Во бяда якая.
I як бы ні ўгаворвала цяпер Рытка сваю маці, каб яшчэ крыху папрацавала (не будзе ж адкуль цягнуць, як раней), усё ж вырашыла — хопіць. Не пайшла болей на ферму. A пенсію тую ўсё не нясуць ды не нясуць. Месяц прайшоў, другі, трэці. У кашальку — вецер гуляе. Дачка не заяўляецца. Ды ўсё ж аднойчы на пачатку лета прыкаціла з мужам, маўчуном-боравам, i сынамі-школьнікамі сваім сінім бліскучым «жыгулёнкам» на выхадныя. А тыя ўнучыкі, нібы пеўні, у высокіх спартыўных шапачках, толькі на парог i адразу з пытаннем:
— Баба, ты ўжо пенсію атрымала? (Калі былі меншымі, дык торкалі ёй у жывот стваламі пластмасавых аўтаматаў i крычалі наперабой: «Баба, дай сто рублёў, а то застлэлім».)
— Не, унучкі, не атрымала яшчэ.
— О-о-о,— крывілі яны вусны.— Ты цяпер нам нічога не дасі.
— Чаму ж не дам? Во, яблычкаў, груш сушаных вазьміце. А во гарбузікаў.
I дзеці лагаднелі. Адно Рытку, трэску тую, не вельмі ўлагодзіш нейкімі там семкамі. Яна безупынку бурчала:
— Я ж казала, не кідай работу. А цяпер во сядзіш без капейкі.
А пасля, нат не прыняўшы запрашэння паснедаць, скамандавала мужу:
— Паехалі ў магазін. Тут у вёсцы можна на такі харошы тавap нарвацца, які ў горадзе разоў у тры даражэй пойдае. Паехалі, мо шчж ў якую іншую вёсачку заскочым.
Яны ад'ехалі, а Агатка на агарод. Там гарбузы праростаюць, дык праверыць захацелася, ці не павыцягвала тыя парастачкі вараннё (упякліся ўжо гэтыя надакучлівыя птушкі).
На градах i праўда вытыркаліся то тут, то там па пары цёмна-зялёных, авальнай формы лісточкаў, сцягнутых зверху светленькімі лупінкамі. Быццам бы маленькія чалавечкі вырашылі распрануцца i ўзнялі ўгару рукі, знімаючы белыя сарочкі. Але так i застылі, трымаючы над сабою апратку. Агатка калі садзіла ix, дык доўга слязьмі аблівалася. Вырые пальцамі ямку, кіне туды рагатае пазубленае зярнятка, сыпне зверху жменькі са тры зямлі. Сыпне i заплача: на вечка труны, пад якім дарагі чалавек ляжаў, таксама тры жменькі зямлі сыпала. Цяпер міжволі па думала: “Ну вось, я вас пахавала, а вы зноў усталі, цягнеце ручанькі да неба. Толькі ты, мой саколе, не ўстанеш, не прарасцеш ужо. Ад нас з табой адно зелле i застанецца”. I змахнула крывым парэпаным пальцам слязінку з твару, што пачаў маршчыніцца.
...Невясёлыя думкі Агаткі перапыніла Зося — вясковая паштальёнка. Маленькая, сухая, заўсёды вясёлая тараторка.
— Танцуй, мілая, прынесла табе нешта,— засакатала яна, ледзь ступіўшы на ўтравелы падворак.
— Няўжо пенсію? — не ўтрывала, каб не спытаць, Агатка.
— Ды яшчэ якую пенсію. Падстаўляй торбу, бо ў кашалёк не ўлезе.
— То хадзі... Хадзі, Зосечка, у хату.
— Го, не толькі зайду, але i чарку з цябе здзяру. Покуль не нальеш, не аддам грошай. Як сабе хочаш.
— Ці ж я шкадавала калі, Зосечка,— Агатка прапусціла ў хату няўрымслівую госцю.— Садзіся во ў куточку, я зараз.
— Калі б ты шкадавала, я б i не гаварыла так.
На стале з'янілася бутэлька «Белай вежы», сала, кіслая капуста... А Зоська пачала адлічваць грошы, быццам бы раскідвала з калоды карты.
— Во, роўна семдзесят дзве тысячы. Трыццаць шасць зайчыкамі i трыццаць шэсць — рускімі.
— Не можа быць, каб столькі...
— Можа. Гэта ж зa чатыры месяцы. А за апошні ўжо ідзе падвоеная.
— Тады давай, Зоська, замочым...
Жанчыны пілі, а грошы ляжалі пасярод стала i радавалі вока. Грошы ляжалі, а жанчыны гаманілі i гаманілі: пра долю сваю гаротную, пра дзяцей, для якіх бацькі — не бацькі, а торба з грашыма.
— Думаеш, шкада мне таго рубля дзецям даць. Не. Крыўдна толькі, што слова добрага ад ix не пачую. Толькі папрокі ды «дай, дай, дай...». Ці то свет такі стаў, ці толькі маё гэткае ўрадзілася?
— Свет сёння такі, мілая. Мае, думаеш, іншыя. Як прыедуць, дык вачыма, здаецца, усю хату абабралі б. Грабуць, грабуць i ўсё мала ім. Але я не такая дурная, як ты. Го, я ім голымі рукамі не дамся. Ніколі не прызнаюся, колькі ў мяне грошай. Прыкінуся, што апошняга «зубрыка» ад сэрца адрываю, i бывайце здаровы. Няблага i так жывуць.
— Вось-вось, што жывуць занадта ўжо прыгожа. Але за што ж яны да нас такія халодныя? Не па-людску робяць, сэрцам чую, што не па-людску. Во i зараз прыехалі, дык ні табе «здрасця», ні «да свідання», а з пapoгa хутчэй: «Пенсію атрымала?»
— Ведаеш, што скажу табе? Не кажы сваім, як прыпруцца, што пенсію атрымала. Ім нашыя грошы пагоды не зробяць, толькі разбэшчваюць, а для нас яны — добрая падтрымка. Ды і, Сцяпанаўна, хопіць прыніжацца, даніну плаціць.