Аб’язджаючы калону, надпаручнік Лукаш ветліва прапаноўваў салдатам уставаць, бо да Туравы-Вольскай засталося кіламетры тры, і там будзе прывал.
Тым часам ад доўгай трасяніны на санітарнай двухколцы паручнік Дуб крыху апамятаўся, прынамсі ў той меры, каб высунуцца з двухколкі і крычаць на людзей са штаба роты, якія ўлегцы ішлі побач, бо ўсе, пачынаючы з Балоўна і канчаючы Хадоўнскім, паклалі свае кайстры на павозку. Толькі адзін Швейк бясстрашна ішоў паперадзе з кайстрай на спіне, перакінуўшы вінтоўку падрагунску на грудзі. Ён пыхкаў з люлькі і напяваў: Ішлі мы проста ў Ярамер, Калі не хочаш, дык не вер. I падаспелі мы да вячэры…
Больш чым у пяцістах кроках ад паручніка Дуба ўзнімаліся па дарозе клубы пылу, з якіх паказваліся паставы салдат. Паручнік Дуб, да якога вярнуўся запал, высунуўшыся з двухколкі, пачаў гарлапаніць у дарожны пыл:
– Салдаты, ваша ганаровая задача цяжкая, вас чакаюць нялёгкія паходы, розныя нягоды і нястача ва ўсім. Але я глыбока веру ў вашу вынослівасць і сілу волі.
– Не балбатаў бы ты болей, – зрыфмаваў Швейк. Паручнік Дуб працягваў:
– Для вас, салдаты, няма такіх перашкод, якіх вы не маглі б пераадолець! Яшчэ раз, салдаты, паўтараю вам, што я вяду вас не да лёгкіх перамог! Гэта будзе цвёрды арэшак, але вы справіцеся з ворагамі! Гісторыкі ўсяго стагоддзя будуць пісаць аб тым, як вы ўмелі перамагаць!
– А ці не хочацца табе парыгаць? – зноў у рыфму сказаў Швейк.
I, быццам паслухаўшыся яго, паручнік Дуб, раптам, звесіўшы ўніз галаву, пачаў рыгаць у дарожны пыл, а, парыгаўшы, крыкнуў яшчэ раз: «Салдаты, наперад!», паваліўся на мяшок тэлеграфіста Хадоўнскага і праспаў да самай Туравы-Вольскай. Там яго нарэшце паставілі на ногі і па загаду надпаручніка Лукаша знялі з павозкі. надпаручнік Лукаш меў з ім вельмі доўгую і вельмі цяжкую для абодвух размову, пакуль паручнік Дуб не ачомаўся настолькі, што мог нарэшце заявіць: «Разважаючы лагічна, я зрабіў глупства, якое загладжу перад тварам непрыяцеля».
Зрэшты, ён апамятаўся не канчаткова, бо, адыходзячы да свайго ўзвода, пагразіў надпаручніку Лукашу:
– Вы мяне яшчэ не ведаеце, але вы мяне яшчэ ўведаеце!..
– Аб тым, што вы нарабілі, можаце даведацца ў Швейка, – адказаў надпаручнік Лукаш.
Таму перш чым скіравацца ў свой узвод, паручнік Дуб падыбаў да Швейка, якога знайшоў у таварыстве Балоўна і старшага пісара Ванака.
Балоўн якраз успамінаў аб тым, што ў сябе на млыне ён заўсёды трымаў у студні бутэльку піва. Піва было такое халоднае, што зубы заходзіліся. На млынах вечарам запівалі гэткім півам тварог са смятанай і цыбуляй, але ён з-за сваёй ненажэрнасці, за якую бог яго цяпер карае, пасля тварагу з’ядаў яшчэ ладны кавалак мяса. Зараз божая справядлівасць карае яго цёплай смярдзючай вадой са студні ў Тураве-Вольскай, у якую салдаты, што паўзводна бралі ваду ў той студні, павінны сыпаць ад халеры толькі што раздадзеную лімонную кіслату.
Балоўн выказаў думку, што гэтую кіслату раздаюць, напэўна, для таго, каб салдаты не адчувалі голаду.
Тут падышоў паручнік Дуб і, не будучы ўпэўненым у сабе, спытаў:
– Размаўляеце?
– Размаўляем, пан лейтэнант, – за ўсіх адказаў Швейк. – У нас размова ў самым разгары. Увогуле няма нічога лепей, як добрая размова. Зараз мы размаўляем пра лімонную кіслату.
