Пятро ў гэты час не спаў. Разагрэты каньяком і жаданнем зарабіць шмат грошай, ён марыў аб шчаслівай жабрацкай долі.
"I такім чынам можна будзе добрыя грошы зарабіць". Яго ніколькі не палохалі часовыя цяжкасці новага сябра. Кандыдат медыцынскіх навук, не выбіраючы слоў і выразаў, яшчэ добрыя дзве гадзіны гучна мацюкаўся ў суседнім пакоі.
Раніцай Станіслаў Антонавіч быў ужо не такі гаваркі, як учора вечарам, але ў адносінах Матыля заставаўся такім жа прыязным ды шчырым, як у словах, гэтак і ў думках. Прыпухлая шчака сёння як найлепш дапаўняла імідж жабрака.
Усё было здзейснена як задумана: малады чалавек навідавоку ў людзей аказаў паслугу старому, хвораму ды нямогламу мужчыне: дапамог перайсці вуліцу ды падвёў да крамы. Ніхто з прахожых не здагадваўся, што папярэдне малады чалавек атрымаў ад жабрака на дзве пляшкі піва і павінен тут будзе сноўдацца па вуліцы туды-назад ды пільна назіраць за ім увесь дзень.
Першы паказальны ўрок па жабрацтву прайшоў удала.
Усё тое паўтарылася і на наступны дзень.
Пасля тыднёвага тэарэтычнага навучання Станіслаў Антонавіч, як былы выкладчык, зразумеў, што час пераходзіць да практычных заняткаў.
- Трэба думаць пра справу, - неяк падчас вячэры прапанаваў ён.
- Што мне рабіць? - Пятро меў пэўную зацікаўленасць ды без пярэчання пагадзіўся і з гэтаю прапановаю.
- Тут справа сур'ёзная. Каб габе спачувалі і падавалі, неабходна мець патрэбнае аблічча. Такое, каб, глянуўшы на цябе, у людзей на вачах з'яўляліся слёзы, а рука сама цягнулася да тоўстага партманэ і даставала больш важкую паперку. Простым "падайце" нашых людзей не расчуліш. Вось, скажам, каб у цябе быў апалены твар...
Мармулак жахнуўся і паспешна крануў пальцамі лоб, нос, вушы.
- ... не было рук ці ног...
Будучы жабрак з недаверам паглядзеў на свайго "старэйшага брата".
- ... усё тады было 6 значна прасцей. Павесіў на цябе пару лахманоў - i уперад. А так...
- Можа, ногі пакінем? — з недаверам у голасе выказаўся Мармулак.
Станіслаў Антонавіч на нейкую хвіліну задумаўся.
- Ногі, вядома, адразаць не будзем, але... Адным словам, у мяне будзе такая прапанова.
Тут жа было вырашана ператварыць Пятра Іванавіча Матыля ў бязвінную ахвяру міжэтнічнага канфлікту. Дзеля гэтага неабходна было падвязаць ці прывязаць адну нагу ды выставіць шнар на руцэ, які пакінула ў дзяцінстве каса пры няўдалай спробе навучыцца касіць.
Раніцай наступнага дня Станіслаў Антонавіч дастаў з кладоўкі нейкае прыстасаванне - дошку з прывязанымі да яе рамянямі ды, сагнуўшы у калене левую Мармулкаву нагу, увязаў яе, а сам пайшоў "на працу". Пятро Іванавіч згодна з парадамі старэйшага жабрака, быццам той ёга, сеў на дыване пасярод пакоя. Нага адразу зацерпла ды стала балець. Яму захацелася ўстаць, вызваліць ад путаў нагу ды выкінуць гэта ідыёцкае прыстасаванне.
Нечалавечыя пакуты ён цярпеў толькі паўгадзіны часу. Калі перад вачыма паплылі чорныя кругі, Мармулак паспешліва развязаў матузкі.
Жабрацкі хлеб стаў ужо не такі прывабны, як раней.
Настаўнік адразу, як толькі пераступіў парог кватэры, даведаўся пра справы вучня, пахваліў яго і адразу зазначыў, што неабходна паўтарыць. На гэты раз вучань сядзеў з працягнутаю рукою на дзесяць хвілінаў даўжэй і страціў прытомнасць. Толькі з пятага разу змог Матыль праседзець гадзіну часу.
I так пацягнуліся беспрасветныя дні навучання. Штодня Станіслаў Антонавіч прыдумваў усё новыя і новыя заданні. Мармулак то несупынна шаптаў: "Падайце інваліду", то намагаўся пусціць слязіну, то прымушаў дрыжэць руку. Кожны дзень ён павінен быў здзяйсняць нешта новае.
Толькі праз месяц закончыўся жабрацкі курс. Падчас іспытаў Матыль прасядзеў нерухома дзесяць гадзінаў, адначасова выконваючы па просьбе настаўніка тое ці іншае практыкаванне. Станіслаў Антонавіч застаўся задаволены сваім вучнем.
ПРАЦА ЯК ПРАЦА
На наступны дзень быў праведзены першы практычны іспыт. Іспыт сапраўдны, з выездам на аб'ект.
Аб'ектам быў абраны адзін гастраном на выездзе з горада. Тут звычайна рабілі пакупкі правінцыйныя аўтамабілісты ды іх пасажыры, што наведвалі сталіцу, каб набыць нейкія дэфіцыты, якія тутэйшыя камерсанты набылі на варшаўскім стадыёне. Асартымент у краме быў небагаты: некалькі гатункаў каўбас, хлеб ды багаты выбар гарэлкі. А што яшчэ больш патрэбна нашаму чалавеку, каб пачаставаць сваіх сваякоў ды абмыць удалыя пакупкі ў сталіцы? Хоць аб'ект не з лепшых, бо наведвальнікаў яго вельмі цяжка расчуліць (гэта не інтэлігенцыя з праспекта Скарыны), але для навукі вельмі прыдатны. Людзі тут прыезджыя, выпадковыя. Ніхто табе не заглядае ў твар, не вывучае тваю "калецкую" постаць. Калі мае намер падаць ды прыпыніцца на хвілінку - болей ты ніколі іх не пабачыш.