Але цяпер, калі Ліан вярнуўся, станавілася з кожным днём цяжэй. Джасціне так і карцела папытацца — ці памятае ён усё, што было між імі... няўжо ён мог забыцца?! Яна дык, ведама, з усякімі гэтымі пачуццямі кончыла, але прыемна было б даведацца, што ён — не кончыў; ведама, пры ўмове, што «гэтыя пачуцці» азначаюць яму Джасціну і толькі Джасціну.
I ўсё гэта хлусня. Ані не падобна, каб Ліанаву душу або цела высушыла пакорнае каханне, і ён не выяўляе ніякага жадання ўваскрэсіць мінулае. Ён хацеў яе дружбы, радуецца, што яны зноў сябры. Вось і добра! Яна і сама гэтага хацела. Толькі... няўжо ён мог забыцца?! He, немагчыма... але, ліха на яго, раптам ён і напраўду забыўся!
Тым вечарам, калі Джасцініны думкі набылі такі кірунак, яна іграла лэдзі Макбет неяк асабліва злосна, зусім непадобную ў звычайнай сваёй трактоўцы гэтай ролі. Потым была амаль бяссонная ноч, а назаўтра раніцою прыйшло пісьмо ад маці, і ў яе стала зусім трывожна і цяжка на душы.
Мэгі цяпер пісала рэдка, доўгая разлука адбілася на іх абедзвюх, а ўжо калі прыходзілі пісьмы, дык нейкія нежывыя, вымучаныя. А гэта было зусім другое, у ім чуўся голас старасці, якая набліжалася; праз фразы, якія нічога не азначаюць, нібы вяршыня айсберга, праступалі на паверхню два-тры словы глыбока схаванай стомы. Джасціне гэта вельмі не спадабалася. Старасць. Мама — і старасць?!
Што ж там адбываецца, у Драгедзе? Можа, мама стараецца ўтаіць нейкае няшчасце? Можа, хворая бабуля? Ці нехта з дзядзькоў? Ці, чаго добрага, сама мама? Вось ужо тры гады яна нікога з іх не бачыла, з ёю, з Джасцінаю О’Ніл, за гэты час нічога не здарылася, а там, у іх — ці мала што магло здарыцца за тры гады! У яе жыццё сумнае, аднастайнае, але гэта зусім не значыць, што і ў другіх усё застыла на месцы і нічога не змяняецца.
Вечар у Джасціны свабодны, і «Макбета» ў гэтым сезоне трэба будзе іграць яшчэ толькі адзін раз. Дзень цягнецца бясконца, вечарам будзе вячэра з Ліанам, але і гэта сёння не радуе. Гэта наша дружба выдыхнулася, без сэнсу ўсё і не трэба, думала Джасціна, нацягваючы на сябе сукенку таго самага аранжавага колеру, які Ліан цярпець не мог. Стары буркун з дапатопным густам! Ці мала што яму там не падабаецца, няхай церпіць яе такую, якая ёсць. Джасціна паправіла фальбоны на нізкім гарсажы, што аблёг па-блазенску хударлявы торс, сустрэлася поглядам са сваім адлюстраваннем у люстры і сярдзіта ўсміхнулася. Падумаеш, бура ў шклянцы вады! Паводзіш сябе як пустая дамачка, сама ж гэтай пародаю больш за ўсё пагарджаеш. Мусіць, усё вельмі проста. Выдыхлася, трэба разварушыцца, перамяніць абставіны. Дзякуй богу, маёй лэдзі Макбет хутка настане канец. Але што ж усё-такі з мамаю?!
Ліан усё больш часу аддае Лондану, толькі дзівішся, з якою лёгкасцю ён носіцца з Бона ў Лондан і назад. Ведама, калі ў тваім распараджэнні свой самалёт, гэта спрашчае справу, але ўсё-такі, пэўна, нялёгка.
— Дзеля чаго ты так часта прыязджаеш са мною пабачыцца? — ні з таго ні з сяго папыталася яна. — Газетныя плеткары ўсёй Еўропы табою за гэта захапляюцца, а я, прызнацца, пачынаю падазраваць, што я для цябе проста зачэпка бываць часцей у Лондане.
— Гэта праўда, іншы раз я карыстаюся табою, як шырмаю, — спакойна згадзіўся Ліан. — Праўду кажучы, дзякуючы табе я даўно ўжо таму-сяму пускаў туман у вочы. Але сустракацца з табою не такая цяжкая справа, гэта мне прыемна. — Цёмныя вочы яго дапытліва глядзелі Джасціне ў вочы. — Ты сёння нейкая ціхая, herzchen. Цябе нешта трывожыць?
— Ды не, не вельмі. — Джасціна пакалупала лыжкаю салодкае і адсунула, не еўшы яго. — Так толькі, дробязь, глупства. Мы з мамаю болей не перапісваемся раз на тыдзень... так даўно не бачыліся, што і пісаць адна адной ужо няма пра што... але сёння ад яе прыйшоў нейкі дзіўны ліст. Зусім на яе непадобны.
Сэрца ў яго абарвалася; што і казаць, Мэгі доўга думала, але чуццё падказвае яму — яна пачынае дзейнічаць, і першы ход не на яго карысць. Яна вырашыла адыграць дачку, вярнуць яе, каб Драгеда не засталася без спадчынніцы.
