— Цяпер што, пабрыць? — ледзь растуляючы губы, запыталася яна.
Фрэнк з абурэннем ускінуў руку:
— Што ты, мама, не! Нізавошта! Добра памыем яе газай, і хопіць. He трэба, мама, прашу цябе!
I Мэгі павялі да кухоннага стала, нагнулі над тазам, і конаўка за конаўкай палівалі ёй галаву газай, церлі едкім мылам мізэрныя рэшткі валасоў. Калі, нарэшце, Фрэнк з Фіяй вырашылі, што ўжо досыць, дзяўчынка была амаль як сляпая, так моцна сціскала павекі, ратуючы вочы ад пякучых укусаў шчолачы, а на твары і на галаве густа высыпалі чырвоныя пухірыкі. Фрэнк змёў астрыжаныя кучары на ліст паперы і ўсунуў у агонь пад катлом, а венік апусціў у пасудзіну з газай. Самі яны — Фрэнк і Фія — таксама вымылі галовы, ад лугавага мыла так смылела, што ў іх аж займала дыханне. Потым Фрэнк прынёс вядро з растворам для дэзінфекцыі авечак і старанна памыў падлогу.
Навёўшы на кухні стэрыльную, як у бальніцы, чысціню, Фія з Фрэнкам прайшліся па спальнях, садралі з усіх ложкаў усе да адной коўдры і прасціны і дацямна кіпяцілі, выкручвалі і развешвалі бялізну. Матрацы і падушкі павесілі на паркан за домам і апырскалі газай, дываны з гасцінай павыбівалі ледзь не да дзірак. Усіх дзяцей узялі ў памочнікі, акрамя Мэгі, — так яна сябе абняславіла. Дзяўчынка схавалася за кузняй і плакала. Уся галава гарэла ад мыцця і скрэбкі, ад апёкаў і пухіроў, і так было дзяўчынцы горка і сорамна, што, калі Фрэнк нарэшце адшукаў яе, Мэгі не ўзняла на яго вачэй і, як ён ні ўгаворваў, не хацела ісці дамоў.
Урэшце яму давялося сілай цягнуць яе ў дом, яна адбівалася нагамі і рукамі, а калі пад вечар з Вэгайна вярнуўся Пэдзі, Мэгі забілася ў куток. Убачыўшы яе стрыжаную галоўку, Пэдзі закрыў твар рукамі і заплакаў, і так сядзеў, пагушкваючыся ў крэсле, а ўсе хатнія стаялі, пераступалі з нагі на нагу, не ведаючы, што рабіць і куды падзецца. Калі Пэдзі крыху супакоіўся, Фія закіпяціла чайнік, падала яму кубак чаю.
— Ну што там было ў Вэгайне? — папыталася яна. — Ты там нешта дужа доўга прабыў.
— Перш адсцябаў плёткай гэтага паскуду італьянчыка і кінуў яго ў вадапойнае карыта. Пасля ўбачыў Маклаўда — стаіць каля сваёй крамы і цікуе, дык я ўсё яму вылажыў. Маклаўд клікнуў сяго-таго з хлопцаў, што сядзелі ў краме, і мы пакідалі ў тое карыта ўсю італьянскую сямейку. Тады я пайшоў у школу да сястры Агаты, і яе, паверыш, хоць ты вяроўкай вяжы — так яна ашалела ад таго, што нічога сама не заўважыла! Выцягнула яна тое дзеўчанё італьянскае з-за парты — зірк на валасы, а там кішма кішыць. Ну а прагнала яе дамоў, загадала не паказвацца ў школе, пакуль галава не будзе чыстая. Калі я пайшоў назад, яна з сёстрамі Дэклен і Катарынай усёй школе наладзілі праверку і шмат у каго знайшлі тую погань. Гэтыя тры манашкі і самі здорава чухаліся спадцішка, — Пэдзі ашчэрыўся злараднай усмешкай, але, зірнуўшы на Мэгі, сцяў губы і ўтаропіў на яе суровы позірк: — А што да цябе, юная лэдзі, ты з італьянчыкамі больш ні-ні, і ні з кім наогул, хопіць табе і братоў. А калі не, тым горш. Ты, Боб, глядзі, каб у школе Мэгі ні з кім не вадзілася, толькі з вамі гуляла, ясна?
Боб кіўнуў галавой:
— Ясна, тата.
Раніцай Мэгі аж збялела, калі ёй сказалі збірацца, як звычайна, у школу.
— He, не, такая я не пайду! — залямантавала яна і абхапіла рукамі галаву. — Мамачка, мамачка, не магу я такая ісці ў школу, там жа сястра Агата!
— Можаш і пойдзеш, — адказала маці, не звяртаючы ўвагі на ўмольныя позіркі Фрэнка. — Будзе табе навука.
I пабрыла Мэгі ў школу, ледзь ногі перастаўляла; галава была абвязаная паркалёвым шалікам у гарошак. Сястра Агата зусім не глядзела ў яе бок, а вучаніцы на перапынку абкружылі Мэгі, сарвалі з галавы шалік — хацелі ўбачыць, якая яна стала. Твар у Мэгі амаль зусім не пацярпеў, але на абстрыжаную галаву было страшна глядзець — скура скрозь у чырвоных плямах і мокрых больках. На дапамогу сястрычцы падаспеў Боб і павёў яе ў ціхае месца — на крыкетнае поле.
