Час быў трывожны і няпэўны, але ці гэта магло мяне затрымаць? Паехалі мы ўвосень 1915 г. з Зінамі ў Петраград. Пачаўся новы этап у маім жыцці. Нарэшце, я дасягнула жаданага! І акунулася я ў студэнцкае жыццё. Жылі мы разам з беленькай Зінай у невялічкім пакоіку (плацілі, здаецца, 20 р.) з двумя ложкамі, сталом пасярэдзіне, этажэркай, двумя “самаварамі” - раніцай і ўвечары. Акно пазірала на сцяну, і таму ў пакоіку было цемнавата, але мы ўвесь дзень праводзілі на курсах і не заўважалі гэтага. Пазней я перабралася ў інтэрнат.
Свой “капітал” я надзейна захоўвала пры сабе. “Sna mea mecum porto”.
На снеданне мы з’ядалі па французкай булцы коштам 3 кап. і куску чайнай кілбасы. Абед у курсавой сталовай (касы ўзаемадапамогі). Сталовай загадвалі курсісткі, кармілі без выкрутасаў, але галоднымі мы не былі за свае капейкі. Памятаю, што катлета каштавала 7 кап., талерка кашы - 3 кап., талерка кісялю - 3 кап. Мне надта падабалася невядомая мне раней страва - вараная бульба з чырвонай тлустай сёмгай.
Былі недалёка ад курсаў прыватныя недарагія сталовыя, куды мы скопам з землякамі-студэнтамі хадзілі абедаць па нядзелях. Памятаю сталовую вусатага, не без гумару, паляка, мы называлі яго панам. У яго сталовай былі надпісы: “Чужие галоши брать необязательно” і на скрынцы, прымацаванай да дзвярэй: “И копейка - деньги ... для швейцара”. Адчувалі мы сябе там вельмі добра, і вусаты пан нямала гэтаму садзейнічаў.
Трэба было і з горадам пазнаёміцца, музеі наведаць ды ў тэатры схадзіць. Ад свайго абмежаванага бюджэта ўрываліся капейкі, каб у “Музыкальнай драме” на галёрцы паслухаць Ліпкоўскую ў “Аідзе” ці Мазжухіна ў “Барысе Гадунове”. Шаляпін таксама выступаў і тут, і ў Народным доме, але мне не ўдалося паслухаць яго.
Неяк на курсах разыгрывалі ў латарэі білеты, ды мне не пашанцавала. Адзін раз дзяжурылі шмат гадзін на дварэ, каб трапіць на дармовыя месцы ў Народным доме. Уваход каштаваў 10 кап., а там трэба было спяшацца займаць месцы на верхатур’і. Было халаднавата, але ў кампаніі весела. Калі адчыняліся запаветныя дзверы, то хлопцы, паскідаўшы галёшы і польты, сігалі праз некалькі сходкаў наверх, каб заняць лепшыя месцы. Убачыўшы гэта, я ад рогату не магла ісці і спынялася на прыступках, пакуль не сціхне гэты рогат. А месцы для мяне і кампаніі ўжо былі заняты шапкамі, польтамі, галёшамі. Асабліва смешны выгляд быў у М. - акуляры, сурдут і лысаватая галава, а выгляд прафесарскі. Пасля мне з Зінай па чарзе ён спяваў арыі, ды яшчэ стоячы на адным калене і з адпаведнымі жэстамі.
У дні адпачынку, калі не было вельмі халодна, я любіла паблукаць па гораду. Мая адзёжа не вельмі была цёплай, і я надта зябла ў дні, калі паветра напоўнена было марознай парай, і яна асядала на вопратку, пранізвала да касцей. Я знаёмілася з планам горада, выбірала маршрут і ехала. На жаль, мае сяброўкі не вельмі ўхвалялі мае падарожжы, і я прымушана была падарожнічаць у адзіноце. Не любіла я ніякіх знаёмств, больш слухала, назірала.
То трапляю я на востраў, дзе змешчан Батанічны сад. Колькі новага я там наглядала. То, стоячы на Тучковым мосце, захапляюся своеасаблівым пейзажам. Вось як ён у мяне апісаны: “Дзіўны выгляд Нявы з Тучкова маста. Сёння ён асабліва быў прыгожы. Далячынь ахінута туманамі. Ледзь вызначаюцца расплыўчатыя сілуэты будынкаў на ўзбярэжжы. Свінцовыя воды ракі, баржы з дравамі, дымок парахода. Белы тонкі вэлюм нібы пакрывае ўсё. Дзіўны горад! Нібы нейкі прывід, галюцынацыя... Толькі званкі трамваеў варочаюць да рэальнага жыцця”... Я так была паглыблена ў назіранне, што ледзь не трапіла пад колы ізвозчыка.
Трапіла я на Нарвскую заставу. Тут саўсім іншы выгляд. Карпусы заводаў, сталёвыя рэйкі пуцей. Вось ідуць хлопцы, абняўшыся, шапкі набакір. “Маруся-я отравилась, в больницу повезли.” - зацягваюць песню.
Неяк у трамваі я назірала цікавую сцэнку. Стаіць рабочы, трохі відаць “пад мухай”. Паліто латанае, рыжае, каўнер падняты (халаднавата). Спераду стаіць дама ў каракулевым паліто. Чалавек нейкі час на яе глядзеў, потым сказаў, паказваючы на сябе і на яе: