— Ох, Фрэнк! — Фіёна абняла яго, прытуліла сынаву галаву да свайго пляча, закалыхваючы, як маленькага. — Ну, нічога, нічога, — сказала яна яшчэ цішэй, яшчэ ласкавей. — Нічога.
Напачатку ён сядзеў у машыне моўчкі, панура, але «ролс-ройс», набіраючы хуткасць, вырваўся з горада, і вось ужо Фрэнк стаў з цікавасцю паглядваць у акно.
— З выгляду ўсё тут як некалі, — прашаптаў ён.
— Трэба думаць, у нашым краі час ідзе марудна.
Па гулкім дашчаным мосце пераехалі няшчасную мутную рэчачку, яна зусім абмялела, паміж бурымі лужынамі агалілася галька на дне, блытаніна каранёў, па берагах нагіналіся ніцыя лозы, навокал на камяністых пустках падымаліся эўкаліпты.
— Баруон, — сказаў Фрэнк. — Я і не думаў, што калі-небудзь зноў яго ўбачу.
За машынаю клубілася хмара пылу, наперадзе па травяністай, без адзінага дрэва раўніне дарога бегла ўдалечыню такая простая, быццам яе прачарцілі па лінейцы, вывучаючы законы перспектывы.
— Гэта новая дарога, мама? — Ён адчайна шукаў, пра што можна было б пагаварыць, каб усё здавалася проста і натуральна.
— Ага, яе правялі ад Джылі да Мілпарынкі адразу пасля вайны.
— Паслалі б асфальт, a то што ж, пакінулі пыл і гразь, як на старым прасёлку.
— А навошта асфальт? Мы тут прывыклі глытаць пыл, ды падумай, колькі б гэта каштавала — пакласці такое палатно, каб вытрымала нашу гразь. Дарога зусім простая, ніякіх петляў, пад’ёмы і спускі трымаюцца ў парадку, і яна збаўляе нас ад трынаццаці варотаў з дваццаці сямі. Ад Джылі да Галоўнай сядзібы даводзіцца праязджаць толькі чатырнаццаць, і ты зараз убачыш, што мы з імі зрабілі, Фрэнк. Цяпер ужо не трэба вылазіць перад кожнымі варотамі, адчыняць і зноў зачыняць.
«Ролс-ройс» уз’ехаў на пандус перад стальнымі варотамі, і яны паволі падняліся; машына праслізнула пад гэтаю металічнаю штораю, і ледзь паспелі ад’ехаць на некалькі крокаў, штора зноў апусцілася.
— Дзівосы, дый толькі! — сказаў Фрэнк.
— Мы першыя на ўсю акругу паставілі аўтаматычныя вароты, але, ведама, толькі ад мілпарынкскай дарогі да Галоўнай сядзібы. Вароты на выганах і цяпер трэба адчыняць і зачыняць уручную.
— Мусіць, таму разумніку-вынаходніку да смерці абрыдзела важдацца з простымі варотамі, вось ён і прыдумаў аўтаматычныя, га? — усміхнуўся Фрэнк.
Гэта быў першы нясмелы пробліск ажыўлення, але потым Фрэнк зноў змоўк; маці не хацела яго прыспешваць і засяроджана вяла машыну. Мінулі апошнія вароты, выехалі на Галоўную сядзібу.
— Я і забыўся, як тут добра! — ахнуў Фрэнк.
— Гэта наш дом, — сказала Фія. — У нас ён дагледжаны.
Яна загнала машыну да гаража, потым яны з Фрэнкам пайшлі назад да дома, ён нёс свой чамаданчык.
— Як табе зручней, Фрэнк, — хочаш пакой у Вялікім доме ці паселішся асобна, у адным з тых, што гасцям? — папыталася Фія.
— Дзякуй, лепей асобна. — Фрэнк падняў на маці патухлыя вочы. — Прыемна, калі можна будзе пабыць аднаму, — растлумачыў ён. I ніколі болей ні словам не ўспамінаў пра тое, як яму жылося ў турме.
— Правільна, я думаю, гэтак табе будзе лепей, — згадзі ласа Фія, ідучы паперадзе ў Фрэнка да сябе ў гасцёўню.
У Вялікім доме цяпер поўна народу, прыехаў кардынал, Дэна і Джасціны канікулы, паслязаўтра на каляды прыязджаюць Людвіг і Эн Мюлеры.
Фія пацягнула шнурок званка — знак, каб падавалі чай, — і паволі пайшла па пакоі, запальваючы лямпы.
— Мюлеры?
Фія якраз выкручвала кнот; не выкруціўшы да канца, павярнулася, паглядзела на сына.
— Шмат часу прайшло, Фрэнк. Мюлеры — даўнія сябры Мэгі. — Дабавіла агню ў лямпе і села ў сваё глыбокае крэсла. — Праз гадзіну вячэра, але спярша мы вып’ем з табою па кубачку чаю. За дарогу я наглыталася пылу, зусім у горле перасохла.
Фрэнк нязручна сеў на краёчак абшытай крэмавым шоўкам тахты, амаль з пашанаю агледзеў пакой.
— Усё стала зусім не так, як было пры цётцы Мэры.
Фія ўсміхнулася.
— Трэба думаць, — сказала яна.
