I канца-краю няма гэтай важданіне з авечкамі — ледзьве ўправяцца з адной работай, пара брацца за другую. Агляд, сартаванне, перагон з пашы на пашу, падбор і замена вытворнікаў, стрыжка, «саскрэбванне», «купанне», забой ці адпраўка на продаж. Апрача авечак у Драгедзе адкормлівалі да тысячы галоў буйной рагатай жывёлы адборнай пароды — на мяса, але разводзіць авечак было куды выгадней, і ў шчаслівыя часы на кожныя два акры зямлі прыпадала па авечцы, а ўсяго ў Драгедзе было іх каля ста пяцідзесяці тысяч. Усе яны — мерыкосы, і таму на мяса іх не прадавалі; калі ад старасці яны пераставалі даваць тонкае руно, іх гналі на скуралупні і сырамятні, дзе з іх выраблялі скуру, рабілі ланалін, свечачнае сала і клей.
I паступова для нашых перасяленцаў набылі сэнс творы аўстралійскіх класікаў, у якіх адлюстроўвалася жыццё гэтага краю. Тут, у Драгедзе, адрэзаныя ад усяго свету, Кліры мацней чым калі прыахвоціліся да чытання; чараўніцтва друкаванага слова — адзінае, што злучала іх з астатнім светам. Але паблізу не было, як раней у іх у Вэгайне, бібліятэкі з выдачай дадому, нельга было, як там, ездзіць кожны тыдзень у горад па пісьмы, газеты і свежы запас кніг. Айцец Ральф запоўніў гэту брэш, учыняючы набегі на джыланбаўнскую бібліятэку, спусташаючы кніжныя паліцы ў сваім доме пры царкве і ў кляштары, і не паспеўшы яшчэ іх да канца агаліць, са здзіўленнем убачыў, што пры саўдзеле Бадзякі Уільямса і яго паштовага грузавіка заснаваў у сваёй парафіі цэлую перасоўную бібліятэку. Грузавік быў заўсёды нагружаны кніжкамі — патрапаныя, залапаныя томікі вандравалі ад Драгеды да Бугелы, ад Дыбан-Дыбана да Брэйх-і-Пвла, ад Канаматы да Іч-Юізджа, даючы пажыву згаладалым розумам, якія прагнулі адключыцца ад шэрых будняў. Вярталі гэтыя кнігі-скарбы не вельмі ахвотна, але айцец Ральф і манашкі адзначалі, дзе якія кніжкі трымаюцца даўжэй, а праз агенцтва друку айцец Ральф выпісваў новыя экземпляры за кошт Мэры Карсан, лагодненька так угаворваючы яе лічыць гэта дарам Суполцы кнігалюбаў пры кляштары Святога крыжа.
У тую пару, калі рэдка ў якой кнізе здаралася натрапіць нават на самы нявінны пацалунак і эратычныя пасажы не казыталі ўяўлення чытача, мяжа паміж літаратурай для дарослых і літаратурай для падлеткаў была не такая выразная, і не было нічога заганнага для чалавека ў гадах Пэдзі захапляцца тымі самымі кніжкамі, якімі зачытваліся і яго дзеці: «Малютка і кенгуру», «У вусці ракі» — серыя выпускаў пра прыгоды Джыма, Норы і Уола, бессмяротны раман місіс Эніс Ган «Мы з Глыбінкі». Вечарамі на кухні па чарзе чыталі ўголас вершы «Банджа» — Патэрсана і К. Дж. Дэніса, захапляліся верхавой скачкай «Чалавека са Снежнай ракі», смяяліся разам з «Чуллівым хлопцам» і яго Дорын, крадком выціралі слёзы, перажываючы за «Смяшлівую Мэры» Джона О’Хары.
Асабліва любілі вершы пра «Кленсі з Разліва», «Банджа» быў іх любімы паэт.
Ліст паслаў яму па следу, толькі адраса не ведаў, —
У той край, дзе стрэў я Кленсі шмат гадоў таму назад;
Стрыг за Лахленам ён воўку, ну і я, надзеі поўны,
Напісаў: «У Разліў, для Кленсі», так — на шчасце, наўздагад.
I адказ прыйшоў вясною, пісаны чужой рукою —
Як цвіком у палец тоўстым, абмакнутым ў каламазь;
Слаў стрыгаль, яго дружочак, усяго адзін радочак:
«Кленсі гурт пагнаў у Квінсленд, недзе там і месіць гразь».
У бязладдзі дзіўных мрояў Кленсі бачу я парою:
У сядле пазадзе статка едзе берагам ракі
Ды каня не падганяе, песні звонкія спявае —
Гуртаўшчык там знойдзе радасць, дзе не знойдзе гарадскі.
Кленсі ўсюды добра знаюць, і сябры яго вітаюць
Пад плёск хваль на перакатах, пад шэпт ветрыку ў хмызах;
Лашчыць сонца ўдзень прастору, неабсяжную, як мора,
Безліч зорак векавечных песціць вока па начах.
Можа, і каравыя, слабенькія вершыкі, але ж такія творы і не прызначаліся тонкім знаўцам паэзіі, а пісаліся для народа і гаварылі пра людзей з народа, і ў тыя гады болын аўстралійцаў ведалі на памяць гэтыя вершы, чым абавязковыя ўрыўкі з Тэнісана і Вордсварта са школьных чытанак — па-свойму, таксама не такая каб сказаць высокая паэзія, толькі натхнёная ўжо англійскай рэчаіснасцю. Незлічоныя нарцысы і пазалочаныя грымотнікам паплаўцы нічога не гаварылі ні розуму, ні сэрцу Кліры — жыхарам края, дзе ні нарцысы, ні грымотнікі расці не могуць.