— Ты на іх не глядзі, — з пагардаю сказаў ён і як умеў зноў абвязаў ёй галаву шалікам і паляпаў па яе нібы адзеравянелых плячах. — Во змеі падкалодныя! Шкада, што не здагадаўся запасціся тымі штукамі з тваёй галавы, a то зноў крыху падсыпаў бы ім у валасы, хай бы толькі зазяваліся.
Вакол іх сабраліся астатнія хлопчыкі Кліры і да самага званка сядзелі і ахоўвалі сястрычку.
На вялікім перапынку ў школу прыбегла Тэрэза Анунцыо, галава яе была пабрытая. Яна накінулася на Мэгі з кулакамі, але хлопчыкі асцярожна яе адцягнулі. Адступаючы, яна высока падняла сціснутую ў кулак правую руку, а левай паляпала па біцэпсе — таемны чараўнічы знак, якога ніхто не зразумеў, але ўся мужчынская частка школы ўзяла яго на заўвагу — у будучым згадзіцца.
— Ненавіджу цябе! — крычала Тэрэза. — Цяпер майму тату давядзецца ехаць з горада, а ўсё праз твайго тату! — Яна зарыдала і пабегла са школьнага двара.
Мэгі высока трымала галаву, вочы засталіся сухія. Яна набіралася розуму. Хай што хочуць пра цябе думаюць іншыя, што хочуць, што хочуць! Дзяўчынкі цяпер абыходзілі яе — і таму, што пабойваліся Боба з Джэкам, і таму, што бацькі іхнія, дачуўшыся пра скандал, загадалі дзецям трымацца далей ад яе — сяброўства з кім-небудзь з Кліры ніколі дабром не канчаецца. I апошнія школьныя дні Мэгі правяла, як тут казалі, у Ковентры — гэта быў сапраўдны байкот. Нават сястра Агата строга прытрымлівалася новай лініі паводзін і спаганяла сваю злосць ужо не на Мэгі, а на Сцюарце.
Як і заўсёды, калі дні нараджэння дзяцей прыпадалі на школьныя будні, святкаванне адклалі да суботы, і тады Мэгі атрымала, нарэшце, свой запаветны кітайскі чайны сервіз. Посуд расставілі на прыгожым ярка-сінім століку — яго разам з двума крэселкамі ўмела змайстраваў Фрэнк у свой вольны час, які ён немаведама як выкраіў, і на адным крэселку паважна сядзела Агнеса ў новай блакітнай сукенцы — яе пашыла Фія ў свой вольны час, які яна немаведама дзе ўзяла. Тужліва пазірала Мэгі на бела-сінія малюнкі на кубачках і сподачках, на казачныя дрэвы з дзівоснымі пушыстымі кветкамі, на вытанчана арнаментаваныя пагады, на нейкіх заморскіх птушак, што сядзелі парамі, і на маленечкіх чалавечкаў, якія ўсё ніяк не перабягуць цераз выгнуты дугою масток. Усё гэта ўжо больш не захапляла Мэгі. Але цьмяна яна разумела, што яе родныя адмаўлялі сабе ва ўсім, каб паднесці ёй, як яны думалі, самы дарагі яе сэрцу падарунак. I, апанаваная пачуццём абавязку, яна згатавала Агнесе чай у чатырохвугольным чайнічку і з няшчырым натхненнем правяла ўвесь абрад чаявання. I ўпарта паўтарала гэты рытуал шмат гадоў, ніводная пасудзіна ў яе не разбілася, нават не трэснула. З дамашніх ніхто і не падазраваў, як яна ненавідзела гэты ўзорысты кітайскі сервіз, гэты ярка-сіні столік з крэселкамі і блакітную сукенку Агнесы.
У снежні 1917 года, за два дні да каляд, Пздзі прынёс дадому сваю любімую штотыднёвую газету і новы стос кніжак з бібліятэкі. Але гэты раз газета зацьміла кнігі. Яе рэдакцыя пад уплывам ілюстраваных амерыканскіх часопісаў, што зрэдку траплялі ў Новую Зеландыю, загарэлася новай ідэяй: уся сярэдзіна была прысвечана вайне. Тут былі расплывістыя фатаграфіі салдат аўстралійска-новазеландскага армейскага корпуса, якія штурмавалі суровыя ўцёсы Галіпалі, шматслоўныя артыкулы, у якіх услаўлялася доблесць воінаў Паўднёвага паўшар’я, звесткі пра ўсіх аўстралійцаў і новазеландцаў, узнагароджаных крыжам Вікторыі за ўсе гады яго заснавання, і цудоўная, на ўсю старонку, гравюра аўстралійскага кавалерыста на баявым кані — высока занесена над галавой шабля, збоку на заламаным шыракаполым фетравым капелюшы развяваецца шаўкавістае пер’е.
Выбраўшы момант, Фрэнк прагна прачытаў увесь раздзел, упіваючыся гэтым ура-патрыятызмам, і ў вачах яго загарэўся жорсткі агеньчык.
— Тата, я таксама пайду ваяваць! — сказаў ён і асцярожна, як рэліквію, паклаў газету на стол.
Фія рэзка павярнулася да яго, расплюхаўшы па ўсёй пліце соус з тушанага мяса, а Пэдзі аслупянеў у сваёй качалцы, забыўшыся пра кнігу.
— Ты занадта яшчэ малады, Фрэнк, — вымавіў ён.
— He, тата, не! Мне ўжо семнаццаць, я дарослы! Германцы і туркі рэжуць нашых, як скаціну на бойні, а мне тут адседжвацца? Пара ўжо хоць каму-небудзь з Кліры выканаць свой абавязак.
— Ты непаўналетні, Фрэнк, цябе ў салдаты не возьмуць.