- Ёсць сабачыя школы, ёсць, - сказала мама. - Але вучыцца можна не толькі ў школе.
- Мама, а ты таксама добры сышчык! Ты знайшла Толю і Колю, нас знайшла каля ракі! - Ад радасці я залез на маму, каб лізнуць ёй куточак рота. Але пакаўзнуўся і з'ехаў са спіны, як з горкі.
Гэта мне спадабалася.
- Ну-у, скажаш... Які з мяне сышчык! - засаромелася мама. - Да сышчыка яшчэ далёка. Але мы, звычайныя сабакі, павінны ўмець усё.
- Значыць, мы лепшыя за пародзістых? Ура! - Я зноў палез на маму, зноў з'ехаў. За мною - Боб.
- Перастаньце, бок мне аблузаеце... Паслухайце лепш, што Султан аднойчы ў тэлевізары бачыў... У Генкі тэлевізар ёсць...
- А што такое тэлевізар-р-р? - «Р» прагучала ў мяне раскаціста, нібы ў дарослага сабакі.
- Гэта такая будка, закрытая з усіх бакоў. Там, дзе лаз, - шкло, падобнае на лёд. Хаця ж вы і лёду не бачылі... Ну, такое шкло, як у акне ў чалавечым доме... Блішчыць, як лужына на сонцы. Ага... І ў гэтым шкле паказваецца ўсё, што на свеце ёсць, толькі яно не пахне. Адзін цень... Чую аднойчы, кажа Султан, брэх у хаце... «Незнаёмы сабака забраўся?!» - падумаў і як кінецца ў дом. Ну, думае, правучу зладзюгу... Забег у другі пакой дома, а там тэлевізар свеціцца і Генка сядзіць, глядзіць тэлевізар. А ў тэлевізарным шкле - цені сабак. І во дзіва: цені, а брэшуць! І цені людзей, а гавораць! То якіх толькі сабак Султан не нагледзеўся ў тэлевізары - і вялікіх, і малых, і кудлатых, і гладкіх, з доўгімі мордамі і з кароценькімі, з хвастамі і без хвастоў...
- А як жа яны без хвастоў размаўляюць з іншымі сабакамі? - здзівіўся я.
- Не ведаю. Калекі - што з іх возьмеш... Ага, дык у тэлевізары яшчэ паказвалі, як сабакі параненых людзей ратуюць, як сляпых водзяць за сабою. Потым паказвалі сабак у светлых пакоях, а на іх наблытана нейкіх дратоў, трубак, рамянёў... Вакол сабак ходзяць людзі ў белым, штосьці робяць з імі... І яшчэ паказвалі, як сабакі з неба спускаюцца ў круглай будцы. Белка і Стрэлка звалі тых сабак...
- Такога не можа быць! - сказаў Боб.
- Не, не можа! - сказаў я.
- Можа! Султан не будзе хлусіць, не такі ён. Сабакі многа ў чым людзям памагаюць. Нашага розуму не хапае, каб зразумець усё. Але запомніце адно, дзеці: галоўнае ў нашым жыцці - служыць людзям, служыць сумленна. Людзі - нашы сябры.
- Усе-ўсе-ўсе?! Нават чужыя? А на каго ж тады брахаць? - засыпалі мы яе пытаннямі.
- Гм... Кгм... - пакашляла мама. - Зноў вы мяне падлавілі. Ну, вядома, не ўсе... Але добрых людзей, нашых сяброў, куды больш, чым кепскіх.
- Генка казаў, што сабаку трэба толькі свайго гаспадара любіць... - уздыхнуў з жалем Боб. - А мне хочацца любіць усіх-усіх!
- Чаму - толькі любіць? - сказала мама. - Можна яшчэ і проста сябраваць, паважаць, проста мірна жыць з тым ці іншым чалавекам. А некаторых даводзіцца і цярпець, хоць і не любіш, ненавідзіш. Нядобра, калі адразу пускаеш у ход зубы.
Я цяжка ўздыхнуў: як ва ўсім разабрацца, пазнаць, хто які ёсць?
Толя прапаў
Два дні мы не бачылі ні Толі, ні Колі, ні Генкі. Прыходзіў да нас толькі дзед Антон. Ён надзеў і зашпіліў маме на шыі аброжак, і яна не магла нікуды пайсці пагуляць. Ляжала ў будцы сумная, і мы ўвесь час лезлі да яе пасмактаць малака - хацелася есці. Але малака было мала, і мама нават гыркала на нас: «Адчапіцеся!» Кожны раз, як вылазіла яна з будкі, вылазілі і мы, пачыналі бегаць наўкол яе, калі клалася на зямлю - карабкаліся ёй на спіну.
- Мама, а нашто табе пачапілі на шыю аброжак з ланцугом? - спытаў я. - Такі цяжкі, халодны...
- Гэта ўзнагарода за добрую службу, - сказала яна сумным голасам. - Бываюць аброжкі і без ланцугоў, з шырокімі нагруднікамі. На гэтыя аброжкі і нагруднікі таксама чапляюць бліскучыя жалезкі-цацкі. Жэтоны называюцца, медалі - узнагароды...
- А табе скора прычэпяць медалі? - спытаў Боб.
- Як заслужу - прычэпяць. - Мама ўздыхнула і дадала: - Медалі больш пародзістым даюць, хто больш прыгожы, статны. На сабачых выстаўках гэта бывае...
І нам зрабілася нядобра, сумна. Чагосьці не хапала. Мы скуголілі, не знаходзілі сабе месца. Мо таму, што былі галаднаватыя? А мо таму, што даўно не бачылі Толі і Колі? Дзе яны падзеліся? Прапаў мой Толя...
Зноў прыйшоў дзед Антон. Прынёс нешта цвёрдае і пахучае маме і ў шкляным посудзе белай вады, падобнай на малако. Пакуль наліваў у металічную маміну міску гэтую белую ваду, мама з'ела той пахучы кавалак і пачала хлябтаць белую ваду, аблізвацца.
- Ты не вельмі, не вельмі... Гэта малако не для цябе, - адсоўваў рукою яе пысу дзед. - Гэта малым... Булька! Боб! Хадзеце сюды...