А паэты аўстралійскай глыбінкі былі ім блізкія і зразумелыя, бо да Разліва ад іх рукой падаць, і атары, якіх пераганялі па Вялікаму Жывёлапрагоннаму Шляху, для іх былі явай. ВЖШ, як скарочана называлі гэты шлях, віўся ўздоўж ракі Баруан — прырэчную гэту паласу зямлі брытанская карона абвясціла сваёй уласнасцю і адвяла спецыяльна для пераправы чацвераногага тавару з канца ў канец усходняй палавіны мацерыка. У даўнейшыя часы гуртаўшчыкоў і іх згаладалыя атары, што вытоптвалі і спусташалі лугі, не вельмі прывячалі, а пагоншчыкаў быкоў, якія ледзь пасоўваліся са сваімі вялікімі статкамі ў дваццаць — восемдзесят галоў напрасткі праз лепшыя выпасы пасяленцаў-арандатараў, наогул люта ненавідзелі. Цяпер, пры наяўнасці дзяржаўных жывёлапрагонных дарог — і для авечак, і для буйной жывёлы — усё гэта стала ўжо легендай, і паміж людзьмі аселымі і бадзяжнымі адносіны сталі больш прыязныя.
Калі якому гуртаўшчыку надаралася завітаць на ферму — выпіць піўка, пагаманіць, з’есці гарачай стравы, яго сустракалі сардэчна. Бывала, з гуртаўшчыкамі заязджалі жанчыны — у якой-небудзь двухколцы, старой, разбітай, абвешанай, як махрамі, бразгатлівымі і дзынклівымі кацялкамі, каструлькамі, біклажкамі і запрэжанай выбракаванай з нейчага статка аблезлай канякай. Жанчыны былі альбо вельмі вясёлыя, альбо вельмі пахмурыя, гэтыя жанчыны з Глыбінкі; яны раз’язджалі ад Кайнуны да Пару, ад Гундзівіндзі да Гандагаі, ад Кэтрын да Кары. Нейкія дзіўныя: у іх з роду не было даху над галавой, іхні хрыбет, як жалезны, ніколі не ведаў ватных матрацаў. Ніводзін мужчына не мог цягацца з імі — упартымі, вынослівымі, як сама зямля, што распасцерлася пад іх нястомнымі нагамі. Дзеці іхнія, дзікія, як птушкі ў залітым сонцам голлі дрэў, баязліва хаваліся за коламі павозкі ці паспешліва ўцякалі за штабелі дроў і там сядзелі, пакуль бацькі, папіваючы чай, гаманілі з гаспадарамі, абяцалі перадаць не зусім зразумелыя даручэнні нейкаму Хупірону Колінзу ці Брамбі Уотэрсу, расказвалі пра неверагодныя прыгоды Помі-навічка з Гнарлунга. I чамусьці адразу можна здагадацца, што гэтая голь перакатная недзе ўжо пакінула на ВЖШ магілу, пахавала — хто дзіця, хто жонку ці мужа, а хто закадычнага сябра пад якой-небудзь прыдарожнай кулібай, якая назаўсёды застанецца ў іхняй памяці, бо толькі тым усе дрэвы здаюцца на адзін лад, хто не ведае, як трывала можа сэрца адзначыць і запамятаць адно-адзінае дрэва ў суцэльнай сцяне лесу.
Мэгі была абсалютна недасведчаная ў «інтымных баках жыцця», і нават гэты звычайны эўфемізм нічога б ёй не гаварыў — умовы існавання, як назнарок, перакрылі ўсе шляхі да раскрыцця гэтай тайны. Бацька правёў строгую мяжу паміж мужчынскай часткай сям’і і жаночай; пры маці і сястры ніколі не гаварылі пра развядзенне жывёлы, пра злучку, ніколі не паказваліся ім на вочы не зусім адзетыя. Кнігі, якія б далі дзяўчынцы хоць які ключ, у Драгеду ніколі не траплялі, і ў яе не было сябровак-равесніц, якія б маглі спрыяць яе адукацыі. Заўсёдныя гаспадарчыя клопаты прыкавалі яе да дома, а паблізу яго нічога, звязанага з узаемаадносінамі полаў, не адбывалася. На сядзібе ўся амаль жывёла была вылегчаная. Мэры Карсан коней не разводзіла — купляла іх у Бугеле ў Марціна Кінга, у таго быў конны завод; але калі не разводзіш коней, з жарабкамі адна марока, і таму ў Драгедзе не было ніводнага жарабка. А бык быў — дзікі, люты, як звер, але да яго выгульнага дворыка блізка падыходзіць строга забаранялася, і Мэгі так баялася, што трымалася ад яго як найдалей. Сабакі сядзелі на ланцугах у будках, аб іх чыстакроўнасці клапаціліся па-навуковаму — за гэтым сачыла нядрэмнае вока Пэдзі ці Боба, і сюды таксама дарога была закрыта. А да свіней прыглядацца ў Мэгі часу не было, ды і цярпець яна іх не магла і нават злавала, калі даводзілася іх карміць. Па праўдзе, у Мэгі ні да кога не было часу прыглядацца, акрамя двух яе маленькіх брацікаў. А няведанне параджае няведанне; калі цела і розум не прачнуліся, яны праспяць і такія падзеі, якія дасведчанасць міжволі адзначыць.