На гэтым хі-хі кволенькім «кенігсбержац» змоўк раптоўна, быццам прусака глынуў.
У вагон увайшоў афіцэр, туга пераплецены рамянямі, і два салдаты з аўтаматамі.
Сумны выйшаў канец у майго апавядання вясёлага.
28 чэрвеня 1989
Пра тое, як я яўрэю знаёмаму эміграваць дапамог
Яўрэй мой знаёмы Лёва Каганаў эміграваць надумаўся. I не тое каб ён рыхтаваўся вельмі, грошы там употайкі збіраў ці мову ангельскую, хаваючыся, вучыў. Не, нічога такога і думаць не рабіў. Нават радыё іерусалімскае і то не слухаў.
Эміграваць Лёва Каганаў зусім знянацку надумаўся.
I было тое «знянацку» так.
Ішоў неяк Лёва па самым цэнтры мястэчка нашага сталічнага, чаравікамі новымі асфальт падмецены таптаў, капейкамі меднымі ва ўсіх кішэнях супакоена пазвоньваў...
I тут —на табе!
Ці то праз капейкі гэтыя паганыя, што галасіста з ног да вушэй сакаталі, ці то праз чаравікі новыя, неабстуканыя, ці то ў кіёску часопіс «Молодая гвардия» ўбачыў, а магчыма, і кроў Майсеева ўзбаламуціла галаву — зрэшты, хто яго знае, ад чаго,— толькі ж зусім выразна падумалася Лёву: «Эміграваць трэба».
I думка гэтая спадабалася, як пернік салодкі, і Лёва некалькі разоў абсмактаў яе ўголас і для большага задавальнення, як калоду картаў, ператасаваў словы: «Эміграваць трэба... Трэба эміграваць...»
Ну, што тут скажаш — намер панскі, абы здароўе!
Махнуў мой Лёва ў чаравіках сваіх неабстуканых у Маскву, і ў Маскве яму ветліва растлумачылі: калі ласка, эмігруйце, едзьце сабе на радасць паветрам новым дыхаць, толькі збірайцеся ў паход загранічны грамадзянінам самастойным, а не бежанцам кволым. Толькі так, а не інакш — і калі так, то дарогі вам шчаслівае...
I сапраўды ж, у паперы бежанскія Лёва аніяк не ўлазіў — да сцяны казённай яго ніколі не прыпіралі, у лякарню псіхічную прымусова не гналі, нават у тралейбусе на нагу ні разу не наступілі.
Вярнуўся з Масквы замаркочаны...
— Што рабіць, не ведаю,— жаласліва прамовіў, у піваглытні са мной сустрэўшыся.— Бежанцам памажы зрабіцца, а то капейкамі меднымі і ў Амерыцы званіць буду.
Слаўны Лёва чалавек, шчыры — памагчы такім заўсёды хочацца. Таму, ад піва не адсоўваючыся, пачаў я думаць, усялякія планы рамантычныя маляваць.
Прапанаваў пакуль самае лёгкае:
— Можа, адлупіць цябе тут?.. Міліцыя набяжыць, дружыннікі... пратакол нашкрабаюць. А я прызнаюся, што біў цябе свядома, як яўрэя ненавіснага, і не толькі біў, але й жыдам абзываў.
— Гэтага мала,— памеркаваўшы, уздыхнуў Лёва.
— Мала?! — здзівіўся я, з павагай зірнуўшы на свае кулакі трохлітровыя.
— Мала,— растлумачыў Лёва.— Каб гэта сама міліцыя мяне прылюдна змалаціла, вось тады эфект быў бы, да самай Каліфорніі пыл віўся б...
— Не, міліцыя — гэта надта прафесійна. Трэба нешта шукаць прасцейшае, амацёрскае — ну, так на ўзроўні дзвярэй магазінных.
— У гастраном схадзі, папрасі малака па-яўрэйску. На цябе адразу вочы малінавыя вырачаць, завушніцамі бліскучымі пачнуць трэсці. А ты стой на сваім. Ні слова па-газетнаму! Цябе да апошняга шнурка аблаюць. Хто? Ды ўсе яны — і прадаўшчыцы-завітрынніцы і пакупнікі-лявітрыннікі. Усе будуць крычаць, патрабаваць, каб слоўцамі нефармальнымі людзей працавітых не збіваў са штыху. Толькі ў гастраноме правы твае хельсінскія зняважацца ўшчэнт!
I тут мой Лёва, не падымаючы галавы, са слязой сцюдзёнаю ледзьве вымавіў:
— Я ж ні слова па-яўрэйску не ведаю. I горка-горка заплакаў.
У піваглытню нібы чорт ускочыў.
Крамяныя, як гарэхі, слёзы Лёвіны са звонам навальнічным разбіваліся ў куфлі парожнім. Пад Лёвінымі локцямі эпілептычна калаціўся стол, з-пад Лёвы шалёным мустангам рваўся ўслончык пластмасавы, а за Лёвінай спінай галодны зубр мазаічны, выкладзены ва ўсю шырыню сцяны са шкельцаў каляровых, зняможана падагнуў пярэднія ногі.
На нас глядзела ўся піваглытня, а найбольш дык гаспадар яе — кругляк чырвоны з ручніком на шыі, падобны на трэнера па рылабіццю, гэткі баксердыст-куфленедаліўшчык.
Прадчуваючы пратакольна няўхільнае набліжэнне скандалу, пільны куфленедаліўшчык рашуча перакрыў кран і падсунуў да сябе тэлефон. Праўда, ён яшчэ не ведаў, куды званіць, якія колы выклікаць — тыя, што круцяцца пад крыжам чырвоным, ці тыя, што элегічна пакалыхваюцца пад гарызантальнай паласою сіняю.