Надпаручнік Лукаш, які тым часам зноў выцягнуўся на старой кушэтцы, сказаў, што апошняе пытанне Швейка – гэта найлепшая развязка нуднай размовы. Няхай Швейк пойдзе спытаць, як там з вячэрай. Будзе, несумненна, лепей, калі Швейк пабудзе трохі на вуліцы і пакіне яго аднаго, бо тыя дурноты, якія давялося ад яго выслухаць, стамляюць яго болей, чым увесь паход да Санака. Ён хацеў бы хоць на хвіліну заснуць, але не можа.
– Гэта з-за клапоў, пан обер-лейтэнант. Даўно людзі гавораць, што святары плодзяць клапоў. Нідзе не знойдзеш столькі клапоў, як у доме святара. У сваім доме ў Горніх Стодулках святар Замасціл нават напісаў цэлую кнігу пра клапоў. Яны поўзалі па ім нават у час казані.
– Што я вам сказаў, Швейк? Вы пойдзеце на кухню ці не?
Швейк пайшоў, і следам за ім з кутка, як цень, пасунуўся на дыбачках Балоўн.
Калі раніцай вырушылі з Ліскаўца ва Старую Соль і Самбар, няшчасную карову, яшчэ не згатаваную, везлі з сабой у палявой кухні. Было вырашана з’есці яе па дарозе, а згатаваць на прывале, калі будзе пройдзена палова шляху…
Салдатам на дарогу згатавалі чорную каву.
Паручніка Дуба зноў везлі на санітарнай двухколцы, бо пасля ўчарашняга яму зрабілася яшчэ горш. Больш за ўсіх пакутаваў яго дзяншчык, якому давялося бегчы поруч з двухколкай. Паручнік увесь час крычаў, што Кунерт учора зусім пра яго не клапаціўся, і калі прыедуць на месца, ён з ім расправіцца. Штохвіліны ён патрабаваў падаць вады, а калі ён выпіваў яе, яго рвала.
– З каго смеяцеся, з чаго смеяцеся? – крычаў ён з двухколкі. – Я вас правучу, вы са мной жарты не стройце! Вы мяне ўведаеце!
Надпаручнік Лукаш ехаў на кані, а побач з ім крочыў Швейк. Ён ніяк яе мог дачакацца таго моманту, калі яму давядзецца сутыкнуцца з непрыяцелем. Пры гэтым ён яшчэ прастарэкаваў:
– Вы заўважылі, пан обер-лейтэнант, што некаторыя з нашых людзей, быццам мухі? Нават трыццаці кілаграмаў за спінай няма, і таго вытрымаць не могуць. Ім трэба было б прачытаць лекцыі, якія нам чытаў нябожчык пан обер-лейтэнант Буханек. Ён страляўся з-за закладу, які атрымаў на жаніцьбу ад свайго будучага цесця, а патраціў на дзевак. Потым узяў другі заклад ад другога будучага цесця. З гэтым закладам ён абышоўся больш па-гаспадарску. Паціху прайграваў у карты, а дзяўчатак увогуле кінуў. Але грошай хапіла ненадоўга, так што спатрэбілася ўзяць пад заклад у трэцяга будучага цесця. На гэтыя грошы ён купіў сабе каня, арабскага жарабца, нечыстакроўнага…
Надпаручнік Лукаш саскочыў з каня.
– Швейк, – крыкнуў ён пагрозлівым тонам, – калі вы яшчэ пачнеце гарадзіць пра чацвёрты заклад, я саштурхну вас у канаву.
Ён зноў ускочыў на каня, а Швейк сур’ёзна працягваў:
– Асмелюся далажыць, пан обер-лейтэнант, пра чацвёрты заклад не можа быць гаворкі, бо пасля трэцяга закладу ён застрэліўся.
– Нарэшце, – з палёгкай сказаў падпаручнік Лукаш.
– Каб не забыцца, – гаварыў далей Швейк. – Такія лекцыі, якія нам чытаў пан обер-лейтэнант Буханек, калі салдаты ў час маршу падалі ад стомы, паводле маёй сціплай думкі, трэба было б чытаць усім салдатам, як гэта ён і рабіў. Ён аб’яўляў прывал, збіраў усіх нас, як куранят вакол квактухі, і пачынаў чытаць лекцыю: «Вы, лайдакі, не ўмееце цаніць таго, што маршыруеце па зямным шары, бо вы такая некультурная банда, што верне ад вашага выгляду. А калі б прымусіць вас маршыраваць на сонцы, дзе чалавек, які на нашай няшчаснай планеце мае вагу шэсцьдзесят кіло, там важыць звыш тысячы сямісот кілаграмаў! Вы здохлі б! Не так лёгка вам бы маршыравалася, калі б ваш ранец важыў звыш двухсот васьмідзесяці кілаграмаў, амаль тры цэнтнеры, а вінтоўка – каля паўтара цэнтнераў. Вы б вохкалі і высунулі языкі, як загнаныя сабакі!» Быў сярод нас адзін няшчасны настаўнік, дык ён асмеліўся падаць слова: «Дазвольце, пан обер-лейтэнант, на Месяцы чалавек, які тут важыць шэсцьдзесят кілаграмаў, там будзе важыць усяго трынаццаць кілаграмаў. На Месяцы нам было б лягчэй маршыраваць, бо ранец важыў бы там усяго чатыры кілаграмы. На Месяцы мы б не маршыравалі, а ўзносіліся б у прасторы». – «Гэта жахліва, – сказаў нябожчык обер-лейтэнант Буханек. – Ты, нягоднік, засумаваў па аплявусе? Радуйся, што я дам табе звычайную зямную аплявуху, бо, калі б я даў табе такую, што з Месяца, ты б пры сваёй лёгкасці паляцеў куды-небудзь на Альпы і расквасіў бы сабе морду… Калі б я даў табе цяжкую сонечную, то твой мундзір ператварыўся б у кашу, а галава заляцела б куды-небудзь у Афрыку». Даў ён тады яму звычайную зямную поўху. Гэты праныра расплакаўся, а мы маршыравалі, як і раней. Усю дарогу на маршы ён плакаў, ён гаварыў нам, пан обер-лейтэнант, пра нейкую чалавечую годнасць, ён пратэставаў, што з ім абыходзяцца, як з бязмоўнай істотай. Потым обер-лейтэнант паслаў яго на рапарт і пасадзілі яго на два тыдні, пасля гэтага заставалася таму салдату служыць яшчэ шэсць тыдняў, але ён іх не даслужыў. У яго была кіла, а ў казармах яго прымушалі круціцца на турніку, ён гэтага не вытрымаў і памёр у шпіталі, як сімулянт.