Niejeden z was, zbyt dumnym mnie sądził i nazbyt nieśmiałym by przyjmować dary.
Zbyt dumny jestem w istocie aby przyjąć zapłatę,
ale nie dar.
I choć żywiłem się jagodą leśną, na wzgórzach, gdy wyście chcieli, bym zasiadał u waszego stołu;
a noce spędzałem pod arkadą świątyni, choć pragnęliście mi dać w waszym domu schronienie,
jednak czyż to nie troska wasza, otaczająca miłością dnie moje i noce, tyle słodyczy przydała mym posiłkom, a sen mój w wielkie wzbogaciła wizje?
Za to błogosławię was najbardziej
iż dajecie wiele, sami o tym nie wiedząc.
Zaprawdę dobroć co się sobie w zwierciadle przygląda, zamienia się w kamień;
a wielkoduszny czyn, co sam siebie pięknym nazywa staje się klątwie podobien.
Niektórzy z was samotnikiem mnie zwali,
upojonym własną samotnością;
mówiliście: „szuka biesiady z drzewem leśnym, nie z człowiekiem;
„samotnie na szczytach wzgórz usiada i z góry na gród nasz spoziera.”
Tak, prawdą jest iż wspinałem się na wzgórza i wiele odległych przewędrowałem zakątków;
lecz jakże bym mógł was widzieć inaczej, jak nie z oddalenia?
Czyż można być naprawdę blisko, nie będąc jednocześnie daleko?
A inni z pomiędzy was wołali ku mnie bez słów:
„Wędrowcze, wędrowcze z krain dalekich, miłośniku niedosięgłych wyżyn, po cóż to przebywasz wśród szczytów, gdzie tylko orły wiją gniazda swoje?
“Czemu niedościgłe gonisz?
“Jakież to burze chcesz złowić w twą sieć?
“Na jakie to ptaki chmur polujesz w błękitach?
“Chodź, bądź jednym z nas!
“Zstąp ku nam, zaspokój twój głód chlebem z naszych pól,
ukój pragnienie winem z naszych winnic.”
W samotności swej duszy tak oto powiadali;
lecz gdyby samotność ich była jeszcze głębsza poznaliby iż szukałem tam tylko tajemnicy bólów waszych i waszych radości;
a sieć zarzucałem w przestwory chcąc pochwycić dusze wasze bezkresne, co suną w błękitach.
Ale łowca sam był też i ofiarą,
bowiem wiele mych strzał, wybiegając z łuku, godziło w moją własną pierś.
A ten co szybował w przestworach, był jednocześnie wiotkim pnączem ziemi;
bo gdy skrzydła me rozpostarły się w słońcu, cień ich kształt żółwia przybrał na ziemi.
I ja, człowiek wiary, byłem zarazem wątpiącym,
gdyż nieraz palec we własną kładłem ranę, by zdobyć większą w was wiarę i większą o was wiedzę.
I oto z wiarą oną i z wiedzą powiadam wam:
nie jesteście ciałem zamknięci, ani ograniczeni polem i domostwem waszym;
to, co w was istotne, trwa ponad szczytami gór i wędruje z wiatrem;
nie czołga się ono w słońcu, żądne ciepła jego promieni, ani grzebie jam w mroku ziemi, by się w nie schronić bezpiecznie;
jest ono wolne wieczyście; albowiem jest to Duch w was, co ziemię ogarnia i wieje wśród eteru przestworów.
Jeśli mgliste są te słowa moje, nie usiłujcie ich teraz wyjaśniać.
Mgławicą są narodziny i początek rzeczy wszelkiej, lecz nie jej koniec;
a ja bym pragnął jako świt i narodziny w pamięci waszej pozostać.
Wszelki żywy twór i życie samo, jest poczęte w mgławicy, a nie w krysztale.
Któż wie czy kryształ nie jest zastygłą mgławicą?
Pragnę abyście wspominając mnie, te oto słowa zapisali sobie na zawsze, w pamięci:
to, co się zdaje być w nas najbardziej niepewne i wiotkie, jest w istocie najmocniejsze i najbardziej stanowcze.
