Калігула. Усё гэта ясна і ўвогуле вельмі справядліва. Для большасці людзей гэта было б нават відавочнае выйсце. Але ж не для цябе. Ты разумны, а за розум трэба плаціць — або адмовіцца ад яго. Я — плачу. Чаму ж ты не хочаш ані адмовіцца, ані плаціць?
Хэрэя. Таму што я хачу жыць і быць шчаслівым. А ні тое, ні другое, па-мойму, немагчыма, калі даводзіць усё да крайняй ступені абсурду з усімі яго наступствамі. Я такі ж, як усе. I каб вызваліцца ад гэтае думкі, я часам жадаю смерці тым, каго люблю, і пажадліва прагну жанчын, якія мне забаронены паводле законаў сям’і і сяброўства. Калі трымацца логікі, я павінен быў бы ў такіх выпадках забіць ці забраць і валодаць. Але я лічу, што такім цьмяным думкам не трэба надаваць значэння. Каб кожны пачаў іх выконваць, мы ўжо не маглі б ані жыць, ані быць шчаслівымі. А мне, паўтараю, якраз гэта і важна.
Калігула. Тады табе трэба верыць у нейкую вышэйшую ідэю.
Хэрэя. Я веру, што адны ўчынкі крыху лепшыя за другія.
Калігула. А я — што ўсе раўназначныя.
Хэрэя. Мне гэта вядома, Гаю. Менавіта таму я не адчуваю да цябе нянавісці. Але ты замінаеш і павінен знікнуць.
Калігула. Справядлівая думка. Але навошта мне заяўляць пра гэта і рызыкаваць жыццём?
Xэрэя. На маё месца ўсё роўна прыйдуць другія. I я не люблю хлусні.
Калігула. Хэрэя!
Хэрэя. Слухаю, Гаю.
Калігула. Як па-твойму, ці могуць два чалавекі, роўныя па духу і гонару, хоць раз у жыцці пагутарыць па ўсёй шчырасці?
Хэрэя. Па-мойму, мы з табой толькі што якраз гэта і зрабілі.
Калігула. Так, Хэрэя. Але ж ты лічыў, што я на гэта няздольны.
Хэрэя. Я не меў рацыі, Гаю, прызнаюся і дзякую табе. А цяпер я чакаю твайго выраку.
Калігула (няўважна). Майго выраку? Ага! Ты хочаш сказаць... (Вымае з-пад плашча таблічку.) Ты пазнаеш гэта, Хэрэя?
Хэрэя. Я ведаў, што яна ў цябе.
Калігула (з запалам). Так, Хэрэя, і ўся твая шчырасць была толькі фальшыўка. Так што два чалавекі не гутарылі па шчырасці. Зрэшты, гэта няважна. Давай жа цяпер адкінем гульню і вернемся да нашага ранейшага жыцця. Але табе трэба будзе зрабіць яшчэ адно намаганне, каб зразумець, што я табе скажу, і вытрымаць мае знявагі і мае капрызы. Паслухай, Хэрэя. Гэтая таблічка — адзіны доказ.
Хэрэя. Я сыходжу, Гаю. Мяне натаміла гэтае страшнае крыўлянне. Я надта яго добра ведаю і не хачу болей бачыць.
Калігула (з такім самым запалам, спагадліва). Пачакай. Гэта ж доказ, скажы?
Хэрэя. Па-мойму, табе не трэба ніякіх доказаў, каб асудзіць чалавека на смерць.
Калігула. Праўда. Але гэты раз я хачу здрадзіць сваім прывычкам. Гэта ж нікому не пашкодзіць. А час ад часу здраджваць сваім прывычкам — гэта так прыемна. Гэта дорыць палёгку. А мне трэба крыху адпачыць, Хэрэя.
Хэрэя. Не разумею. I ўвогуле не маю прыхільнасці да такіх мудрагелістасцяў.
Калігула. Вядома, Хэрэя. У цябе ж здаровыя думкі. Нічога незвычайнага табе не трэба. (Раптам гучна смяецца.) Ты хочаш жыць і быць шчаслівы. I толькі.
Хэрэя. Па-мойму, на гэтым нам лепей і скончыць.
Калігула. Яшчэ не. Крыху цярпення, згода? Вось гэты доказ, глядзі,— у мяне. А я хачу застацца пры думцы, што каб асуджаць вас на смерць, ён мне не патрэбен. Гэта мой ідэал. I мой спачынак. А цяпер глядзі, у што ператвараюцца доказы ў руках імператара! (Падносіць таблічку да паходні. Хэрэя падступае бліжэй. Паміж імі паходня. Таблічка пачынае раставаць.) Бачыш, змоўнік! Яна растае, і разам са знікненнем гэтага доказу заранак бязвіннасці загараецца на тваім абліччы. У цябе цудоўныя, чыстыя рысы твару, Хэрэя. Як прыемна глядзець на бязвіннага чалавека, бязвіннасць заўсёды прыгожая! Аддай жа належнае маёй магутнасці. Нават багі няздольны вярнуць бязвіннасць, спачатку не пакараўшы. А твайму імператару спатрэбіўся толькі агонь, каб зрабіць цябе зноў бязгрэшным і бясстрашным. Жыві ж далей, Хэрэя, і давядзі да канца чароўныя разважанні, якімі ты са мной толькі што падзяліўся. Твой імператар чакае спачынку. Гэта і ёсць яго спосаб жыць і быць шчаслівым.
Xэрэя агаломшана глядзіць на Калігулу. Робіць ледзь прыкметны рух, нібы зразумеўшы, разяўляе рот і — рэзка выходзіць. Калігула па-ранейшаму трымае таблічку над агнём і, усміхаючыся, праводзіць Хэрэю позіркам.