Каля дзевятай гадзіны, калі беганіна ў пошуках маёра дасягнула свайго апагею, Швейк злез з нараў і, палічыўшы, што будзе дарэчы пабудзіць пана маёра, некалькі разоў як след страсянуў яго і сцягнуў з яго рускі шынель. Нарэшце маёр сеў на нарах і, тупа ўзіраючыся ў Швейка, шукаў у яго разгадкі таго, што, уласна кажучы, з ім адбылося.
– Асмелюся далажыць, пан маёр, – сказаў Швейк, – ужо некалькі разоў сюды прыходзілі з каравулкі, каб пераканацца, ці вы яшчэ жывы. Таму я дазволіў сабе пабудзіць вас цяпер, бо не ведаю, як доўга вы звыклі спаць, каб не праспалі. На піваварні ў Угржыневесі працаваў адзін бондар, дык ён заўсёды спаў да шасці гадзін раніцы, але калі праспіць хоць бы чвэрць гадзінкі, гэта значыць да чвэрці на сёмую, то ўжо потым спаў да самага поўдня. I так ён рабіў аж да таго дня, калі яго выперлі з працы, дык ён са злосці нанёс знявагу царкве і аднаму члену пануючай фаміліі.
– Ты, напэўна, дурны? – вымавіў маёр з адценнем некаторага адчаю, бо пасля ўчарашняга галава яго нагадвала расколаты чыгун, і ён не мог знайсці адказы на пытанні, чаму ён тут сядзіць, навошта сюды прыходзілі з каравулкі і чаму гэты дзяцюк, які стаіць перад ім, вярзе такую бязглуздзіцу, што не зразумееш, дзе пачатак, дзе канец. Усё здавалася яму страшэнна дзіўным. Ён цьмяна прыгадваў, што аднойчы тут ужо быў уначы, але дзеля чаго?
– Я ўжо тут быў уначы? – спытаў ён не вельмі ўпэўнена.
– Паводле загаду, пан маёр, – адказаў Швейк, – як я зразумеў са слоў пана маёра, дык асмелюся далажыць, пан маёр прыйшоў сюды мяне дапытаць.
I тут у маёра ў галаве пасвятлела, ён перш паглядзеў на сябе, потым азірнуўся, нібы нечага шукаючы.
– Зрабіце ласку, пан маёр, ні пра што не турбуйцеся, – супакойваў яго Швейк. – Вы прачнуліся зусім гэтак, як і прыйшлі сюды – без шыняля, але ў фуражцы. Ваша фуражка вунь там, я мусіў узяць яе ад вас з рук, бо вы хацелі падкласці яе сабе пад галаву.
A вы ж ведаеце, што парадная афіцэрская фуражка – гэта ўсё роўна, што цывільнаму цыліндр. Выспацца на цыліндры ўмеў толькі адзін пан Кардэраз у Лодзеніцы. Той выцягнецца ў карчме на лаўцы, падкладзе цыліндр пад галаву, а ён спяваў на пахаваннях і, канечне, на пахаванне заўсёды надзяваў цыліндр, дык вось, падкладзе цыліндр сабе пад галаву і наказвае сабе, што не павінен яго памяць. I ўсю ноч узносіцца над цыліндрам, быццам цела зусім ніколькі не важыла, так што цыліндру гэта зусім не шкодзіла, наадварот, яшчэ ішло на карысць, бо варочаючыся з боку на бок, Кардэраз сваімі валасамі яго глянцаваў і нават як бы прасаваў.
Маёр, які цяпер ужо ўсведаміў, што і як, не перастаючы тупа глядзець на Швейка, толькі і казаў:
– Ты дурыць, так? Я быць тут, я ісці адсюль. – Ён устаў, падышоў да дзвярэй і моцна загрукаў у іх.
Перш чым прыйшлі адчыніць, ён паспеў сказаць Швейку:
– Калі тэлеграм не прыйсці, што ты ёсць ты, то ты вісець.
– Шчыра дзякую, – адказаў Швейк, – я ведаю, пан маёр, што вы вельмі дбаеце пра мяне, але калі вы, пан маёр, можа, тут на сенніку адну падхапілі, то будзьце ўпэўнены, калі яна маленькая і з чырвоненькай спінкай, дык гэта самец, і калі ён толькі адзін і вы не знойдзеце такой доўгай шэрай з чырванаватымі палоскамі на брушку, дык добра, у інакшым выпадку то была б парачка, а яны, гэтыя нягоднікі, страх як хутка размнажаюцца, яшчэ хутчэй, чым трусы.
– Lassen Sie das! – знясілена сказаў Швейку маёр, калі яму адчынялі дзверы.
У каравульным памяшканні маёр ужо не рабіў ніякіх сцэн. Вельмі стрымана ён распарадзіўся паклікаць рамізніка і, трасучыся ў брычцы па выбоінах бруку Перамышля, усё разважаў аб тым, што злачынца – першарадны ідыёт, але ўсё ж гэта, відаць, бязвінная жывёліна, а што да яго, маёра, то нічога не застаецца, як застрэліцца адразу, вярнуўшыся дадому, альбо паслаць па шынель і шаблю да генерала і з’ездзіць выкупацца ў гарадскіх лазнях, а пасля купання зайсці ў шынок да Фальгрубера, спагнаць там смагу, а на вечар заказаць білеты ў гарадскі тэатр.
Перш чым даехаць да сваёй кватэры, ён выбраў апошняе. Дома яго чакала маленькая неспадзяванка. Ён паспеў якраз у пару. У калідоры стаяў генерал Фінк і трымаў за каўнер яго дзеншчыка, трос яго, як сідараву казу, і роў: «Дзе твой маёр, жывёліна? Гавары, быдла!»
– Я тут, – адгукнуўся маёр Дэрвота ў дзвярах, якому спалучэнне слоў «маёр-аўдытар» і «тэлеграма» зноў прыгадала службовыя абавязкі.
– Аа! – усклікнуў генерал Фінк. – Ты вяртаешся?
У голасе яго было столькі з’едлівасці, што маёр, нічога не адказваючы, застаўся нерашуча стаяць у дзвярах.
Генерал загадаў прайсці з ім у пакой. Калі ж яны селі за стол, ён кінуў схвастаную аб дзеншчыка тэлеграму на стол і вымавіў трагічным голасам: