— Адпусціце ўсіх спаць, даражэнькая. За такую работу лепш брацца са свежымі сіламі. Я паклапачуся, каб місіс Карсан не злавала.
— Можа, перакусіце чаго, святы ойча?
— Божа барані! Пайду пасплю.
Пад вечар ужо нехта крануў яго за плячо. He маючы сілы расплюшчыць вочы, ён хацеў прыціснуцца да гэтай рукі шчакой.
— Мэгі... — прамармытаў ён праз сон.
— Святы ойча! Ох, святы ойча, калі ласка, прачніцеся!
Яму пачулася ў голасе місіс Сміт нешта такое, ад чаго з яго адразу зляцеў сон, і ён расплюшчыў вочы.
— Што здарылася, місіс Сміт?
— Місіс Карсан, святы ойча... Яна памерла.
Ён зірнуў на гадзіннік — пайшла сёмая гадзіна вечара; ашаломлены весткай і адчуваючы галавакружэнне ад нясцерпнай, атупляльнай гарачыні, ён паспешліва вызваліўся з піжамы, улез у сутану, перакінуў цераз шыю вузкую ліловую епітрахіль, узяў ялей для саборавання, святую ваду, вялікі сярэбраны крыж і ружанец з пацерак чорнага дрэва. Ён ні на момант не ўсумніўся ў праўдзівасці слоў місіс Сміт, ён ведаў — старая павучыха памерла. Можа, усё ж такі атруцілася? Калі так, дай бог, каб у спальні не засталося слядоў і каб доктар нічога не заўважыў. Якая карысць сабораваць яе — ён і сам не ведаў. Але ж так заведзена. Паспрабуй адмоўся, і не мінаваць анатаміравання, усялякіх складанасцей. He, раптоўнае падазрэнне, што яна, магчыма, скончыла жыццё самагубствам, было тут ні пры чым — проста яму здалося непрыстойным спраўляць свяшчэнны абрад над целам Мэры Карсан.
Яна была мёртвая, даўно ўжо мёртвая, памерла, мусіць, праз некалькі мінут пасля таго, як пайшла да сябе, — добрых пятнаццаць гадзін таму назад. Вокны былі шчыльна зачынены, пакой аддаваў сырасцю: старая заўсёды загадвала ставіць ва ўсіх непрыкметных кутках тазы з вадой — ад гэтага быццам бы скура захоўвае маладосць. У паветры неяк дзіўна гуло; пасля мінутнага недаўмення, ён зразумеў: гэта мухі гудуць, полчышчы ашалелых мух абляпілі яе труп, балююць, спарваюцца і адкладаюць на ім яйкі.
— Богам прашу, місіс Сміт, расчыніце вокны! — выдыхнуў ён, белы як мел, і пайшоў да ложка.
Трупнае скарчаненне ўжо прайшло, яна зноў абмякла, і гэта было агідна. Шырока расплюшчаныя вочы былі ўшпіляны крапінамі, тонкія губы пачарнелі, і паўсюль — орды мух. Давялося прасіць місіс Сміт адганяць іх, пакуль ён спраўляў абрад, мармытаў свяшчэнныя лацінскія словы. Што за фарс, яна ж богам праклятая! A пах! О госпадзі! Горш чым ад здохлага каня на адкрытым усім вятрам выгане. Дакрануцца да яе мёртвай таксама прыкра, як раней да жывой, асабліва да гэтых абсыпаных мушынымі яйкамі губ. Яшчэ некалькі гадзін, і ўся яна будзе аблеплена лічынкамі.
Нарэшце абрад саборавання скончыўся. Айцец Ральф выпрастаўся.
— Зараз жа ідзіце да містэра Кліры, місіс Сміт, і богам прашу, скажыце, няхай хлопчыкі не марудзячы зробяць дамавіну. Выпісваць з Джылі часу няма, позна — труп на вачах раскладаецца. Божа літасцівы! Мяне нудзіць. Пайду прыму ванну, а ўсё, што на мне, я выстаўлю за дзверы. Спаліце. Яе пах ужо ніколі не вытхнецца.
