– Швейк, – абазваўся з кушэткі надпаручнік Лукаш, – вы зноў пачынаеце весці лухту.
– Сапраўды, асмелюся далажыць, пан обер-лейтэнант, гэта сапраўды страшэнна бязглуздая гісторыя. Я сам яе магу зразумець, як гэта мне стукнула ў галаву – расказваць пра такое глупства. Можа, гэта прыроджаная прыдуркаватасць, можа, успаміны дзяцінства. На вашым зямным шары, пан обер-лейтэнант, існуюць розныя характары, і кухар Юрайда меў рацыю. Напіўшыся ў Бруку п’яным, ён зваліўся ў канаву, а выкараскацца адтуль не мог і пачаў крычаць: «Чалавек прадвызначаны і закліканы для таго, каб спасцігнуць ісціну, каб валодаць сваім духам у гармоніі вечнай светабудовы, каб пастаянна развівацца і ўдасканальвацца, паступова ўзносячыся ў вышэйшыя сферы розуму і любові». Калі мы хацелі яго адтуль выцягнуць, ён драпаўся і кусаўся. Ён думаў, што ляжыць дома, і толькі тады, калі мы кінулі яго зноў, ён пачаў прасіцца, каб мы яго выцягнулі.
– Але што з той паштмайстрыхай? – з нецярпеннем спытаў надпаручнік Лукаш.
– Гэта была вельмі годная кабета, але ўсё ж дрэнь, пан обер-лейтэнант. Яна выконвала як след усе свае абавязкі на пошце, але мела адну хібу: ява думала, што ўсе да яе ліпнуць, усе прыстаюць, і таму пасля працы пісала на ўсіх скаргі ўладам, падрабязна апісваючы, як гэта адбывалася, з усімі акалічнасцямі. Аднойчы ранкам пайшла ява па грыбы. А калі ішла міма школы, то добра заўважыла, што настаўнік ужо ўстаў, ён нават павітаўся з ёй і спытаў, куды ява так рана выбралася. Яна яму адказала, што ідзе па грыбы, а ён ёй кажа, што хутка таксама пойдзе па грыбы. Ява вырашыла, што ён у адносінах да яе мае нейкія брудныя намеры, і, убачыўшы потым, як ён выходзіць з гушчару, спалохалася, уцякла і ў гэты ж дзень напісала скаргу ў мясцовую школьную раду, што ён хацеў яе згвалціць. Па справе настаўніка ў дысцыплінарным парадку было ўчынена следства, і каб з гэтага не выйшаў нейкі публічны скандал, прыехаў сам школьны інспектар, які прасіў жандарскага вахмістра, каб той даў сваё меркаванне, ці здольны настаўнік на такі ўчынак. Жандарскі вахмістр паглядзеў у справы і заявіў, што гэта немагчыма: настаўнік аднойчы ўжо быў абвінавачаны ксяндзом, што цягаўся за яго пляменніцай, з якой спаў сам ксёндз. Але настаўнік узяў ад акруговага лекара пасведчанне, што ён імпатэнт з шасці гадоў, пасля таго як упаў з гарышча і напароўся на аглоблю падводы. Тады гэтая дрэнь – паштмайстрыха – напісала скаргі на жандарскага вахмістра, на акруговага лекара і на школьнага інспектара, што ўсеяны, нібыта, падкуплены настаўнікам. Яны ўсе падалі на яе ў суд, яна была асуджана, але потым абскардзіла прыгавор – яна, маўляў, хворая на галаву. Яе агледзелі судовыя дактары і далі ёй даведку, што хоць яна і прыдуркаватая, але можа займаць любую дзяржаўную пасаду.
– Ежыш Марыя! – усклікнуў надпаручнік Лукаш і дадаў:
– Я вам бы, Швейк, сёе-тое сказануў з гэтага выпадку, але не хачу сабе псаваць вячэры.
Швейк на гэта адказаў:
– Я ж вам гаварыў, пан обер-лейтэнант, што раскажу нешта страшэнна бязглуздае.
Надпаручнік Лукаш толькі рукой махнуў:
– Ад вас я такой бязглуздзіцы наслухаўся па горла.
– Не ўсе ж могуць быць разумнымі, пан обер-лейтэнант, – пераканана сказаў Швейк, – у выглядзе выключэння павінны быць і дурныя, бо калі б усе былі разумнымі, то ва свеце было б столькі розуму, што ад гэтага кожны другі чалавек зрабіўся б найвялікшым дурнем. Калі б напрыклад, асмелюся далажыць, пан обер-лейтэнант, кожны ведаў законы прыроды і ўмеў вылічваць нябесныя адлегласці, то ён гэтым толькі б усім дакучаў, як нейкі пан Чапэк, які хадзіў у шынок «Ля келіха». Уначы ён заўсёды выходзіў з піўной на вуліцу, разглядваў зорнае неба, а вярнуўшыся ў шынок, хадзіў ад аднаго стала да другога і паведамляў: «Сёння прыгожа свеціць Юпітэр. Ты, хам, нават не ведаеш, што ў цябе над галавой! Гэта такая адлегласць, што калі б табой, нягоднік, зарадзіць гармату і выстраліць, дык ты ляцеў бы да яго з хуткасцю снарада мільёны і мільёны гадоў». Пры гэтым ён паводзіў сябе так вульгарна, што звычайна сам вылятаў з шынка з хуткасцю звычайнага трамвая, прыблізна, пан обер-лейтэнант, кіламетраў дзесяць у гадзіну. Або возьмем, напрыклад, пан лейтэнант, мурашак…
Надпаручнік Лукаш прыўзняўся на кушэтцы і ўмольна склаў рукі:
– Я сам сабе здзіўляюся, чаму я да гэтага часу вяду з вамі размовы, Швейк, бо я, Швейк вас так даўно ведаю…
Швейк у знак згоды заківаў галавой.
– Гэта прывычка, пан обер-лейтэнант. Сутнасць справы якраз у тым, што мы ўжо даўно ведаем адзін аднаго і ўжо нямала перажылі разам. Мы ўжо столькі адпакутавалі і заўсёды не па сваёй віне. Асмелюся далажыць, пан обер-лейтэнант, – гэта лёс. Што пан імператар ні робіць, усё на лепшае выходзіць: ён нас сабраў разам, і я сабе не жадаю нічога іншага, як толькі быць вам хоць чым-небудзь карысным. Вы не галодныя, пан обер-лейтэнант?