Ну, вось i пазнаёміліся. За тое па каўточку.
Шмат з кім я тут перазнаёміўся. Самы стары — граф нейкі, ля ўвахода, з трынаццатага году ляжыць. У склепе. Я там, калі дождж... Тут больш генералы ляжаць, начальства ўсялякае. Каб без чыноў — не стракаў. Myci, простых тут i не хавалі ніколі. Але прыходзіць розны народ. Вып'юць, закусяць i далей, па сваіх справах. Утульна, зацішна.
А ты, мусі, таксама якое начальства. Гэткага табе помніка паставілі. Пакуль жывы быў, дык не сустрэліся б. Мяне б да цябе не пусцілі, а ты да мяне i сам не пайшоў бы. А зара во, гаворым...
Зноў старая Язэпа сунецца! Ну, што ты зробіш. Адкуль яна толькі ўсе бачыць? Во, нюх! Зара стане колам, над душою. То дап'ю...
— На, на табе пляшку i йдзі, ідзі адсюль. Што пазіраеш?
— А другую не дасі?
— О натура! Няма другой!
— А вунь, пад грудзямі.
— То што? Якая твая справа. Дай спакойна выпіць, тады прыходзь.
— Дык я тут пачакаю.
— Адыдзіся!
Мікода ўскочыў з лавачкі, не ведаючы, што зараз учыніць. А старая Яззпа адсунулася да суседняе агароджы i ўгнулася, бы нешта шукаючы.
— Гэтак i стой там,— сказаў Мікода.— Не міліцыя, дык гэтая. Усё адно над душой стаіць.
Ён скалупнуў зубамі капронавы корак i прыпаў да рыльца. За якую паўхвіліну віно, боўкаючы, перацекла ў горла. Тады Мікода кінуў цераз сябе пустую пляшку i прашыпеў:
— Ссука!
Старая хуценька торкнула начынне ў кайстрачку, выпрасталася i пратрымцела:
— Чаго лаешся, абібок? Думаеш, я не ведаю? Я нікуды не пайду. Думаеш, я не ведаю, што ў цябе трэцяя?
— Хлусіш, баба.
— А то не бачыла, як у гастраноме браў.
— То не сабе.
— Каму ж? «Не сабе»!..
— То... — запнуўся Мікода, хаваючы твар у рукі... — Знікні, я тут з міністрам гавару!
— Аняго! Скажы шчэ: з панам Богам. Ca мной ты гаворыш, абібок.
— З Богам! — раптам зароў Мікода, устаючы ча хісткія ногі.— З панам Богам! Сыдзі...
— Зараз цябе міліцыя сыдзе.
Млявымі рукамі Мікода выцягнуў з кашулі астатнюю пляшку, гайдануўся i стаў здзіраць корак. Старая Язэпа нецярпліва чакала начынне.
— Вось так,— сказаў Мікода, сядаючы i ўжо каўтаючы слёзы.— Пачынаецца як добра, а тады выпаўзе мурло гэтае. Пляшкі ёй! A ў мяне дых баліць...
Язэпа сцярожка адступілася ад магілы.
— Ты не задзірайся. Пі хутчэй, i ўсё.
Няроўнай рукою Мікода ледзьве патрапіў рыльцам у рот. Каўтануў раз i зморшчыўся, скруціўся.
— З Богам я пагавару... — шаптаў ён.
— Куды, каб хоць па-людску ўмеў. А то ж «Бог» не пойме,— уздыхнула Язэпа, бачачы, што давядзецца пачакаць.
— Не пойме? — утаропіўся Мікода ў здымак Борсука.— Як не па-людску? Што ты вярзеш... «Не палюдску»! Слушна. Па-боску!
— От... — палагаднела Язэпа.— З ім трэба як у цілявізары. А ты па-хамску.
— Я па-хамску? — соўгаў Мікода сухім шурпатым языком.— Я як ты!
— Што я? — здзівілася старая.— Я з Богам моўчкі размаўляю. А з начальствам мне не трэба. А гэты ніякі не Бог. Гэты начальства.
— Значыцца, начальства не пойме? X[...]е, значыцца, твае начальства.
— Як i тваё.
— У мяне адно начальства — міліцыя. Міліцыя ўсё пойме.
— А чаго марудзіш? — перавяла Язэпа размову да пляшкі.
— А ты не паганяй. Я, можа, сюды да высокага начальства прыйшоў. Хай скажа, чаму ён не пойме.
— Таму што ты хам!
— Які хам? У нас усе роўныя. Мяне матка наўчыла.
— A піць цябе хто наўчыў?
— Піць сам. Тут навука не складаная.
— То ж бачу, самавук. Паўгадзіны пляшку не адолее.
— Не паганяй! У мяне гонар есць! Адкажы, чаму не пойме?
— Во прыклеіўся! Нетутэйшы ен.
— Брэшаш.
— Нетутэйшы, казалі, ca сталавераў.
— Якой халеры нетутэйшы ў нас начальства?
— Цябе не спыталі.
— А хоць i мяне. Дземакраці-ззацыя.
— Вярзі-вярзі. Вудзем тут з табой палітыкаваць.
Мікода прыклаўся да рыльца i выпіў паўбутэлькі.
Аж ператоргнуўся. Вылупіўся на Борсука i зароў:
— Чаму нетутэйшы начальства?
— Адчапіся ты, дурань,— пачала злаваць Язэпа,— мертвы ен ужо.
— А хто жывы?
— Не ведаю. Газеты чытай.
— Мертвы... Тфу на цябе. Не пойме! То ж я, выходзіць, дзярмо? I ты дзярмо. Не пойме! Хамы! Тфу.
Ён запаволена размахнуўся i ўдарыў кулаком па партрэце Борсука.
— Такога ніхто не пойме,— услых разважала Язэпа.— Такога i матка не пойме. Пітух няшчасны.
Мікода дапіў пляшку i кінуў яе ў старую.
— Даўно б гэтак,— прабурчэла Язэпа i пасунулася прэч.
П'яны не мог ужо стаяць на нагах і, седзячы, ківаўся. Ён памыкаўся быў устаць i не мог, хапаўся за пруты агародкі, але i гэта не дапамагала. Нарэшце ен паваліўся, i цела ягонае змярцвела на начальніцкай магіле. Адзінае вока, што засталося ад партрэта, пагрозліва i бяздумна глядзела перад сабой.