Апынуўшыся зноў у сваім пакоі, у брыджах і кашулі, — другой сутаны ён з сабой сюды не ўзяў, — айцец Ральф успомніў пра пісьмо і пра абяцанне, якое ён даў Мэры Карсан. Гадзіннік прабіў сем разоў; да яго данёсся прыглушаны гоман і сумятня — пакаёўкі і часовая прыслуга спяшаліся прыбраць пасля ўчарашняй оргіі і зноў ператваралі бальную залу ў дамашнюю царкву, рыхтавалі ўсё да заўтрашніх хаўтур. Нічога не зробіш, давядзецца пад’ехаць у Джылі, узяць другую сутану і чорную рызу для памінальнай месы. Без пэўных рэчаў айцец Ральф ніколі не выбіраўся з дому куды-небудзь на далёкую ферму — заўсёды прадбачліва складаў у аддзяленнях дарожнага чорнага чамаданчыка ўсе неабходныя свяшчэнныя сімвалы і атрыбуты: з выпадку нараджэння, смерці, вяселля, для набажэнства і рызу для служэння месы, калі якую — у залежнасці ад пары года. Але ён быў ірландзец, і заўсёды вазіць з сабой хаўтурную чорную рызу для памінальнай малітвы азначала б спакушаць лёс.
Здалёку пачуўся голас Пэдзі, але да сустрэчы з ім айцец Ральф быў яшчэ цяпер не гатовы; ён ведаў. місіс Сміт паклапоціцца пра ўсё.
Прысеўшы каля акна, ён акінуў позіркам асветленыя вячэрнім сонцам алеі Драгеды, пазалацелыя прывіды-эўкаліпты, кранутыя барвянцам ружы ў садзе — пунсовыя, ружовыя, белыя, дастаў з чамадана канверт з пісьмом Мэры Карсан і застыў, трымаючы яго ў руках. Але старая патрабавала, каб ён прачытаў яшчэ да яе пахавання, і тайны голас у яго свядомасці нашэптваў яму, што трэба прачытаць цяпер, а не пазней увечары, не пасля таго, як ён убачыцца з Пэдзі і Мэгі, а зараз жа, пакуль ён яшчэ нікога, акрамя Мэры Карсан, не бачыў.
У канверце ляжалі чатыры лісты паперы; ён перабраў іх адзін за другім і зразумеў: два ніжнія — яе завяшчанне. Першыя два адрасаваны яму — яе пісьмо да яго.
«Найдаражэйшы мой Ральф,
Вы ўжо ўбачылі, што другі дакумент у гэтым канверце — маё завяшчанне. Ранейшае завяшчанне, належным чынам складзенае, падпісанае і запячатанае, захоўваецца ў канторы Гары Гофа ў Джылі; гэтае, што ў канверце, напісана нашмат пазней, і, такім чынам, тое, што ў Гары, робіцца несапраўдным. Напісала я яго толькі ўчора і за сведкаў узяла Тома і абгародчыка, бо, наколькі я ведаю, нельга, каб пад завяшчаннем стаялі подпісы сведак, якім што-небудзь адпісана. Дакумент гэты зусім законны, хоць складаў яго не Гары. He сумнявайцеся, ні адзін суд у нашай краіне не скажа, што ён не мае сілы.
Але ж чаму я не даручыла Гары скласці новае завяшчанне, калі я пажадала распарадзіцца маёй маёмасцю інакш, чым раней? Вельмі проста, дарагі мой Ральф. Я хацела, каб пра існаванне гэтага завяшчання не ведаў абсалютна ніхто, акрамя вас і мяне. Гэта адзіны экземпляр, і ён у вашых руках. Пра яго не ведае ні адна жывая душа. Што вельмі важна для майго плана.
Памятаеце тое месца ў евангеллі, дзе сатана, узвёўшы госпада нашага Ісуса Хрыста на высокую гару, спакушае яго ўсімі царствамі свету і славай іхняй? Як прыемна ведаць, што і ў мяне ёсць доля сатанінскай сілы і я магу спакушаць таго, каго люблю, уладай над усімі царствамі свету. (Вы, можа, сумняваецеся, ці любіў сатана Хрыста? Я дык не.) Роздум пра цяжкі выбар, што стаіць перад Вамі, ажыўляў апошнія некалькі гадоў мае думкі, і чым бліжэй да смерці, тым больш салодкімі рабіліся мае мроі. Як прачытаеце маё завяшчанне, Вы зразумееце, што іменна я маю на ўвазе. Калі я буду гарэць у пекле па-за жыццём, якое я ведаю зараз, Вы яшчэ будзеце ў гэтым жыцці, але гарэць будзеце ў пякельным полымі нашмат больш лютым, чым мог распаліць сам бог. О, мой Ральф, я Вас вывучыла да тонкасці! Можа, ні ў чым іншым я як след не разбіралася, але як мучыць тых, каго люблю, заўсёды ведала дасканала. А вы больш прынадная дзічына для паляўнічага, чым быў дарагі мой нябожчык Майкл.
Калі мы толькі пазнаёміліся з Вамі, Вам захацелася авалодаць Драгедай і маімі грашыма, ці ж не праўда, Ральф? У гэтым Вы бачылі сродак купіць сабе вяртанне на прызначаны вам лёсам шлях. I раптам паявілася Мэгі, і Вы ўжо забыліся думаць пра тое, як абвесці мяне. Я стала ўсяго толькі ўяўнай прычынай для Вашых наездаў у Драгеду, каб бачыцца з Мэгі. Цікава, ці перакінуліся б Вы з такою ж лёгкасцю, калі б ведалі сапраўдныя памеры майго набытку? Ці ведаеце вы цяпер, Ральф? Думаю, нават і не падазраяце. Лічу, што высакароднай асобе не пасуе называць у завяшчанні дакладную суму свайго багацця, і таму паведамляю яе тут, каб Вы ўжо ўсё да канца ведалі, калі надыдзе час прымаць рашэнне. З дакладнасцю да некалькіх соцень тысяч фунтаў у той ці іншы бок маё багацце дасягае трынаццаці мільёнаў фунтаў.
Канчаецца ўжо другая старонка, і няма ніякай патрэбы рабіць з майго пісьма цэлае сачыненне. Прачытайце завяшчанне, Ральф, і, калі прачытаеце, вырашайце самі, як зрабіць. Прад’явіце яго Гары Гофу, каб той даў яму законны ход, альбо спаліце і ніколі нікому пра яго не раскажаце. Менавіта гэта Вам і давядзецца вырашаць. Павінна дадаць, што завяшчанне, якое ляжыць у канторы ў Гары, я склала праз год пасля прыезду Пэдзі, у ім апісала ўсю сваю маёмасць і грошы яму. Трэба ж Вам ведаць, што кінута на шалі. Я кахаю Вас так, Ральф, што іншы раз гатова была забіць Вас за абыякавасць да мяне, але гэтак я яшчэ лепш адпомшчу Вам. Я не з ліку велікадушных; я Вас кахаю, але хачу, каб Вы курчыліся ў страшных пакутах. Бо, разумееце, я ведаю, якое Вы прымеце рашэнне. Так цвёрда ведаю, нібыта бачу сваімі вачамі, хоць мяне тады ўжо не будзе. Вы будзеце курчыцца ў муках, Ральф, пазнаеце, што такое пакуты. Дык чытайце ж, мой прыгажун, славалюбны мой пастыр духоўны! Чытайце маё завяшчанне і вырашайце свой лёс».