— Ды я нічога. Проста…
— Звычайная рэч! Казёншчына ў адносінах між людзьмі ніколі не здольна з’яднаць. Наадварот, раз’ядноўвае. Праўда, аб тым ва універсітэтах не вучаць.
— Не вучаць. Гэта… Іван Нічыпаравіч, можа, зойдзем? Па куфлю свежанькага?
— Свежанькага? Ну зойдзем, калі свежанькага. Хоць я, прызнацца, піва не дужа… Вінца каб. Сухога, балгарскага. Харошыя ў іх сухія.
— Ды ну яго, віно… Толькі перавод грошай. Калі ўжо піць, дык няма лепш за «Маскоўскую». Класічнае пітво.
— Гэта каму як. Я таксама некалі гэтак жа думаў. Але гады.
— Не, не!.. Іван Нічыпаравіч! Гэта ўжо я. Мая ініцыятыва, так што схавайце вашыя. Дзевушка, два піва! Та-ак! Трымайце. Во сюды, да сценкі, каб не замінаць дужа.
— А! Хораша. Свежае, праўда.
— Харошае. Дык вы кажаце, Лагун дурань? Можа, і праўда, набрахаў, а цяпер і сам перажывае.
— Ну гэта не! Праз цябе ён перажываць не будзе. І злавацца на цябе таксама не будзе. Але калі цябе будуць, не дай Бог, звальняць, ён і пальцам не варухне. У тым жа і справа, што кранае яго толькі тое, што яго асабіста датычыцца. Астатняе яму — да лямпачкі.
— Ну але ж гэта свінства!
— Лёня, ведаеш што? На, закуры і паслухай. Я табе раскажу адну гісторыю. 3 вайны яшчэ. Ты ж, мабыць, вайну слаба і помніш? 3 якога года?
— Я? 3 трыццаць восьмага.
— Ну вось. Калі табе напаўзло чатыры гады, я ўжо быў чырвонаармейцам. Якраз перад самай вайной. Служыў на Украіне, пад Драгобычам. І быў у нас ва ўзводзе, як цяпер памятаю, такі хлапец па прозвішчу Шумак…
— Лёня, прывет!
— 3дароў.
— П’янствуем, значыць?
— П’ем піва. Давай да нас.
— Не, хлопцы вунь. Кампанія.
— Што, са стадыёна?
— Ну. Тры-ноль у нашу торбу. Макавеенка малайчына! Галавой пад самую штангу.
— Галавой?
— Ну. На апошняй мінуце. Клас!
— А Сідоранка?
— Сідоранка трыбуха. Хіба ён што можа! Гнаць яго трэба даўно. Колька, Колька, хвілінку. Ну, мужыкі, прашу прабачэння, там свае…
— Давай. Дык прадаўжайце, Іван Нічыпаравіч.
— Ну што… Толькі гэта даўняя гісторыя. Калі, можа, часу мала, дык на другі раз.
— Часу хопіць. Кажыце.
— Шумак, значыць. Прозвішчаў пазнейшых колькі з галавы вылецела, а гэтага памятаю, як зараз. На першы погляд такі свойскі хлопец, у казарме быў суседам маім па ложку. Так, увогуле, нішто жылі. Праўда, аднойчы здарылася адна замінка, трохі мяне насцярожыла. Ну але, думаў, драбяза. Справа ў тым, што ў яго вадзіліся грошы, з дому падсылалі. Ну і часам у гарадскім звальненні ён штоколечы купляў з шамоўкі. Ведама ж, маладыя былі, апетыт воўчы. Раз неяк прынёс каўбасы з паўкіло і пернікаў. Яшчэ мяне частаваў. А тумбачка ў нас агульная, толькі ягоная палічка верхняя, а мая ніжняя…
— Як у бальніцы.
— Во-во. Увогуле ў казарме забаранялася трымаць харч. Ну але клалі. І вось увечары ён прынёс, значыць, а назаўтра ранічкай старшына надумаў праверку тумбачак. Роту выстраілі на сярэдзіне казармы, старшына, дзяжурны, днявальны і пайшлі шураваць. Я гэта стаю спакойна, ведаю — у мяне ўсё ў парадку. І раптам старшына камандуе: чырвонаармеец Ласкутнікаў, выйсці са строю. Выходжу, і старшына мне ў нос кавалак каўбасы. Аказваецца, ляжала на маёй палічцы. Пераклаў, значыць, мой сябрук. Паспеў! Хлопцы рагочуць, а мне загад: з’есці перад строем увесь кавалак. Каўбаса тлустая, як цяпер памятаю, кракаўская, старшына па строгасці — брытва, а я — чырвонаармеец першага года службы. Уяўляеш сітуацыю? Нічога не зробіш — даўлюся і ем. А ён стаіць насупраць, Шумак мой, і са святым выглядам пазірае старшыне ў вочы.
— Падонак!
— Я таксама было падумаў, але звальваць на яго не стаў — усё роўна ж камусьці адказваць. Хай, думаю, на гэты раз буду я. Пасля пагаварылі — бажыцца, не клаў на маю паліцу, не ведае сам, як яна там апынулася.
— Ну, у нас у інстытуце з такога б хутка дурноту выбілі. У нас на гэты конт мараль жалезная была.
— Гэта яшчэ не ўсё. Гэта драбяза. Далей сталася горш. Аднойчы, перад самай вайной ужо, заступілі мы ў гарнізонны нарад. Каравул невялічкі, на ўскраіне, тры ці чатыры пасты. Начальнікам свой хлопец, сяржант з аддзялённых. Паблажку, вядома, зрабіў: каб не вадзіць усю ноч сюды — туды, вырашыў мяняць пасты не праз дзве гадзіны, а праз чатыры. Зручна. Адстоіш, затое пасля выспішся.
— Хіба чатыры гадзіны стаяць лепей, чым дзве?
— Уяві сабе — лепей! Улетку так салдаты любяць.
— Ну не ведаю. Не служыў.
— Дарэчы, дарма гэта. Наўрад ці добра, калі цяпер некаторыя міма салдатчыны ў жыццё ўваходзяць. Вайна — гадасць, вядома, а салдацкая служба на два-тры гады — не зашкодзіць. Характар ставіць, калектывізм выхоўвае. Дае адчуць, што такое воля і як яе шанаваць трэба. Во! Дык, значыць, стаім у каравуле, чакаем правяраючых. Тады, перад вайной, наконт гэтага строга было. Разоў тры на ночы праверка — і свае з часці, і са штаба. Але наш каравул дальні, за горадам. Дрывяны склад, на яго звычайна рэдка з праверкай хадзілі. Затое калі ўжо прыходзілі, дык самыя заядлыя, службісты! Так і ў той раз здарылася. Толькі пасты змянілі — з’яўляецца. Каравул — у ружжо, вядома, усіх выстраівалі, давай капаць усё да дробязі. І адразу скандал — у Шумака патронаў няма. І падсумка. Стаіць у страі з вінтоўкай, а патронаў няма. Што за ліха! Пытаецца старшы лейтэнант, дзе патроны? Кажа, не ведаю, клаўся адпачываць — былі, а ўстаў — няма. Давай усім каравулам шарыць на нарах, пад нарамі, у калідоры, у двары — няма патронаў. Чэпэ!