Швэйк прыкінуўшыся, што не дачуў, гаварыў далей:
— Потым са мной здарылася там маленькая прыкрасьць, але я ўзяў усё на сябе. Мне там ня верылі, што я перапісваюся з гэтай паняй, дык я, для таго, каб замесьці ўсе сьляды, палічыў самым лепшым пры допыце ліст праглынуць. Потым, дзякуючы простаму выпадку — іначай гэта ніяк нельга растлумачыць! — я ўмяшаўся ў невялікую бойку, але з гэтага я выкруціўся. Прызналі, што я не вінават, мяне паслалі да палкоўніка, і ў дывізійным судзе сьледзтва спынілі. У палкавой канцылярыі мяне затрымалі ўсяго толькі хвіліны на дзьве, пакуль ня прышоў палкоўнік, які мяне трохі палаяў і сказаў мне, што я зараз-жа павінен, пан обэр-лейтэнант, зьявіцца да вас з рапартам пра заступленьне на пасаду ордынарца. Апрача таго, пан палкоўнік загадаў мне далажыць вам, каб вы зараз жа да яго прышлі па справах маршавай роты. З таго часу прайшло больш за поўгадзіны. Пан палкоўнік ня ведаў-жа, што мяне пацягнуць у палкавую канцылярыю і што я прасяджу там больш як чвэртку гадзіны. Усё гэта праз тое, што за ўвесь гэты час затрымалі маю пэнсію, якую мне павінны былі выдаць ня ў роце, а ў палку, бо я лічыўся палкавым арыштантам. Там усё так перамяшалі і пераблыталі, што проста звар‘яцець можна.
Пачуўшы, што яшчэ паўгадзіны таму назад ён павінен быў быць у палкоўніка Шрэдэра, паручнік пачаў хутка апранацца.
— Зноў, Швэйк, удружылі вы мне! — сказаў ён голасам, поўным безнадзейнага адчаю.
Швэйк паспрабаваў суцешыць яго сяброўскім словам, пракрычаўшы ўсьлед паручніку Лукашу, які, як бомба, вылецеў з канцылярыі:
— Нічога палкоўнік пачакае: яму ўсё роўна няма чаго рабіць!
Праз хвіліну пасьля таго, як вышаў паручнік, у канцылярыю ўвайшоў старшы пісар Ванэк.
Швэйк сядзеў на крэсьле і падкладваў маленькую жалезную печку вугаль, кідаючы праз адчыненыя дзьверцы кускі вуглю ў агонь. Печка чадзіла, сьмярдзела, а Швэйк усё забаўляўся, не зьвяртаючы ўвагі на Ванэка, які спыніўся і некалькі хвілін наглядаў за Швэйкам, нарэшце ня вытрымаў, зачыніў нагою дзьверцы печкі і сказаў Швэйку, каб той адтуль выбіраўся.
— Пан старшы пісар, — сказаў з павагаю да сябе Швэйк, дазвольце вам заявіць, што ваш загад выбірацца ня толькі адгэтуль, але наогул з лягеру выканаць не магу, бо падпарадкуюся загаду вышэйшай інстанцыі. Я ордынарэц, ганарова дадаў Швэйк. — Пан палкоўнік Шрэдэр прыкамандыраваў мяне ў 11-ю маршавую роту да пана обэр-лейтэнанта Лукаша, у якога я раней быў дзяншчыком, але дзякуючы маёй прыроджанай інтэлігентнасьці я атрымаў павышэньне на ордынарца. Мы з панам обэр-лейтэнантам старыя знаёмыя. А чым вы займаліся, пан старшы пісар, да вайны?
Палкавы пісар Ванэк быў так зьбянтэжаны панібрацкім тонам удалага ваякі Швэйка, што, забыўшыся пра свой чын, якім вельмі любіў пафарсіць перад простымі салдатамі, адказаў, быццам падначалены Швэйку:
— Я служыў прадаўцом у аптэкарскім магазыне ў Кралупах. Прозьвішча маё Ванэк.
— Я таксама вучыўся аптэкарскай справе, — адказаў Швэйк, — у Празе ў пана Какошкі на Пэрштыне[92]. Ён быў вялікі дзівак, і калі, неяк памыліўшыся, я запаліў бочку з бэнзынай і ў яго згарэў дом, ён мяне выгнаў і ў цэх мяне ўжо нідзе ня прымалі, і праз гэту дурнецкую бочку з бэнзынай мне не ўдалося давучыцца. Ці прыгатоўвалі вы таксама лекавыя травы для кароў?
Ванэк адмоўна пакруціў галавою.
— Мы прыгатоўвалі лекавыя травы для кароў разам з пасьвенчанымі абразікамі. Наш гаспадар Какошка быў вельмі набожны чалавек і вычытаў раз, што сьвяты Пілігрым лечыць жывёлу, калі яе апушыць. Дык ён заказаў на Сьміхаве надрукаваць абразкі сьвятога Пілігрыма і занёс іх у Эмаўскі кляштар, дзе іх яму і пасьвяньцілі за дзьвесьці гульдэнаў, а потым мы іх укладвалі ў канвэрцікі з нашымі лекавымі травамі для кароў. Карове гэтыя лекавыя травы сыпалі ў цёплую ваду і давалі ёй піць гэту бурду з ражкі. Пры гэтым жывёле гаварылася невялічкая малітва да сьвятога Пілігрыма, малітву-ж гэту склаў наш прадавец Таўхэн. Справа была так. Калі гэтыя абразікі сьвятога Пілігрыма былі надрукаваны, дык на другім баку трэба было надрукаваць якую-небудзь малітву. Дык вось наш стары Какошка паклікаў Таўхэна і кажа яму, каб ён да заўтрага склаў малітзу да нашых абразікаў і лекавых траў, каб заўтра, у дзесяць гадзін, калі ён прыдзе ў краму, усё ўжо было гатова, каб чожна было паслаць у друкарню: каровы ўжо даўно чакаюць гэтай малітвы. Альбо тое, альбо тое: калі складзе добра — ён яму гульдэн на бочку паложыць, не — праз два тыдні атрымае разьлік. Пан Таўхэн цэлую ноч пацеў, а раніцаю, ня выспаўшыся, прышоў адчыняць краму, а ў яго нічога яшчэ ня было напісана. Мала гэтага: забыўся, як сьвяты гэтых лекавых траў завецца. Выратаваў яго з бяды пасыльны Фэрдынанд. Той быў на ўсе рукі майстар. Калі мы на вышках сушылі гарбату з рамонку, дык ён, бывала, возьме ды ўлезе ў гэты самы рамонак нагамі. Ён казаў нам, што ад гэтага ногі перастаюць пацець. Умеў ён лавіць галубоў на вышках, умеў адчыняць канторку з грашыма, навучаў нас яшчэ і іншымі спосабамі падзарабляць, і ў мяне, у хлапчука, дома была такая аптэка (я яе з крамы дадому сабе нацягаў), якой ня было і «ў міласэрных[93]». Дык вось той самы Фэрдынанд і выратаваў з бяды Таўхэна. «Дазвольце, — кажа, — глянуць». Пан Таўхэн зараз-жа паслаў мяне па піва для яго, і не пасьпеў я яшчэ прынесьці піва, а ўжо Фэрдынанд напалову быў гатоў з гэтай справай і прачытаў нам услых:
93
Адна з найбуйнейшых і лепшых больніц у Празе, якая абслугоўвалася каталіцкімі манахамі ордэну «Міласэрныя браты».