Тут Швейк велічна ўзмахнуў рукой.
– Паны дабрадзеі! – пачаў ён, падрабляючы старастаў голас. – Чытаў я ў адной кніжцы, што ў час шведскіх войнаў, калі быў дадзены загад раскватараваць палкі ў такой і такой вёсцы, а стараста адгаворваўся і адмаўляўся дапамагчы ў гэтым, яго павесілі на бліжэйшым дрэве. Акрамя таго, адзін капрал-паляк расказваў мне, што калі прыходзяць кватар’еры, стараста абавязаны склікаць усіх дзясяцкіх, тыя ідуць з кватар’ерамі па хатах і проста гавораць: «Тут размесцяцца трое, тут чацвёра, у доме святара будуць жыць паны афіцэры» – і праз паўгадзіны ўсё павінна быць падрыхтавана. Пан дабрадзей, – з сур’ёзным выглядам звярнуўся Швейк да старасты, – дзе ў цябе тут бліжэйшае дрэва?
Стараста не зразумеў, што азначае слова «дрэва», і таму Швейк растлумачыў яму, што гэта бяроза, дуб, ігруша, яблыня, карацей кажучы, усё, што мае моцнае сучча. Стараста зноў не зразумеў, а калі пачуў назвы некаторых пладовых дрэў, спалохаўся, бо паспелі чарэшні, і сказаў, што нічога такога не ведае, у яго перад хатай стаіць толькі дуб.
– Добра, – сказаў Швейк, робячы рукой міжнародны знак павешання, – мы цябе павесім тут, перад тваёй хатай, бо ты мусіш усведамляць, што зараз вайна і што мы атрымалі загад спаць тут, а не ў нейкай Кросенцы. Ты, голубе, або не будзеш нам мяняць нашы стратэгічныя планы, або будзеш матляцца, як гаворыцца у той кніжцы пра шведскія войны… Такі выпадак, панове, быў аднойчы на манеўрах каля Велькага Мезіржычы…
Тут Швейка перабіў старшы пісар Ванак:
– Гэта, Швейк, вы нам раскажаце потым, – і, звярнуўшыся да старасты, сказаў:
– Так, цяпер трывога і кватэры!
Стараста закалаціўся і, заікаючыся, замармытаў, што ён хацеў паноў дабрадзеяў уладкаваць як найлепш, але калі іначай нельга, то ў вёсцы ўсё ж сеё-тое знойдзецца і паны будуць задаволены, ён зараз прынясе ліхтар.
Калі ён выйшаў са святліцы, якую скупа асвятляла маленькая лампадка, пад абразом нейкага сагнутага, як калека, у крук святога, Хадоўнскі ўсклікнуў:
– Куды гэта знік Балоўн?
Але не паспелі яны як след разгледзецца, як за печчу ціха прачыніліся дзверы, якія вялі некуды з хаты, і ў іх праціснуўся Балоўн. Азірнуўшы ўсё навокал і пераканаўшыся, што старасты няма, ён прагугнявіў, быццам у яго быў страшэнны насмарк:
– Я быў у свірне, сусунуў у нешшта гуку, набгаў поўны гот, а цяпег яно птыстала да нёба. Яно ні салодкае, ні салёнае. Гэта цеста.
Старшы пісар Ванак пасвяціў на яго ліхтарыкам, і ўсе ўпэўніліся, што яшчэ ніколі ў жыцці не бачылі такога перапэцканага аўстрыйскага салдата. Яны нават крыху спалохаліся, заўважыўшы, што гімнасцёрка ў Балоўна такая натапыраная, нібыта ён на апошнім месяцы цяжарнасці.
– Што з табой, Балоўн? – спачувальна спытаў Швейк, тыцкаючы яго пальцам у надзьмутае пуза.
– Гэта агугкі, – сіпеў Балоўн, душачыся цестам, якое не пралазіла ні ўверх, ні ўніз. – Асцягожна, гэта салёныя агугкі, я ў свігне з’еў тгы, а астатнія пгынёс вам.
Балоўн пачаў выцягваць з-за пазухі агурок за агурком і раздаваць іх.
На парозе з’явіўся стараста з ліхтаром. Убачыўшы гэткі абразок, ён перажагнаўся і застагнаў:
– Маскалі забіралі і нашы забіраюць!
Усе разам выйшлі ў вёску, пад брэх сабачай гайні. Сабакі.ўпарта трымаліся Балоўна і ўсё спрабавалі дабрацца да кішэні штаноў, дзе ляжаў кавалак сала, таксама дабыты ў свірне, але з прагнасці ўтоены ад таварышаў.
– Што гэта на цябе так сабакі лезуць? – пацікавіўся Швейк у Балоўна.
Пасля доўгага роздуму Балоўн адказаў:
– Яны чуюць ва мне добрага чалавека. Праўда, ён не сказаў, што добры чалавек увесь час трымае руку ў кішэні і што адзін сабака ледзь не пакусаў яму гэтую руку, бо яна прытрымлівала сала.
На абходзе вёскі кватар’ерамі было выяўлена, што Ліскавец – вялікае паселішча, сапраўды моцна спустошанае вайной. Хаця Ліскавец не пацярпеў ад пажараў, абодва варожыя бакі нейкім цудам не ўцягнулі яго ў сферу ваенных дзеянняў, але затое менавіта тут размясціліся жыхары знішчаных суседніх вёсак Хырава, Грабава і Голублі.
У некаторых хатах тулілася па вос^м сямей, і пасля ўсіх страт, нанесеных ім грабежніцкай вайной, адзін з этапаў якой пранёсся над імі, нібыта бурлівая паводка, яны жылі ў страшэннай галечы.