— Прасіў тытуню і сядзіць у дзяжурнай. Зусім спакойны, як дома. «У вас, кажа, цёпла, і печ ня дыміць. Мне, кажа, тут у вас вельмі падабаецца. Калі печ будзе дымець, то вы, кажа пазавеце камінара, каб прачысьціў комін. Але няхай, кажа, ён прачысьціць яго пад вечар, а ні ў якім выпадку ня ў поўдзень калі сонца высока стаіць».
— Тонкая штучка, — поўным захапленьня голасам сказаў вахмістр. — Робіць выгляд, нібы яму і гора мала. А ведае-ж што будзе расстраляны. Такіх моцных духам людзей трэба паважаць, хоць ён і вораг. Чалавек ідзе на пэўную сьмерць. Ня ведаю, ці мог-бы хто-небудзь з нас так трымацца? Кожны з нас на яго месцы, нябось, здрыгануўся-б, падаўся-б слабасьці. А ён сядзіць сабе спакойна: «У вас тут цёпла, і печ ня дыміць…» Моцны характар! Такі чалавек павінен мець сталёвыя нэрвы, быць поўным энтузіязму, самаадданасьці і цьвёрдасьці. Калі-б у нас у Аўстрыі ўсе былі поўны такога энтузіязму!.. Але ня будзем пра гэта гаварыць. І ў нас, урэшце, ёсьць такія энтузіясты. Чыталі, напэўна, у «Нацыянальнай політыцы» пра паручніка артылерыі Бэргэра, які ўзьлез на высокую елку і зрабіў там наглядальны пункт? Калі нашы адступілі, ён ужо ня мог зьлезьці, бо трапіў-бы ў палон, і стаў ждаць, калі нашы зноў адгоняць няпрыяцеля. Ждаў цэлых два тыдні, пакуль не даждаўся. Цэлых два тыдні сядзеў на дрэве, і, каб не памерці з голаду, абгрыз усю вяршаліну елкі: жывіўся галінкамі і шыпулькамі. Да таго моманту, калі прышлі нашы, ён так аслабеў, што ня мог утрымацца на дрэве, скінуўся і забіўся на сьмерць. Яго пасьля сьмерці ўзнагародзілі залатым крыжам «За храбрасьць», — і вахмістр з пашанаю дадаў:—Так, гэта я разумею! Самаахвярнасьць — гэта геройства! Загаварыліся мы тут з вамі,—схамянуўся ён. — Ідзеце закажэце яму абед, а яго, пакуль што, пашлеце да мяне.
Зьявіўся Швэйк, і вахмістр па-прыяцельску кіўнуў яму на крэсла і пачаў з запытаньня, ці ёсьць у яго бацькі.
— Няма.
«Тым лепш, — падумаў вахмістр, — прынамсі ня будзе каму па няшчасным плакаць». Ён паглядзеў на добрадушнае Швэйкава аблічча і пад наплывам цёплых пачуцьцяў паляпаў яго па плячы, нахіліўся да яго і запытаўся бацькаўскім тонам:
— Ну, а як вам падабаецца ў нас ў Чэхіі?
— Мне ў Чэхіі ўсюды добра, — адказаў Швэйк, — усюды па дарозе мне трапляліся добрыя людзі.
Вахмістр кіўнуў галавою ў знак згоды:
— Народ у нас добры, сымпатычны. Якая-небудзь там бойка ці зладзейства ня лічыцца. Я тут ужо пятнаццаць гадоў, і па разьліку на нашу воласьць прыпадае па тры чвэрці забойства на год.
— Што, ня спрэс забіваюць? Ня прыкончваюць? — запытаўся Швэйк.
— Не, ня тое. За пятнаццаць гадоў мы расьледвалі ўсяго адзінаццаць забойстваў: пяць дзяля грабежніцтва, а рэшта проста так… глупства.
Вахмістр памаўчаў, а потым перайшоў да свае сыстэмы допыту.
— А што вы думалі рабіць у Будэйовіцах?
— Паступіць у 91-ы полк.
Вахмістр адаслаў Швэйка назад у дзяжурную, а сам, каб не забыцца, прыпісаў да свайго рапарту ў Акруговую жандарскую ўправу ў Пісэку: «Уладае чэскаю моваю дасканала, намерваўся пралезьці ў 91-ы пяхотны полк у Будэйовіцах».
Ён пацёр рукі, здаволены багацьцем сабранага матэр‘ялу і дакладнасьцю вывадаў свайго допыту. Ён успомніў пра свайго папярэдніка, вахмістра Бюргэра, які з затрыманымі нават не размаўляў, і нІ пра што ў іх ня пытаўся, а неадкладна накіроўваў іх у акруговы суд з кароткім рапартам: «Згодна данясеньня жандарскага ўнтэр-афіцэра такога вось арыштавалі за валацужніцтва і жабрацтва». І гэта называецца расьледваньнем? Вахмістр самаздаволена ўсьміхнуўся, гледзячы на сьпісаныя старонкі свайго рапарту, выняў з пісьмовага стала сакрэтны цыркуляр Галоўнай жандарскай управы ў Празе з надпісам «зусім сакрэтна» і перачытаў яго яшчэ раз:
«Найстражэй прадпісваецца ўсім жандарскім аддзяленьням з асабліваю пільнасьцю сачыць за асобамі, якія праходзяць праз наш раён. Перагрупоўка нашага войска ва Усходняй Галіцыі дала магчымасьць некаторым рускім часьцям, што перавалілі цераз Карпаты, заняць позіцыі ў аўстрыйскіх землях, вынікам чаго была зьмена лініі фронту, які перасунуўся глыбей на захад ад дзяржаўнай граніцы. Становішча, якое стварылася, аблягчыла магчымасьць рускім выведнікам пранікнуць у тыл краіны, асабліва ў Сылезію і Моравію, адкуль, згодна з сакрэтнымі дадзенымі, вялікая колькасьць рускіх выведнікаў пранікла ў Чэхію. Высьветлена, што паміж імі ёсьць шмат рускіх чэхаў, выхаванцаў Рускай акадэміі генэральнага штабу, якія, уладаючы дасканала чэскаю моваю, зьяўляюцца найбольш небясьпечнымі выведнікамі, якія маюць сваею мэтаю распаўсюджваньне здрадніцкай пропаганды сярод чэскіх грамадзян. З гэтай прычыны начальнік Галоўнай жандарскай управы прадпісвае затрымліваць усіх падазроных асоб і асабліва ўзьняць пільнасьць у тых мясцох, недалёка ад якіх знаходзяцца гарнізоны, ваенныя пункты і чыгуначныя станцыі. Затрыманых неадкладна дапытваць і абшукваць пасьля чаго накіроўваць па інстанцыі».