Czyż to nie oddech wasz wzniósł i utwierdził rusztowanie kości?
Czyż nie z wizji marzeń powstał wasz gród i wszystkie jego cuda,
z marzeń zamierzchłych, których sama pamięć w was zaginęła?
Gdybyście jeno mogli widzieć to Tchnienie Ogromne i odczuć jego wielki rytm, nie widzielibyście nic poza nim, w całym wszechświecie.
A gdybyście mogli uchwycić głos onych. marzeń, nigdzie innego nie słyszelibyście dźwięku.
Lecz ani widzieć możecie, ani też słyszeć. I tak jest dobrze.
Zasłonę która przysłania wasz wzrok, ta sama uniesie rękę, która ją utkała;
a uszy wasze oczyści z zasklepiającej je gliny, ta sama dłoń która ją niegdyś ugniotła.
I będziecie widzieć
i będziecie słyszeć.
Ale nie będziecie żałować żeście byli głusi, ani ubolewać żeście doświadczyli ślepoty,
albowiem poznacie w ten dzień, ukryty cel rzeczy wszelkiej
i błogosławić będziecie ciemności, jak błogosławilibyście światłu.
Wypowiedziawszy te słowa, rozejrzał się wkoło i dostrzegł sternika swego statku, co stał na burcie, spoglądając to na żagle rozpięte, to w przestrzeń przed sobą.
I rzekł:
Cierpliwy zaiste, aż nazbyt cierpliwy, jest kapitan mego okrętu.
Wiatr oto wieje i wzdymają się żagle,
nawet ster zdaje się domagać kierowniczej ręki; a mój kapitan wciąż czeka cierpliwie aż umilknę.
A ci marynarze moi, co uszy mają pełne szumu wielkich mórz, oni też słuchali mnie cierpliwie;
ale nie będą czekać już dłużej.
Jestem gotów.
Strumień dosięgnął morza; raz jeszcze wielka Macierz trzyma syna w swoich ramionach.
Zegnaj, ludu Orfalezu.
Dzień ten się skończył.
Zamyka się oto nad nami, jako nad własnym jutrem stula się lilia wodna.
Co było nam tutaj dane, przechowamy skrzętnie;
a jeśli to nie wystarczy, tedy znów razem musimy się zejść i razem dłonie nasze ku Dawcy wyciągnąć.
Pamiętajcie że do was powrócę,
Maluczko, a tęsknota moja zgarnie pianę i proch, by nowe stworzyć ciało.
Żegnajcie wszyscy i żegnaj młodości, którą spędziłem wśród was.
Zaledwie wczoraj spotkaliśmy się we śnie.
Śpiewaliście mi pieśń w mej samotności, a jam z tęsknot waszych wzniósł wieżę w błękitach.
Lecz dziś sen nasz się prześnił, marzenie skończyło, a poranna jutrzenka już nie świeci.
Południe podniosło się nad nami, półsen nasz rozkwitł w pełnię dnia.
I chwila rozstania nadeszła.
Jeśli kiedyś, o zmierzchu pamięci, spotkamy się raz jeszcze, będziemy znów razem gawędy prowadzić, a pieśń którą mi zaśpiewacie jeszcze głębiej sięgnie.
A jeśliby dłonie nasze miały się spotkać w innym śnie, tedy nową wieżę wzniesiemy w błękitach.
Z tym słowem na ustach dał znak marynarzom, a oni w mig podnieśli kotwicę i okręt zwolniony z uwięzi, ruszył na wschód.
I płacz wielki, jakby z jednego idący serca, wyrwał się z piersi ludu i wzniósł się w zmierzch, i wybiegł na morze, jakoby dźwięk surmy.
Tylko Almitra stała w milczeniu, zapatrzona w oddalający się statek, aż zniknął we mgle.
I gdy rozproszył się już wszystek lud ona wciąż jeszcze stała na murach przystani, a w sercu słyszała jego słowa:
„Maluczko, maluczko, chwila wytchnienia na skrzydłach wiatru, a inna kobieta uniesie mnie w łonie.”