– Чытай, гэта твая работа?
Пакуль маёр чытаў тэлеграму, генерал бегаў па пакоі, перакульваючы крэслы і табурэткі, і крычаў:
– А ўсё-такі я яго павешу! Тэлеграма была такога зместу: «Пехацінец Ёзаф Швейк, ардынарац адзінаццатай маршавай роты прапаў без вестак 16 га г. м. на пераходзе Хыраў – Фельдштэйн, будучы ў службовай камандзіроўцы як кватар’ер. Неадкладна адправіць пехацінца Швейка ў штаб брыгады ў Ваяліч».
Маёр выцягнуў шуфляду стала, дастаў адтуль карту і задумаўся: Фельдштэйн у сарака кіламетрах на паўднёвы ўсход ад Перамышля. Нейкая дзікая загадка – як мог Швейк знайсці рускую форму ў мясцінах, аддаленых ад лініі фронту больш чым на сто пяцьдзесят кіламетраў, калі акопы цягнуцца па лініі Сакаль – Турцэ – Казлоў.
Калі маёр паведаміў пра гэта генералу і паказаў яму на карце месца, дзе, паводле тэлеграмы, колькі дзён назад прапаў Швейк, генерал зароў, як бык, бо адчуў, што ўсе яго спадзяванні на паскораны суд рассеяліся, як дым. Ён падышоу да тэлефона, звязаўся з каравулкай і аддаў загад зараз жа прывесці арыштаванага Швейка на маёраву кватэру.
Пакуль загад выконваўся, генерал са страшэннымі кленічамі выказваў сваё нездавальненне тым, што не распарадзіўся павесіць Швейка адразу, на свой уласны страх і рызыку, без усялякага следства.
Калі Швейка нарэшце прывялі, маёр загадаў яму растлумачыць, што з ім здарылася каля Фельдштэйна і адкуль узялася гэтая руская форма.
Швейк належным чынам усё высветліў, падмацаваўшы свой аповед прыкладамі з гісторыі людскіх нягод. Калі ж маёр запытаў, чаму ён пра ўсё гэта не расказаў на допыце, Швейк адказаў, што яго, уласна, ніхто і не пытаў, як да яго трапіла руская форма. Усе пытанні былі аднаго складу: «Ці прызнаяце вы, што добраахвотна, без усялякага націску апрануліся ў форму непрыяцеля?» З той прычыны, што гэта была праўда, ён не мог сказаць нічога іншага, як толькі: «Канечне, так, вядома, так точна, бясспрэчна». Але, не трэба забываць, ён з абурэннем адкінуў на судзе абвінавачанне ў тым, што ён, маўляў, здрадзіў пану імператару.
– Гэты чалавек проста ідыёт, – сказаў генерал маёру. – Пераапранацца на плаціне ў рускую форму, якую там бог ведае хто пакінуў, і дазволіць уключыць сябе ў эшалон рускіх палонных – такое можа зрабіць толькі ідыёт.
– Асмелюся далажыць, – адгукнуўся Швейк, – я, дапраўды, сам часам заўважаю, што я слабаваты на галаву, асабліва пад вечар.
– Цыц, боўдзіла! – абсек яго маёр і звярнуўся да генерала з пытаннем, што рабіць са Швейкам зараз.
– Няхай вешаюць у яго брыгадзе, – вырашыў генерал.
Праз гадзіну Швейка пад канвоем вялі на вакзал, каб даставіць яго ў Ваяліч, дзе стаяў штаб брыгады.
Тым часам у штабе брыгады адбыліся вельмі важныя перамены. Начальнікам штаба быў прызначаны палкоўнік Гербіх. Гэта быў чалавек з вялікімі вайсковымі здольнасцямі, якія засяродзіліся ў яго чамусьці ў назе ў форме падагры. Але ў міністэрстве ён меў вельмі ўплывовых знаёмых, якія дапамагалі яму туляцца па розных штабах буйных вайсковых злучэнняў, не думаючы аб выхадзе ў адстаўку. Ён атрымліваў вышэйшыя аклады з самымі разнастайнымі надбаўкамі ваеннага часу і заставаўся пры пасадзе датуль, пакуль у час прыступу падагры не выпальваў якога-небудзь чарговага глупства. Тады яго зноў куды-небудзь пераводзілі, і звычайна не абы-як, а з павышэннем. За абедам ён гаварыў з афіцэрамі на адну і тую ж тэму: пра свой ацёклы вялікі палец на назе, які часам так распухаў, што палкоўніку даводзілася насіць адмысловы вялікі бот.
Самай любай яго забавай у час яды было расказваць усім прысутным, што гэты яго палец мокне і няспынна пацее, што прыходзіцца ўвесь час завінаць яго ў вату, а пот пальца смярдзіць пракіслым супам з ялавічыны.
Таму, калі Гербіха пераводзілі на новае месца, усе афіцэры са шчырай радасцю расставаліся з ім. Але ўвогуле гэта быў даволі дабрадушны пан, ён добразычліва ставіўся да малодшых афіцэраў, расказваў ім, колькі раней ён выпіў і з’еў смачных напояў і страў, пакуль яго не прыціснула.
Калі Швейка даставілі ў брыгаду і па загаду дзяжурнага афіцэра з належнымі паперамі прывялі да палкоўніка Гербіха, у таго ў канцылярыі сядзеў паручнік Дуб.
Праз некалькі дзён пасля пераходу Санак – Самбар з паручнікам Дубам сталася адна прыгода. За Фельдштэйнам адзінаццатая маршавая рота напаткала транспарт коней, які пераганялі ў драгунскі полк у Садовую Вішню.
Паручнік Дуб і сам не ведаў, як так выйшла, што ён захацеў паказаць падпаручніку Лукашу сваё кавалерыйскае майстэрства. Ён не памятаў, як ускочыў на каня і знік з ім у даліне ручая, дзе крыху пазней і знайшлі паручніка Дуба, які добра ўгруз у невялікім балотцы. Відаць, і самы ўмелы садоўнік не змог бы так удала пасадзіць парастак, як пасадзіў паручніка яго конь. Калі паручніка выцягнулі адтуль з дапамогай вяровак, ён ні на што не скардзіўся і толькі ціха стагнаў, як перад пагібеллю. У такім стане яго прывезлі ў штаб брыгады і паклалі ў лазарэт.