Ён пацягнуўся праз стол, узяў Джасціну за руку; у сталасці яна стала яшчэ прыгажэйшая, падумаў ён, нягледзячы на гэту брыдкую сукенку. На твары ўжо ледзь-ледзь відаць зморшчынкі і надаюць гэтаму задзірліваму па-хлапецку твару якасць, якой раней так не хапала, выдаюць своеасаблівы і моцны характар, — характару дык і раней, ведама, было не пазычаць. Але ці сапраўдная гэта глыбінная сталасць, ці толькі бачнасць? Вось у чым галоўная бяда з Джасцінаю, сама яна нават не хоча заглянуць углыбіню.
— Тваёй маці вельмі адзінока, herzchen, — сказаў ён, спальваючы свае караблі. Значыць, вось чаго хоча Мэгі, дык ці можа ён і далей лічыць яе вінаватай, а невінаватым сябе? Яна — маці, ужо пэўна яна лепей ведае сваю дачку.
— Ага, напэўна! — Джасціна насупілася. — Але ў мяне такое адчуванне, што тут яшчэ нешта тоіцца. Ёй, відаць многія гады жылося вельмі адзінока, чаму ж раптам узнікла нешта новае? Я ніяк не зразумею, у чым тут справа, Лівень, можа, таму мне вельмі трывожна.
— Мне здаецца, ты забываешся, — яна старэе. Пэўна, ёй становіцца пакутлівым многае, з чым яна раней спраўлялася без асаблівага намагання. — Ліанаў пагляд раптам стаў адчужаным, нібы ён напружана, засяроджана думаў зусім не пра тое, пра што гаварыў. — Джасціна, тры гады назад яна страціла адзінага сына. Ты думаеш, час лечыць? А па-мойму, чым далей, тым балючай. Яна страціла яго, а цяпер, пэўна, думае, што і ты ў яе страчаная. Ты нават ні разу не з’ездзіла пабачыцца з ёю.
Джасціна зажмурылася.
— Я паеду, Лівень, паеду! Далібог, паеду, і вельмі хутка! Ведама, твая праўда, заўсёды твая праўда. Ніколі не думала, што засумую па Драгедзе, апошнім часам нешта пачала думаць пра яе з пяшчотаю. Нібы і напраўду я з ёю кроўна звязаная.
Ліан раптам паглядзеў на гадзіннік, панура ўсміхнуўся.
— Прабач, калі ласка, herzchen, але сёння я таксама засланіўся табою, як шырмаю. Мне вельмі непрыемна, што я не магу правесці цябе дадому, але меней чым праз гадзіну трэба сустрэцца з нейкім вельмі важным дзеячам у адным звышсакрэтным месцы, і паехаць туды давядзецца на сваёй машыне, за рулём якой сядзіць тройчы правераны звышнадзейны Фрыц.
— Звыштаямнічы Ліан! — весела падражніла Джасціна, стараючыся не паказаць, што засмуцілася. — Цяпер зразумела, чаму раптам мне трэба раз’язджаць на таксі! Мяне дык можна даручыць і таксісту, а вось лёс Агульнага рынку — ні ў якім выпадку, так, ці што? Добра, не трэба мне ні таксі, ні твой тройчы правераны Фрыц, вось вазьму і паеду проста на метро. Час яшчэ дзіцячы. — Яна падняла руку Ліана, прытулілася да яе шчакою і нечакана пацалавала. — Ах, Ліан, не ведаю, што б я без цябе рабіла!
Ліан засунуў руку ў кішэню, падняўся, павярнуўся і другою рукою адсунуў крэсла ў Джасціны, памагаючы ёй устаць.
— Я табе друг, — сказаў ён. — На тое і сябры, каб без іх нельга было абысціся.
Але толькі яны рассталіся, па дарозе Джасціна зноў нявесела задумалася, і заклапочанасць гэта хутка перайшла ў смутак. Сёння ўпершыню ён загаварыў пра нешта больш-менш сваё — і размова звялася да таго, што, на яго думку, яе маці вельмі адзінокая, старэе, і Джасціне трэба паехаць дадому. Праведаць маму, сказаў ён, а на самай справе, здаецца, лічыць, што трэба вярнуцца зусім. А значыць, якія там пачуцці ён ні меў да яе ў мінулым, яны і на самай справе — мінулае, і ў яго няма ніякай ахвоты ўсё гэта аднаўляць.
Раней ёй і ў галаву не прыходзіла, што яна магла стаць яму назолаю і перашкодаю, часцінкаю мінулага, якую ён не супраць быў бы схаваць у прыстойнай невядомасці дзе-небудзь у Драгедзе ці накшталт таго, — а раптам?.. Але тады навошта дзевяць месяцаў назад ён зноў увайшоў у яе жыццё? Пашкадаваў яе? Ці лічыў, нібы ён ёй нечым абавязаны? Ці вырашыў, што на ўшанаванне Дэна трэба неяк падпіхнуць яе да маці? Ён вельмі любіў Дэна, і хто ведае, пра што яны гаварылі ў час тых доўгіх сустрэч у Рыме, калі яе з імі не было? Можа, Дэн прасіў Ліана пра яе паклапаціцца, вось ён і клапоціцца. Счакаў для пэўнасці, каб быць спакойным, што яна не выганіць за дзверы, і зноў заявіўся, каб выканаць тое, што ён там паабяцаў Дэну. Вельмі падобна на праўду. Безумоўна, ён болей яе не любіць. Чым бы яна яго раней ні вабіла, даўным-даўно ўсё кончылася; і яшчэ, яна вельмі нядобра з ім абыходзілася. Сама вінаватая, больш ніхто!