А над уваходам у царкву, там дзе толькі што вісеў кош, заззяла срэбным акладам ікона. I гэтак паволі паварочвалася, паварочвалася на залачоным шнурочку, павярнулася да Любы тварам і засвяцілася на сонцы, аж заблішчала ў вочы…
Ад гэтага святла старая Люба прачнулася. Была раніца, пачынала днець. Другі дзень на вялікдзень.
Ляжала і дзівілася сама сабе, што наноў сасніла той ваенны сон. Яна яго разгадала тады па-свойму: што не будзе немец, калі паляцела з гнязда чорная курыца, а пацукі разбегліся ва ўсе бакі. Іконка засвяцілася і тварам павярнулася. Гэта быў тады знак, што не запануюць тут чужыя. I яшчэ, што трэба ёй уцякаць ад тых пацукоў, якія разбегліся навокал. Гэтак яна і ў партызанах гаварыла жанкам.
I вось сон гэты сасніўся ў другі раз ужо пасля вайны. Яна ўстала з пасцелі і толькі тады зразумела, адкуль трывога пасялілася ў сэрцы — Ян яшчэ не прыйшоў дадому. Хаця турбавацца не было чаго, не дзіця, ды і ведала, што з Марыяй Хоцькавых ён.
Усё ж устала, памылася, адзелася, падрыхтавалася запаліць у печы і гатаваць снеданне. I ўгледзела, што з вуліцы ў двор ішла старая Хоцьчыха.
Было чутно на дварэ, як яна асцярожна памацала дзверы ў сенцы, адчыніла іх, потым знайшла клямку дзвярэй у хату, прачыніла іх і спыталася з-за парога:
— Можна ў хату?
— Заходзь, Анця, заходзь, — запрасіла Люба.
— То дзень добры ў хату. Хрыстос уваскрэс!
— Ва ісціну васкрэс! — адказала Люба і паказала на лаву за сталом насупраць, каб садзілася. — Нешта ж ты рана да мяне ў госці.
— Яно мо і рана, але рана лепш, чым позна. Я думала спачатку — няхай маладыя, як устануць, самі да цябе прыйдуць. А потым раздумалася — а нашто? Самі мы з табой лепш пагаворым. Дзеўка ж мая спраўная, чаго ім не жаніцца? Ужо ж больш года ходзяцца. Пакуль работа не началася, і вяселле трэба зрабіць. Ці ты супроць?
Што ўсё гэта так, Люба ведала. Ведала, што трэба жаніцца Яну, што дзеўку ён выбраў спраўную, здаровую, рабацяшчую. Нічога благога не скажаш. Толькі чамусьці холадна стала пад сэрцам і сціснулася яно, як і тады, калі там, у партызанах, упершыню ўбачыла яго з вінтоўкай. Ведала, куды едуць, але, калі ўбачыла з вінтоўкай, сцялася сэрца, а з вачэй пацяклі слёзы, усё роўна як забіралі яго ад яе назаўсёды. I цяпер гэтае ж самае адчуванне.
— А ты з імі гаварыла, Анця? — толькі і знайшлася што запытацца.
— А што ж я з імі, мая залатая, гаварыць буду?
Хоцьчыха ўжо аслухалася ў хаце, ямчэй уселася на лаву.
— Я гэтак падумала, мая залатая, калі мы з табою дагаворымся, то і яны не супраць будуць. Я гэтак думаю, што як бы там гора не было і бедна, але ж пачостку мы ім зробім, хоць невялікую. Ведаю, што вяселле нам не выцягнуць, і цягнуць мы яго не будзем. У цябе падсвіначак ёсць, у мяне старога яшчэ сала хапае. А самагонкі я сама наганю. I зробім у мяне ў хаце. Няхай і людзі будуць, і гармонік пайграе.
Усё правільна гаварыла разумная і хітрая Хоцьчыха, не заікалася, што маладыя ў яе хаце жыць будуць. Ну не ў Любіну ж хату ім лезці. А маці Люба адчувала, што сына ў яе забіраюць, што ў хаце сваёй, якую яна агорвала, астанецца адна і слова не будзе да каго сказаць. Можа, ад гэтага і халадзела сэрца.
— Ну, а работу табе парабіць, вядома ж, і ён паможа;
і ўсе разам зробім. Гаспадарку цяпер трымаць трэба, куды ж без яе. Гаспадарка трэба, каб і абжыцца, каб і жыць. А як жа…
Анця яшчэ пасядзела крыху, парасказвала, як яна мяркуе, каб маладым жылося, а потым заспяшалася:
— Пайду, трэба каб уставалі. Няма чаго, каб усе глядзелі, што Ян раніцай ад нас ідзе.
Маці Люба сядзела за сталом, чакала, пакуль вернецца Ян, і не чула, што па шчоках цякуць слёзы. I ёй успаміналася, як вярнулася яна дадому з партызанаў. Каня ў атрадзе далі ім, нейкага падбітага, заморанага, пакінутага армейскімі абознікамі. I карова іхняя вярталася, ішла назад следам за возам. Душна было, спякотна, і конік быў увесь мокры ад поту і ледзьве цягнуў воз. Гэта пасля ён акрыяў, крыху адкарміўся, адгуляўся і нават плуг цягаў у калгасе.