— Трэба ж неяк агораць, а то гэтая возьме і паваліцца. Памогуць мо і сестрыны, і той жа Змітрык.
Люба выслабанілася з-пад падбіванкі.
— Ты ўжэ паляжы троха і сама еш. Я табе там крыху мукі прынесла і здору скрутачак. Сама троху еш, не толькі дзецям давай. I майму ж праціўнаму нічога не кажы, ты ж яго ведаеш. А ты, Манечка, не хадзі к нам больш плот на дровы ламаць, бо мой ужэ прыцікаваў, то не хадзі лепш у наш.
Яна паглядзела на старэйшую, на Маню. Дроў таксама не было пад весну, і Маня хадзіла красці дровы альбо ламаць платы.
— Не пайду, — панура буркнула Маня…
Старая Люба ляжала, глядзела ў столь. У вачах усё мітусіўся той чырвоны, на чорным агарку лучыны агеньчык, і ад яго веяла не цяплом, а холадам старое, гнілое хаткі. Яна павяла рукою перад тварам, нібыта здымала, адганяла ад сябе тую здань, якая жыве разам з ёю. I каб зусім адкаснуцца ад усяго, паволі ўстала з ложка, выйшла ў чыстую хату, пастаяла.
Роўна пагрукваў на сцяне вялікі з жоўтым маятнікам гадзіннік, чорным вокам глядзеў з покуці тэлевізар, адблісквалі дзверцы паліраванае шафы.
Падышла да акна, паглядзела цераз вуліцу. За густым бэзам, бярозаю і ліпаю, што нізка вісела веццем над варотцамі, і не відно было Вольчынае хаты. Плот, яшчэ не цяперашні, коланы з круглякоў, ледзьве відзён быў на зеляніне прысадаў. Каторы ўжо год, як памерла Волька, чужыя людзі жывуць у яе хаце.
Старая Люба ўссунула на ногі тапачкі, мяккія, растоптаныя, выйшла на двор, пастаяла на цэментавых прыступках веранды.
На небе ўставала далёкая ранішняя яснасць, і неяк зашарэла, запалавела ноч, і зоркі, якія яна бачыла ўжо слабенька, як расінкі, відны былі высока і рэдка. Цяплом павявала зямля. Не астывала яна за ноч, толькі крыху засмучаная расою і халадком дзе на нізінках ці ў зацішных сырых мясцінах. Вільготная свежасць ішла і ад саду, ад густое, лапушыстае канюшыны над ім.
Старая пастаяла, нібы хацела прыдумаць, што ўзяцца рабіць. Уздумала старая баба, выпаўзла ночы з хаты на двор і стаіць. Карову даіць рана яшчэ.
Яна вярнулася ў веранду, прычыніла за сабою дзверы, зірнула на газавую пліту, на якой стаяла цяперашняя, белая, з накрыўкаю скаварада, і чайнік.
I ўсміхнулася сама з сябе. Спіць спакойна вёска. Кузні і тае ўжо няма. На тым месцы, дзе яна стаяла, толькі вялікае каменнае кола ляжыць з дзіркаю ўсярэдзіне, на якім нацягвалі шыны на абады, ды кучка гліны і шлаку там, дзе быў горан. Няма тых кавалёў, што ўмелі рабіць і зубіць сярпы. Думка спатыкнулася на тым, што і жней ужо няма. Цяпер хто пойдзе жаць? Маладзейшыя ніколі не жалі і не ўмеюць. Цяпер ў жніво і людзей нідзе не ўбачыш у полі, не гэтак, як некалі. Толькі і відно, як стаяць у полі, нібы горы, гарбатыя камбайны.
Старая памацала кран на балоне — ці закручаны. Адзін клопат у яе — накарміць Яна. Мо ўжо гадоў дваццаць выпраўляе на работу. Механізатары цяпер і пааруць, і пасеюць, і пажнуць, і памалоцяць, і звязуць — усё мужчыны, не жанкі. I бульбу пасадзяць, і дагледзяць, ужо і на кароўніках, і на свінарніках на пастаяннай рабоце мужчыны. Ці ж гэта можна цяпер жанкам казаць, што цяжка? Грэх казаць. I дзяцей больш за двух баяцца нарадзіць. Хоць бы дзяцей раджалі, гадавалі, мужчын глядзелі. Жанкі выжылі і ў вайну, а колькі мужчын паклалі там? I цяпер з імі ўсякага бывае, і гарэлка гэтая губіць. Жанкам трэба глядзець мужчын, шанаваць. Яна век пражыла без мужчыны, яна ведае. I была крыўда на Мар’ю, што вось так, яшчэ здаровая баба, села на пенсію, ніякае работы не хоча, і Яна не глядзіць. Сабралася і паехала да Веры, малую даглядае. Сама работа ў вёсцы. Яна, маці, не вечная, колькі ёй за ім глядзець і пыніць яго. А трэба і памыць, і зашыць, што ж гэта ён, як салдат, усё сам і сам. 3 малых год у рабоце, і касіць, і араць не ў пару пайшоў за плугам. Баялася, што ад нястачы, ад цяжкае работы закажанее, не вырасце… Вырас, падняўся. Яшчэ падлеткам і ў партызанах з вінтоўкаю папахадзіў, а пасля і на фронт трапіў. Пабіты, ледзьве душа ў целе, але жывы вярнуўся…
У тую ноч ёй другі раз сасніўся адзін і той жа соь. Першы раз ён сасніўся перад тым, як яна сабралася і паехала ў партызаны. Сон прыгожа пачынаўся. Раніца сонечная, пасля дожджыка, першая травіца зазелянела. I на вербах цераз грэблю вызубіліся зялёныя лісцікі. Яны дзяўчаткамі яшчэ ішлі гуртам у цэркаў на вербную нядзелю. I ў ранішнім сонцы, як толькі ўзышлі на горку перад Баслаўцамі, угледзелі: ззяў золатам на сонцы купал. I галоўнае ў сне было — святочнасць і радасць, нібы пеўчыя з неба спявалі хорам. Потым, калі ўжо зусім падышла да царквы, чамусьці адна засталася Люба. I дзіўна, што нікога не чуваць і не відаць. Як пахаваліся ўсё роўна людзі. Тады яна занепакоена азірнулася навокал — нікога не відаць. А людзі ж не прапалі, людзі толькі нечага схаваліся. I ў самой царкве нешта змянілася, зблізку не сталася залатога ззяння. I тут яна нечакана ўгледзела вялікі стары кош, які вісеў над дзвярыма ў царкву. 3 каша тырчала пацямнелая старая салома. У кашы сядзела вялікая рабая курыца, амаль чорная, толькі крапінкі невялічкія беленькія. Нахіліла голаў з прымарожаным грэбенем на адзін бок і глядзела на Любу адным вокам, не маргала. Яна адчула, як пахаладзела спіна, памкнулася адступіць, але ногі не слухаліся. Раптам вяроўка, якой быў падвязаны кош, лопнула, курыца залапацела крыллем, спалохана закрычала, а кош шумнуўся на зямлю, яйкі, якія былі ў ім, гэтакія ж, як і курыца, амаль што чорныя, рассыпаліся, і з іх павыскаквалі і шыбанулі ў розныя бакі маленькія пацучкі.