадстаўнiкоў пракуратуры.
Мусiць, капiтан поўнасцю давяраў Жулi: канверт нават не быў запячатаны. На аркушы было напiсана прыгожым почыркам натарыуса:
"Я, што нiжэй падпiсаўся, Iў-Антуан Жарыс, нарадзiўся ў Пэнполi, марак па прафесii, пакiдаю ўсю рухомую i нерухомую маёмасць маёй ахмiстрынi Жулi Легран, у знак удзячнасцi за шматгадовую верную службу.
Абавязваю яе перадаць:
кацер - капiтану Дэлькуру; кiтайскi фарфоравы сервiз - яго жонцы; кульбаку з разьбянай слановай косцi..."
Не быў забыты амаль нiхто з партовых служачых, якiх Мэгрэ сустрэў ноччу. Нават шлюзаўшчык, якому капiтан адпiсаў "трайную рыбацкую сетку, што пад адлевам".
У гэты момант Жулi, скарыстаўшыся тым, што жанчыны пакiнулi яе адну, каб згатаваць ёй для падтрымання сiлы грог, узбегла па лесвiцы, адчынiла дзверы ў капiтанаву спальню, кiнулася да ложка, выдаючы ўсiм сваiм выглядам на вар'ятку, i адразу ж адступiлася, спалохаўшыся мерцвяка, грымнулася на дыван i стала крычаць нешта неразборлiвае.
Можна было ўгадаць: "немагчыма... Мой бедны гаспадар... мой... мой..."
Мэгрэ паволi падышоў да яе, дапамог устаць i адвёў дзяўчыну, як тая нi супрацiўлялася, у яе пакой. Там усё было ў беспарадку: на ложку валялася адзежа, на падлозе стаяў тазiк з мыльнай вадою.
- Хто налiваў капiтану ваду ў графiн на начным столiку?
- Я... Учора ранiцай... Калi ставiла ў вазу кветкi.
- Вы ў доме былi адна?
Жулi цяжка дыхала, але патроху прыходзiла да памяцi - i тут такiя вось пытаннi камiсара.
- Што гэта вам прыйшло ў галаву? - ускрыкнула яна раптам.
- Нiчога. Супакойцеся. Я толькi што прачытаў Жарысава завяшчанне.
- Ну i што?
- Ён пакiнуў вам усю сваю маёмасць. Цяпер вы багатая...
У адказ Жулi толькi разрыдалася.
- Капiтана атруцiлi вадою з графiна.
Дзяўчына кiнула на Мэгрэ поўны нянавiсцi позiрк i лiтаральна завыла:
- Што вы хочаце гэтым сказаць, га? Што вы хочаце сказаць?
Яна была ў такiм стане, што схапiла Мэгрэ за рукаў i лiхаманкава трэсла яго. Яшчэ трохi - i ўчапiлася б пазногцямi, так раз'юшылi яе камiсаравы словы.
- Цiшэй. Супакойцеся. Расследаванне толькi пачынаецца. Я нi на што не намякаю, а толькi спрабую разабрацца, што здарылася.
У дзверы пастукалi. Гэта быў палявы вартаўнiк.
- Пракурор зможа прыйсцi толькi пасля абеду, - паведамiў ён. - Пан мэр вярнуўся ранiцаю з палявання i яшчэ не ўстаў. Ён прыйдзе, як толькi будзе гатовы.
Усе ў доме былi ўзнерваваныя. А людзi на дварэ, якiя самi не ведалi, чаго тут чакалi, толькi нагняталi гэтую ўзнерваванасць.
- Вы застанецеся тут? - спытаўся Мэгрэ ў дзяўчыны.
- Вядома. А куды мне яшчэ дзецца?
Мэгрэ папрасiў доктара выйсцi з пакоя i замкнуў дзверы на ключ. Ён пакiнуў з Жулi толькi дзвюх жанчын, жонку дазорца з маяка i жонку аднаго шлюзаўшчыка.
- Не пускайце нiкога, - сказаў ён палявому вартаўнiку. - Калi спатрэбiцца, паспрабуйце збыць занадта цiкаўных.
Мэгрэ вышаў з дома, прайшоў праз натоўп i накiраваўся да моста. Удалечынi па-ранейшаму выў гудок, але цяпер ён ужо быў ледзь чутны, бо вецер дзьмуў на мора. Было цёпла, сонца свяцiла ўсё ярчэй. Пачынаўся прылiў.