Паручнік Дуб запрасіў Швейка крыху прайсціся з ім, ён хацеў бы пра нешта спытаць. Калі яны адышліся ўбок, ён спытаў з вялікім непакоем у голасе:
– Ці не пра мяне вы гаварылі?
– Не, ніяк не, пан лейтэнант, толькі пра тую лімонную кіслату і пра мяса.
– Мне обер-лейтэнант Лукаш гаварыў, быццам я чагосьці натварыў і вы пра гэта добра ведаеце, Швейк?
Вельмі сур’ёзна і з націскам Швейк адказаў:
– Нічога вы не натварылі, пан лейтэнант. Вы толькі нанеслі візіт у адзін публічны дом. Але гэта, напэўна, адбылося памылкова. Бляхара Пімпра з Казінай плошчы таксама заўсёды шукалі, калі ён ішоў у горад купляць бляху, а знаходзілі яго заўсёды ў такой жа ўстанове, у якой я знайшоў вас. Унізе была кавярня, а наверсе – дзяўчаткі. Вы, мабыць, і не разумелі, дзе вы знаходзіцеся, таму што тады стаяла спякота, і калі чалавек не звык піць, то ў такую спякоту ён п’янее нават ад звычайнага рому, а вы, пан лейтэнант, хапілі рабінаўкі. Я атрымаў загад перадаць вам запрашэнне на нараду, якая адбывалася перад тым, як нам выступаць, і знайшоў вас у той кралі наверсе. Ад спякоты і рабінаўкі вы мяне нават не пазналі і ляжалі на канапе раздзеты. Вы там нічога не натварылі і нават не гаварылі: «Вы мяне яшчэ не ведаеце…» Такое можа здарыцца з кожным у падобную гарачыню. Адзін ад яе вельмі пакутуе, другі выкіне штосьці нечаканае. Калі б вы ведалі старога Вейваду, наглядчыка з Вршавіц! Той, асмелюся далажыць, пан лейтэнант, вырашыў ніколі не піць такіх напояў, ад якіх ён бы мог ап’янець. Кульнуў ён кілішак на дарожку і выйшаў з дому шукаць напоі без алкаголю. Прыпыніўся спачатку ў карчме, якая і называлася «На прыпынку», заказаў чвэртку вермуту і пачаў асцярожна распытваць гаспадара, што, уласна, п’юць тыя абстыненты. Ён, увогуле, правільна лічыў, што чыстая вада і для абстынентаў – даволі моцны напой. Гаспадар яму растлумачыў, што абстыненты п’юць содавую ваду, ліманад, малако, а потым безалкагольныя віны, халодную часночную поліўку і іншыя безалкагольныя напоі. З усіх гэтых напояў старому Вейваду па густу былі толькі безалкагольныя віны. Ён спытаў, ці бывае таксама безалкагольная гарэлка, выпіў яшчэ адну чвэртку і пагаварыў з гаспадаром аб тым, што сапраўды часта напівацца – грэх. Гаспадар на гэта яму адказаў, што ён усё можа перанесці, толькі не п’янага чалавека, які недзе наліжацца, а да яго прыходзіць выцверазіцца бутэлькай содавай вады ды яшчэ вэрхал уздымае. «Ты надзярыся ў мяне, – гаварыў гаспадар, – тады ты мой чалавек, а інакш я цябе і ведаць не хачу!» Стары Вейвада пайшоў далей, пакуль не прыйшоў, пан лейтэнант, на Карлаву плошчу, у вінны шынок, куды ён і раней заходзіў, і спытаў там, ці няма ў іх безалкагольных він. «Безалкагольных він у нас няма, пан Вейвада, – сказалі яму, – але вермут і шэры ёсць». Старому Вейваду зрабілася неяк сорамна, і ён вырашыў выпіць чвэртку вермуту і чвэртку шэры. Пакуль ён там сядзеў, пан лейтэнант, то пазнаёміўся з адным гэткім жа абстынентам. Слова за слова, глынулі яны яшчэ па чвэртцы шэры, разгаварыліся, і той пан сказаў, што ведае месцейка, дзе падаюць безалкагольныя віны. «Гэта на Бальцанавай вуліцы, па сходках уніз, у іх ёсць грамафон». За такую добрую вестку пан Вейвада паставіў на стол цэлую бутэльку вермуту, і потым абодва выправіліся на Бальцанаву вуліцу, дзе трэба спускацца па сходках уяіз і дзе грае грамафон.