У яго змораны выгляд. Доўгае маўчанне. Сцыпіён заходзіць Калігулу за спіну і няўпэўнена набліжаецца да яго. Выпроствае да Калігулы руку і кладзе яму на плячо. Не азіраючыся, Калігула накрывае яго руку сваёю.
Сцыпіён. У кожнага ў жыцці ёсць свая аддушына. Тая, што дапамагае нам жыць далей. Людзі звяртаюцца да яе, калі адчуваюць, што ў іх не застаецца ўжо сілы.
Калігула. Гэта так, Сцыпіёне.
Сцыпіён. Няўжо ў цябе няма нічога падобнага, што дало б выхад слёзам, падарыла ціхі прыстанак?
Калігула. Ды бадай што ёсць.
Сцыпіён. Што?
Калігула (паволі). Пагарда.
ЗАСЛОНА
ДЗЕЯ ТРЭЦЯЯ
Сцэна I
З-за апушчанае заслоны — гукі талерак і бубна. Заслона падымаецца, адкрываючы нешта накшталт кірмашовага балагана. У цэнтры на невялікім памосце перад завешанай фіранкай стаяць Гелікон і Цэзонія. Абапал — музыкі з талеркамі. На лавах спінай да гледачоў сядзяць колькі патрыцыяў і Сцыпіён.
Гелікон (голасам кірмашовага зазывалы). Падыходзьце! Падыходзьце. (Талеркі.) Багі зноў сышлі на зямлю. Гай, цэзар і бог, называны Калігула, пазычыў ім сваё чалавечае аблічча. Падыходзьце, нікчэмныя смяротныя, святое дзіва дзеецца ў вас на вачах. Праз асаблівую ласку да багаславёнага царавання Калігулава, боскія таямніцы сёння адкрываюцца ўсім.
Талеркі.
Цэзонія. Падыходзьце, панове! У кленчвайце і ўшаноўвайце, хто чым можа. Тайны нябесныя сёння ўсім па кішэні.
Талеркі.
Гелікон. Алімп і яго закуліснае жыццё, звады, слёзы і брудная бялізна. Падыходзьце! Падыходзьце! Уся праўда пра вашых багоў!
Талеркі.
Цэзонія. Укленчвайце і ўшаноўвайце, хто чым можа. Падыходзьце, панове. Прадстаўленне пачынаецца.
Талеркі. Сноўданне рабоў, якія выносяць на памост розныя рэчы.
Гелікон. Карціны, уражальныя сваёю праўдзівасцю, непараўнальныя ні з чым, што было раней. Нябесныя сілы ва ўсім сваім бляску і велічы нарэшце спушчаны на зямлю; нечуванае і нябачанае па сваім размаху відовішча, маланка (рабы запальваюць грэчаскі агонь), гром (коцяць бочку з каменнем) і сам лёс у сваім трыумфальным шэсці. Прыходзьце і глядзіце!
Адшморгвае фіранку, за якой на п’едэстале ўзнікае Калігула, па-блазенску пераапрануты ў Венеру.
Калігула (прыязным голасам). Сёння я — Венера.
Цэзонія. Ушанаванне пачынаецца. На калені! (Усе, апроч Сцыпіёна, укленчваюць.) Паўтарайце за мною свяшчэнную малітву Калігулы-Венеры: «Багіня пакутаў і скокаў...
Патрыцыі. Багіня пакутаў і скокаў...
Цэзонія. Народжаная з хваляў, уся клейкая й горкая ад солі і пены...
Патрыцыі. Народжаная з хваляў, уся клейкая й горкая ад солі і пены...
Цэзонія. Ты, што падобна да ўсмешкі й жалю...
Патрыцыі. Ты, што падобна да ўсмешкі й жалю...
Цэзонія. Да крыўды й натхнення...
Патрыцыі. Да крыўды й натхнення...
Цэзонія. Навучы нас абыякавасці, што дазваляе нанова адрадзіцца любові...
Патрыцыі. Навучы нас абыякавасці, што дазваляе нанова адрадзіцца любові...
Цэзонія. Пакажы нам ісціну гэтага свету, якая ў тым, што яе няма...
Патрыцыі. Пакажы нам ісціну гэтага свету, якая ў тым, што яе няма...