Разгаварыліся пра адносіны афіцэраў да ніжніх чыноў, ніжніх чыноў да ўнтэр-афіцэраў, пра перабежчыкаў, пра тое, што пяцьдзесят процэнтаў чэскіх салдат політычна няпэўныя.
— Так, панове, што ні кажэце, але Крамарж, Шрэйнэр і Клофач…[96]
Большасьць афіцэраў пры гэтым думалі, калі ж нарэшце стары балбатун перастане плявузгаць, але палкоўнік Шрэдэр гарадзіў далей усялякае глупства пра новыя задачы новых маршавых батальёнаў, пра афіцэраў палка, што ляглі ў баі, пра цэпэліны, пра драцяныя загароды, пра прысягу.
Тут успомніў паручнік Лукаш, што ў той час, калі ўвесь маршавы батальён прысягаў, удалы ваяка Швэйк да прысягі прыведзены ня быў, бо ў той час сядзеў у дывізійным судзе.
І, успомніўшы гэта, ён раптам засьмяяўся.
Гэта было нешта накшталт істэрычнага сьмеху, якім ён заразіў некалькіх афіцэраў, сярод якіх ён сядзеў:
Сьмех гэты зьвярнуў на сябе ўвагу палкоўніка, які толькі што перайшоў да практыкі, набытай пры адступленьні германскіх армій у Ардэнах. Зблытаў усё гэта і скончыў!
— Панове, тут няма нічога сьмешнага.
Потым усе пашлі ў афіцэрскае сабраньне, бо палкоўніка Шрэдэра выклікаў да тэлефону штаб брыгады.
Швэйк драмаў пры тэлефоне, калі яго раптам пабудзіў званок.
— Алё! — пачуўся ў тэлефоне. — Тут палкавая канцылярыя?
— Алё! — адказаў Швэйк, — тут канцылярыя 11-й маршавай роты.
— He затрымлівай, — пачуўся голас, — вазьмі аловак і пішы. Прымі тэлефонограму…
— 11-й маршвай роце…
Потым пашлі адна за аднэй у дзіўным хаосе якіясьці фразы, бо ў телефон адначасна гаварыла 12-я і 13-я маршавыя роты, і тэлефонограма зусім разбавілася ў гэтым хаосе гукаў. Швэйк ня мог разабраць ні слова. Нарэшце ўсё сьціхла, і Швэйк разабраў:
— Алё! Алё! Дык прачытай яе і не затрымлівай!
— Што прачытаць?
— Што прачытаць, дубіна! Тэлефонаграму!
— Якую тэлефонограму?
— Чэрці цябе няхай-бы ўзялі! Глухі ты ці што? Тэлефонограму, якую я прадыктаваў табе, асталоп!
— Я нічога ня чуў, нехта тут яшчэ гаварыў.
— Асёл ты, — і больш нічога! Што ты думаеш, я з табою дурыццца буду? Прымеш ты тэлефонограму ці не? Ёсьць у цябе аловак і папера? Што?.. Няма?.. Жывёліна! А я што буду рабіць пакуль ты знойдзеш? Ну і салдаты пашлі… Ну дык як-жа, будзеш ты гатоў ці не? — Гатоў кажаш? Нарэшце разварушыўся! Дык слухай: «11-й маршавай роце…» Паўтары!.
— 11-й маршавай роце.
— «Ротнаму камандзіру…» Ёсьць?.. Паўтары!
— Ротнаму камандзіру.
— «Зьявіцца заўтра рана на нараду…» Гатоў?.. Паўтары!
— Зьявіцца заўтра рана на нараду.
— «У дзевяць гадзін». Цяпер подпіс, Малпа! Паўтары!
— У дзевяць гадзін. Цяпер подпіс. Малпа…
— Дурань! Подпіс: «палкоўнік Шрэдэр». Жывёліна! Ёсьць?.. Паўтары!
— Палкоўнік Шрэдэр жывёліна…
— Нарэшце такі, дубіна! Хто прыняў тэлефонограму?
— Я.
— А каб цябе чэрці ўзялі! Хто гэта «я»?
— Швэйк. Што яшчэ?
— Дзякуй богу, больш нічога. Цябе варта-б назваць Дубінскім. Якія ў вас там навіны?
— Нічога няма. Усё па-старому.
— Табе, мусіць, усё гэта падабаецца? У вас сягоньня некага, кажуць, прывязвалі.
— Усяго толькі дзяншчыка пана обэр-лейтэнанта: ён у яго абед зжор. Ня ведаеш, калі мы ад‘яжджаем?
— Так, брат, гэта пытаньне?.. Сам стары балбатун гэтага ня ведае. Дабранач! Скакукоў у вас там шмат?
Швэйк палажыў трубку і пачаў будзіць старшага пісара Ванэка, які разьюшана лаяўся, а калі Швэйк пачаў яго катурхаць, заехаў яму па носе. Потым перавярнуўся на жывот і пачаў брыкацца на пасьцелі.
Швэйку ўсё такі ўдалося яго пабудзіць, і той, праціраючы вочы, павярнуўся да яго тварам і спужана запытаўся.
— Што здарылася?
— Асаблівага нічога, — адказаў Швэйк, я хацеў бы з вамі параіцца. Толькі што мы атрымалі тэлефонограму, што пан обэр-лэйтэнант Лукаш заўтра ў дзевяць гадзін павінен зьявіцца на нараду да пана палкоўніка. Я цяпер ня ведаю, як мне зрабіць. Ці павінен я ісьці перадаць яму гэта зараз-жа, ці заўтра раніцою. Я доўга думаў: ці варта мне вас будзіць, гэта-ж вы так добра храплі… А потым надумаўся, дзе наша не прападала; адзін розум добра, а два яшчэ лепш…
— Зьмілуйцеся, прашу вас, не перашкаджайце мне спаць, — закрычаў Ванэк, пазяхаючы на ўвесь рот, — ідзеце туды раніцою і ня будзеце мяне.
Ён перавярнуўся на другі бок і зараз-жа зноў заснуў.
Швэйк сеў зноў каля тэлефону, і палажыў галаву на стол. Яго пабудзіў тэлефонны званок.
96
Чэскія політычныя дзеячы: Крамарж і Шрэйнэр — лідэры-нацыянал-дэмократаў; Клофач — лідэр соцыял-нацыяналістаў.