Вахмістр ласкава паглядзеў на Швэйка.
Той спакойна і з гонарам адказаў:
— А ўсё-такі я іду ў Будэйовіцы.
Гэта было сказана мацней, як «А ўсё-такі яна круціцца!» Галілея, бо Галілей бясспрэчна сказаў гэтыя свае словы ў стане моцнай узбуджанасьці.
— Ведаеце што, салдацікі — усё так-жа ласкава сказаў Шзэйку вахмістр. — Павінен вас папярэдзіць (дый вы самі нарэшце пераканаецеся ў гэтым), што ўсялякае адмаўленьне абцяжарвае вам-жа чыстасардэчнае прызнаньне.
— Вы, бясспрэчна, праўду кажаце, — сказаў Швэйк. — Усялякае адмаўленьне абцяжарыць мне-ж чыстасардэчнае прызнаньне—і наадварот.
— Дык вось, вы самі пачынаеце ўжо са мною згаджацца. А расскажэце мне адкрыта, адкуль вы вышлі, калі накіраваліся ў вашы Будэйовіцы? Кажу «вашы», бо, як відаць, ёсьць яшчэ якіясьці іншыя Будэйовіцы, якія знаходзяцца на поўнач ад Пуціма і да гэтага часу не нанесены яшчэ ні на адну карту.
— Я вышаў з Табара.
— А што вы рабілі ў Табары?
— Чакаў цягніка на Будэйовіцы.
— А чаму вы не паехалі ў Будэйовіцы цягніком?
— Ня было грошай на білет.
— А чаму вам ня далі воінскага праязднога ліста?
— Таму, што пры мне ня было ніякіх дакумантаў.
— Ага, так! — пераможна сказаў вахмістр аднаму з жандараў.— Хлопец не такі дурны, як выглядае. Пачынае замятаць сьляды.
Вахмістр пачаў з другога боку, нібы не пачуўшы таго, што Швэйк сказаў пра дакуманты:
— Значыць вы вышлі з Табара. Куды-ж вы ішлі?
— У Чэскія Будэйовіцы.
Твар вахмістра зрабіўся больш строгім, і погляд яго спыніўся на карце.
— Можаце нам паказаць на карце, як вы ішлі ў Будэйовіцы?
— Я ўсіх месц не памятаю. Помню толькі, што ў Пуціме я ўжо быў раз.
Усе жандэры, што былі тут, пераглянуліся.
Вахмістр дапытваў далей:
— Значыць вы былі на вакзале ў Табары? Што ў вас у кішэнях? Вымце ўсё.
Пасьля таго, як Швэйка грунтоўна ператрэсьлі і нічога, апрача люлькі і запалак не знашлі, вахмістр спытаўся:
— Скажэце, чаму ў вас спрэс нічога няма?
— Ды мне нічога і ня трэба.
— Ах ты, бажухна! — уздыхнуў вахмістр. — Ну, і пакута з вамі!.. Вы сказалі, што раз ужо ў Пуціме былі. Што вы той раз рабілі?
— Я ішоў каля Пуціма ў Будэйовіцы.
— Бачыце, вы супярэчыце самому сабе. Вы кажаце, што ішлі ў Будэйовіцы, у той час, як мы вам давялі, што вы ідзяцё з Будэйовіц.
— Мусіць, я зрабіў круг.
Вахмістр і ўвесь жандарскі пэрсонал многазначна пераглянуліся.
— Гэта кружэньне наводзіць на думку, што вы проста шнырыце па нашай акрузе. Ці доўга прабылі вы на вакзале ў Табары?
— Да адходу апошняга цягніка на Будэйовіцы.
— А што вы там рабілі?
— З салдатамі гаварыў.
Вахмістр кінуў зноў вельмі многазначны погляд на жандарскі пэрсонал.
— А пра што, напрыклад, вы з імі гаварылі? Чаго пыталіся?
— Пытаўся, якога палка і куды едуць.
— Добра. А ці ня пыталіся вы, колькі, напрыклад, штыхоў у палку і якая ўнутраная пабудова палка?
— Ня пытаўся. Сам даўно напамяць ведаю.
— Значыць вы дасканала інформаваны пра ўнутраную пабудову нашых войск.
— Бясспрэчна, пан вахмістр.
Тут вахмістр пусьціў у ход апошні козыр, з пераможным выглядам аглядаючыся на сваіх жандараў:
— Ці гаворыце вы па-расійску?
— Не.
Вахмістр устаў, кіўнуў галавою свайму памоцніку, і, калі абадва вышлі ў суседні пакой, ён, узбуджаны ўсьведамленьнем свае перамогі, сказаў, паціраючы рукі:
— Ну чулі? Ён не гаворыць па-расійску. Хлопец, відаць, прайшоў агонь, ваду і мядзяныя трубы. Ува ўсім прызнаўся, але самае важнае адмаўляе. Заўтра-ж адпраўляем яго ў Акруговую, у Пісэк. Сутнасьць крыміналістыкі ў тым, каб быць хітрым і разам з тым ласкавым. Бачылі, як я яго ўтапіў у струмені пытаньняў? I хто-б мог падумацы Выглядае дурнем, а на такіх вось тыпаў і патрэбна тонкая работа. Пасадзеце яго пакуль што, а я пайду складу пратакол.
I са зьедлівай усьмешкай на вуснах жандарскі вахмістр да вечара страчыў пратакол, у кожнай фразе якога красавалася славечка: Spionenverdachtig[15].
Чым далей пісаў жандарскі вахмістр пратакол, тым ясьнейшаю рабілася для яго сытуацыя. Скончыўшы пратакол, напісаны дзівацкаю канцылярскаю нямецкаю моваю, словамі: «Даношу пакорна, што няпрыяцельскі афіцэр сягодня-ж будзе накіраваны ў Акруговую жандарскую ўправу ў горад Пісэк», — ён усьміхнуўся і выклікаў свайго памоцніка.
— Далі гэтаму няпрыяцельскаму афіцэру есьці?
— Паводле вашага загаду, пан вахмістр, абеды даюцца толькі тым, хто быў на допыце да дванаццаці гадзін дня.
Так, але ў даным выпадку мы маем справу з вялікім выключэньнем, — важка сказаў вахмістр. — У нас у наяўнасьці адзін з вышэйшых чыноў, напэўна афіцэр генэральнага штабу. Самі разумееце, што расійцы не пашлюць сюды якога-небудзь яфрэйтара. Пашлеце ў шынок «У Ката» па абед для яго. Калі абедаў ужо няма, няхай звараць яму што-небудзь асобна. Потым няхай яму прыгатуюць гарбату з ромам і прышлюць сюды. I не казаць — для каго. Наогул нікому не заікацца, хто намі затрыман. Гэта вайсковая тайна. ЦДто ён робіць?