– Гэта сапраўды дзіўна, Швейк, – сказаў надпаручнік Лукаш, – вы, як я ўжо вам шмат разоў гаварыў, маеце звычку асаблівым чынам прыніжаць афіцэраў.
– Не маю я такой звычкі, – шчыра адказаў Швейк. – Я толькі хацеў вам расказаць, як раней людзі ў арміі самі даводзілі сябе да няшчасця. Гэты чалавек думаў, што ён больш адукаваны, чым обер-лейтэнант, і хацеў тым Месяцам прынізіць яго ў вачах салдат. А калі атрымаў зусім зямную аплявуху, дык усе з палёгкай уздыхнулі, нікому гэта не было непрыемна, наадварот, усім спадабалася, як пан обер-лейтэнант зрабіў такі ўдалы досціп з гэтай зямной аплявухай, гэта называецца выратаваць становішча. Бывае ж, што чалавека так азарае! А ўвогуле, чалавечае жыццё настолькі складанае, што існаванне асобнага чалавека, пан надпаручнік, асмелюся далажыць, як ануча якая. Яшчэ да вайны да нас у шынок «Ля келіха» на Боішці хадзілі паліцэйскі, старшы вахмістр пан Губічка і адзін рэпарцёр, які цікавіўся зламанымі нагамі, раздушанымі людзьмі, самазабойцамі і даваў гэта ўсё ў газеты. Чалавек ён быў вясёлы, і ў дзяжурным пакоі паліцыі бываў часцей, чым у рэдакцыі. Аднойчы ён напаіў старшага вахмістра Губічку, памяняўся з ім адзеннем у кухні, так што стары вахмістр быў у цывільным, а пан рэдактар ператварыўся ў старшага вахмістра паліцыі. Ён толькі прыкрыў нумар рэвальвера і выйшаў на вуліцу патруляваць. На Рэславай вуліцы, за былой Сватавацлаўскай турмой, напаткаў ён у начной цішыні пажылога пана ў цыліндры і ў кажуху, які вёў пад руку пажылую жанчыну ў мехавым манто. Абодва спяшаліся дадому і не гаварылі ні слова. Ён накінуўся на ix і як гаркне таму пану ў вуха: «Не крычыце так, бо я вас адвяду!» Уявіце сабе, пан обер-лейтэнант, іх пярэпалах! Марна яны яму высвятлялі, што, відаць, тут нейкая памылка, яны вяртаюцца з гасцей у пана намесніка. Экіпаж давёз іх да Нацыянальнага тэатра, а цяпер яны хацелі б праветрыцца. Жывуць яны недалёка, на Морані, сам ён радца з канцылярыі саветніка, а гэта яго жонка. «Вы мяне не дурыце, – крычаў на яго пераапрануты рэдактар, – вам павінна быць сорамна, калі вы, як вы заяўляеце, радца канцылярыі намесніка, а паводзіце сябе як хлапчук. Я за вамі ўжо даўно назіраю, я бачыў, як вы палкаю калацілі па жалезных шторах усіх крам, якія трапляліся вам па дарозе, і пры гэтым ваша, як вы кажаце, жонка, вам дапамагала». – Ды ў мяне ж, як бачыце, ніякай палкі няма. Гэта, можа, нехта перад намі». – «Як жа гэтая палка можа быць у вас, – кажа пераапрануты рэпарцёр, – калі вы яе зламалі, я гэта сам бачыў, там за рогам аб бабулю, якая разносіць па шынках печаную бульбу і каштаны». Дама нават плакаць не магла, а пан радца так раззлаваўся, што пачаў нават гаварыць пра грубасць, пасля чаго быў арыштаваны і перададзены бліжэйшаму патрулю ў раёне камісарыята на Салмавай вуліцы. Пераапрануты рэпарцёр загадаў гэтую пару адвесці ў камісарыят, бо абодва парушылі начную цішыню і спакой і прымалі ўдзел у начной бойцы, а ён спяшаецца, ён прыйдзе праз гадзіну.
Такім чынам, патруль пацягнуў іх з сабой, і яны прасядзелі аж да ранку і чакалі гэтага старшага вахмістра, які тым часам кружной дарогай прабраўся да «Келіха» на Боішці, пабудзіў старшага вахмістра Губічку і са ўсёй асцярожнасцю расказаў яму пра выпадак, намякнуўшы, што можа ўсчацца важнае следства, калі ён не будзе трымаць язык за зубамі.
Надпаручнік Лукаш, напэўна, стаміўся ад балачак. Перш чым пусціць каня рыссю, каб абагнаць авангард, ён сказаў Швейку:
– Калі б вы гаварылі аж да вечара, то чым далей, там было б дурней.
– Пан обер-лейтэнант, – крычаў Швейк услед надпаручніку, – а вы не хочаце ведаць, як усё гэта скончылася?
Стан паручніка Дуба настолькі палепшыўся, што ён здолеў вылезці з санітарнай двухколкі, сабраў вакол сябе ўвесь штаб роты і звярнуўся да яго са страшэнна доўгай прамовай, якая абцяжарвала людзей болей, чым вінтоўкі і амуніцыя. Гэта была мешаніна розных павучанняў. Ён пачаў:
– Любоў салдат да паноў афіцэраў робіць магчымымі неверагодныя ахвяры, але зусім не абавязкова, – і нават наадварот, – каб гэтая любоў была прыроджанай. Калі ў салдата няма прыроджанай любові, то яго варта да гэтага прымусіць. У цывільным жыцці вымушаная любоў аднаго да другога, скажам, школьніка да настаўніцкага персаналу, працягваецца да таго часу, пакуль існуе знешняя сіла, якая гэтую любоў выклікае. На вайсковай службе мы назіраем якраз адваротнае: афіцэр не мае права дапускаць з боку салдата нават найменшага паслаблення той любові, якая прывязвае яго да начальніка. Гэтая любоў – не проста любоў, гэта, уласна кажучы, пашана, страх і дысцыпліна.