— Алё! 11 я маршавая рота?
— Так, 11-я маршавая рота. Хто там?
— 13-я маршавая рота. Алё! Якая гадзіна? Я не магу ніяк сазваніцца з тэлефоннай станцыяй. Нешта доўга ня ідуць мяне зьменьваць.
— У нас гадзіньнік стаіць.
— Значыць як і ў нас. Ня ведаеш, калі кранёмся? He гаварыў ты ў палкавой канцылярыі?
— Там ні храна ня ведаюць, як і мы. Ня грубеце, паненка. Вы ўжо атрымалі консэрвы? Ад нас туды хадзілі і нічога ня прынесьлі. Харчовы магазын быў зачынены.
— Нашы таксама прышлі з пустымі рукамі. Дарэмна толькі паніку падымаюць. Куды думаеш мы паедзем?
— У Расію.
— А я думаю, што хутчэй у Сэрбію. Гэта мы ўбачым, калі будзем у Будапэшце. Калі нас павязуць направа — дык Сэрбія, а налева — Расія. Ёсьць у вас ужо рэчавыя мяшкі? Кажуць, што пэнсіі прыбавяць. Гуляеш у тры лісьцікі? Гуляеш — дык прыходзь заўтра. Мы рэжамся кожны вечар. Колькі вас сядзіць пры тэлефоне? Адзін? Дык наплюй на ўсё гэта ды ідзі храпі. Дзіўныя ў вас парадкі! Ты, нябось, папаў на пасаду, як баран на ражон. Ну, нарэшце прышлі зьменьваць мяне. Дрыхні на здороўе!
Швэйк сапраўды соладка заснуў на стале пры тэлефоне, забыўшыся павесіць трубку, так што ніхто ня мог патурбаваць яго сну, а тэлефоніст у палкавой канцылярыі ўсю ноч лаяўся, што ня можа дазваніцца 11-й маршавай роты, каб перадаць новую тэлефонограму пра тое, што заўтра да дванаццаці гадзін дня павінен быць пададзены ў палкавую канцылярыю сьпісак салдат, якім ня была зроблена супроцьтыфусная прышчэпка.
Паручнік Лукаш усё яшчэ сядзеў у афіцэрскім сабраньні з вайсковым доктарам Шаяцлерам, які седзячы на крэсьле мерна стукаў більярдным кіем аб падлогу і пры гэтым гаварыў наступныя фразы:
— «Сарацынскі султан Салах-Эдын першы прызнаў нэўтральнасьць санітарнага пэрсоналу.
Трэба даваць дапамогу параненым назалежна ад таго, да якога лягеру яны належаць.
Кожны бок павінен пакрыць выдаткі за лякарства і лекі другога боку.
Трэба дазваляць пасылаць дактароў і фэльчароў з генэральскімі пасьведчаньнямі для падачы дапамогі няпрыяцельскім параненым ворагам.
Таксама параненых, якія трапілі ў палон, трэба пад вартаю і паручыцельствам генэралаў адсылаць назад ці абменьваць. Потым яны могуць служыць далей.
Хворых з абодвых бакоў не дазваляецца ні браць у палон, ні забіваць, іх трэба адпраўляць у бясьпечнае месца ў шпіталі. Дазваляецца пакідаць пры іх варту, якая, як і хворыя, павінна вярнуцца з генэральскімі пасьведчаньнямі. Усё гэта пашыраецца і на фронтавых духоўных асоб, на дактароў, хірургаў, аптэкароў, фэльчароў, санітараў і інш. асоб, прызначаных даглядаць хворых. Усе яны ня могуць быць узяты ў палон, але тым-жа самым парадкам павінны пасылацца назад».
Доктар Шанцлер пераламаў пры гэтым два кіі і ўсё яшчэ ня скончыў свае дзіўнай прамовы пра ахову параненых на вайне, скрозь ублытваючы ў сваю прамову нейкія незразумемыя генэральскія пасьведчаньні.
Паручнік Лукаш дапіў сваю чорную каву і пашоў дадому, дзе знашоў барадатага вялікана Балёўна, занятага падсмажваньнем у кацялку кілбасы на сьпіртоўцы паручніка Лукаша.
— Я асьмеліўся, — заікаючыся, сказаў Балёўн, я дазволіў сабе, асьмелюся далажыць…
Лукаш з цікавасьцю паглядзеў на яго. У гэты момант Балёўн паказаўся яму вялікім дзіцем, наіўны стварэньнем, і паручнік Лукаш пашкадаваў, што загадаў прывязаць яго за яго вялізарны апэтыт.
— Смаж, смаж, Балёўн, — сказаў ён, адшпільваючы шашку, — з заўтрашняга дня я загадаю выпісаць для цябе лішнюю порцыю хлеба.
Паручнік сеў за стол. Раптам на яго найшоў настрой напісаць сантымэнтальны ліст сваей цётцы.
Толькі што атрымаў загад падрыхтавацца да ад‘езду з сваёю маршаваю ротаю. Можа, гэты ліст будзе апошнім маім лістом да цябе. Усюды ідуць жорсткія баі і нашы страты вялікія. Мне цяжка скончыць гэты ліст словам „да спатканьня“; правільней напісаць „даруйце за ўсё“».
«Скончу заўтра рана», — падумаў паручнік Лукаш і пашоў спаць.
Балёўн, убачыўшы, што паручнік Лукаш моцна заснуў, зноў пачаў шнарыць і шлэпаць па кватэры, як таракан уночы, адчыніў куфэречак паручніка і адкусіў кусок шоколаду. Раптам спужаўся, калі паручнік, сплючы, заварушыўся, палажыў хутка надкусаны шоколад у куфэрачак і сьцішыўся.
Потым ціханька паглядзеў, што напісаў паручнік.
Ён прачытаў і быў расчулены, асабліва словамі «даруйце за ўсё».
Ён лёг на свой саламяны сяньнік ля дзьвярэй і ўспомніў родны дом і дні, калі калоў сьвіней.
Ён ніяк ня мог адагнаць ад сябе яскравы малюнак, як ён наколвае тлачонку[97], каб з яе вышла паветра і каб яна, заpaчыся, ня лопнула.