Тут увайшла Мэгі, і аказалася, асвойтацца з тым, што яна ўжо не малая Мэгі, а дарослая жанчына, намнога цяжэй, чым убачыць, як пастарэла маці. Сястра абдымала і цалавала яго, а Фрэнк адвярнуўся, сагнуўся ў сваім мешкаватым пінжаку і цераз сестрыно плячо разгублена глядзеў на маці; Фіёна адказала паглядам, які гаварыў: нічога, пачакай трохі, хутка ўсё стане прасцей. А праз хвіліну, калі ён усё яшчэ шукаў нейкіх слоў, якія можна было б сказаць гэтай незнаёмай жанчыне, увайшла дачка Мэгі — высокая, худзенькая, важна села, вялікімі рукамі перабіраючы складкі ў сукенцы, агледзела ўсіх па чарзе вельмі светлымі вачыма. А яна старэйшая, чым была Мэгі, калі ён збег з дому, падумаў Фрэнк. Потым увайшлі кардынал і сын Мэгі — прыгожы хлопчык, твар спакойны, нават халаднаваты; падышоў да сястры і сеў каля яе на падлозе.
— Страшэнна рады бачыць вас, Фрэнк. — Кардынал дэ Брыкасар моцна паціснуў яму руку, потым павярнуўся да Фіёны, падняў левае брыво: — Чай? Добрая думка!
Усе разам, упяцёх, увайшлі браты Кліры, і вось гэта было цяжка, яны дык нічога яму не даравалі, Фрэнк ведаў чаму: вельмі жорсткую рану прычыніў ён мацеры. Але якімі словамі хоць нешта ім растлумачыць, як расказаць пра свой боль і адзіноту, як прасіць даравання — гэтага ён не ведаў. А папраўдзе ж важна толькі адно — мама, а яна ніколі не думала, што яму трэба за нешта дараваць.
He хто-небудзь, а кардынал дэ Брыкасар стараўся, каб вечар прайшоў гладка, падтрымліваў размову за сталом і пасля, калі зноў перайшлі ў гасцёўню, з натуральнасцю сапраўднага дыпламата гаварыў пра дробязі і асабліва клапаціўся пра тое, каб уцягнуць у агульную размову і Фрэнка.
— Я ўсё хацеў папытацца, Боб, дзе дзеліся трусы? Нораў навокал безліч, але я яшчэ не бачыў ні аднаго труса.
— Усе трусы выдахлі, — адказаў Боб.
— Выдахлі?
— Ну але, ад нейкае штукі, якая называецца міксаматоз. Да сорак сёмага года трусы разам з тою доўгаю засухаю нас, можна сказаць, даканалі, зямля ва ўсёй Аўстраліі ўжо нічога не давала. Хоць гвалт крычы, — ажыўлена прадаўжаў Боб, ён рады быў пагаварыць пра нешта такое, што не мае дачынення да Фрэнка.
Але тут Фрэнк неспадзявана яшчэ болей падагрэў братаву варожасць.
— А я не ведаў, што дрэнь былі справы, — уставіў ён і выпрастаўся на крэсле; ён спадзяваўся, што кардынал будзе рады гэтай крупінцы яго ўдзелу ў размове.
— Ну, я нічога не перабольшваю, можаш мне паверыць! — адрэзаў Боб: а чаго Фрэнк умешваецца, адкуль ён ведае?
— А што ж здарылася? — спехам папытаўся дэ Брыкасар.
— У Аўстралійскім таварыстве навуковых і тэхнічных даследаванняў вывелі нейкі вірус і пазалетась пачалі ў штаце Вікторыя доследы, узяліся заражаць трусоў. Я ўжо не ведаю, што за штука такая вірус, накшталт мікробаў, ці што. Гэты называецца міксаматозны. Спярша зараза не вельмі пашырылася, хоць трусы, якія захварэлі, усе падохлі. А вось праз год пасля тых першых доследаў як пайшло касіць, думаюць, гэтую штуку пераносяць маскіты, і шафран таксама неяк памагае. Ну, і трусы сталі дохнуць мільёнамі, як венікам вымела. Рэдка-рэдка цяпер убачыш хворага, морда ўся апухлая, у нейкіх шышках, страх глядзець. Але гэта было выдатна зроблена, Ральф, далібог. На міксаматоз болей ніхто не захворвае, нават самая блізкая трусіная радня. Так што дзякуй вучоным, ад гэтай напасці мы збавіліся.
Кардынал на ўсе вочы паглядзеў на Фрэнка.
— Уяўляеце, Фрэнк? He, вы разумееце, што гэта значыць?
Няшчасны Фрэнк паківаў галавою. Хоць бы яго пакінулі ў спакоі!
— Гэта ж бактэрыялагічная вайна, знішчэнне цэлага віду. Хацелася б ведаць, ці вядома астатняму свету, што тут, у Аўстраліі, паміж сорак дзевятым і пяцьдзесят другім, распачалі вірусную вайну і паспяхова знішчылі мільярды жывых стварэнняў, якія насялялі гэтую зямлю. Няблага! Такім чынам, гэта здзяйсняецца. Ужо не проста выдумкі жоўтай прэсы, а адкрыццё, выкарыстанае на практыцы. Цяпер яны могуць спакойна пахаваць свае атамныя і вадародныя бомбы. Я разумею, ад трусоў трэба было збавіцца, але гэтае вялікае дасягненне навукі ўжо напэўна не прынясе ёй славы. I немагчыма без жаху пра гэта думаць.
Дэн з самага пачатку ўважліва прыслухоўваўся да размовы.