Усе тры пакоі адзін пры адным, спальня па адзін бок гасцёўні, кухня па другі, за кухняю — ванна. У доміку дзве веранды, адна ад дарогі, другая — ад берага. Седзячы насупраць, кожны мог глядзець не ў вочы другому, а некуды ўдалечыню. Сцямнела раптоўна, як заўсёды ў тропіках, але ў рассоўныя дзверы ўліваліся мяккае цёплае дыханне ветру, нямоцны плёскат хваляў, далёкі шум прыбою каля рыфа.
Яны моўчкі пілі чай, да пячэння не дакрануліся — не лезла ў горла; дапіўшы чай, Ральф перавёў вочы на Мэгі, а яна неадчэпна глядзела, як дурасліва махае лістамі маладзенькая пальма каля веранды, што выходзіла на дарогу.
— Што з табою, Мэгі? — папытаўся ён так ласкава, пяшчотна, што сэрца ў яе шалёна закалацілася і ледзь не разарвалася ад болю: папытаўся, як, бывала, некалі, як пытаецца дарослы чалавек у малога дзіцяці. Зусім не дзеля гэтага ён прыехаў на Матлак, каб убачыць сталую жанчыну. Ён прыехаў пабачыць маленькую дзяўчынку.
І любіць ён маленькую дзяўчынку, а не сталую жанчыну. Жанчыну ў ёй ён зненавідзеў з першае хвіліны, ледзь толькі Мэгі перастала быць дзіцем.
I яна адвярнулася ад пальмы, падняла на яго здзіўленыя, зняважаныя, гнеўныя вочы — нават цяпер, нават у гэтую хвіліну! Час спыніўся, яна не зводзіла з яго вачэй, і ў яго перахапіла дыханне, ашаломлены, ён міжволі сустрэўся з дарослым, жаночым паглядам гэтых празрыстых вачэй. Вочы Мэгі. О божа, вочы Мэгі!
Ён сказаў Эн Мюлер тое, што думаў, ён і напраўду хацеў толькі пабачыць Мэгі, не болей. Ён любіў яе, але зусім не дзеля таго ён прыехаў, каб стаць яе палюбоўнікам. Толькі ўбачыць яе, пагаварыць з ёю, быць ёй сябрам, пераначаваць на кушэтцы ў гасцёўні і яшчэ раз паспрабаваць вырваць з коранем вечную цягу да яе — ён здаўна зачараваны ёю, але, можа, калі дастаць гэтыя дзіўныя чары на свет божы, ён зможа сабрацца з духам і назаўсёды вызваліцца.
Нялёгка асвоіцца з гэтаю новаю Мэгі, у якое высокія грудзі, тонкі стан і пышныя клубы, але ён асвоіўся, бо зазірнуў ёй у вочы, і там, быццам лампада ў свяцілішчы, ззяла яго колішняя Мэгі. У непазнавальным целе, якое трывожна перамянілася, — той самы розум і тая самая душа, што неадольна прыцягвала яго з першае сустрэчы; і пакуль ён пазнае іх у яе паглядзе, можна прымірыцца з новаю абалонкаю, перамагчы цягу да яе.
Ён і ёй прыпісваў тыя самыя сціплыя жаданні і мары і не сумняваўся, што нічога іншага ёй ад яго не трэба, так ён думаў аж да нараджэння Джасціны, калі Мэгі раптам накінулася на яго, быццам раз’юшаная кошка. Дый тады, ледзь аціхлі гнеў і крыўда, ён вытлумачыў гэтую ўспышку яе пакутамі, болей духоўнымі, чым цялеснымі. Цяпер ён нарэшце ўбачыў яе такую, якая яна стала, і цяпер з дакладнасцю да секунды мог сказаць, калі адбылася перамена і Мэгі першы раз паглядзела на яго вачыма не дзіцяці, а жанчыны — у тую сустрэчу на драгедскіх могілках, у дзень нараджэння Мэры Карсан. У той вечар, калі ён растлумачыў, што не мог на балі быць да яе ўважлівейшым — раптам падумаюць, быццам ён па-мужчынску закахаўся ў яе. Яна неяк дзіўна паглядзела на яго тады і адвярнулася, а калі зноў паглядзела, незразумелага выразу ў вачах ужо не было. I толькі цяпер ён зразумеў, што з таго часу яна бачыла яго ў іншым святле; і яе пацалунак тады быў не мімалётнаю слабасцю, пасля чаго яна зноў стала абыходзіцца з ім, як і да гэтага, —гэта яму толькі здавалася. Ён старанна ашукваў сябе, цешыўся з гэтага самаашукання, з усяе сілы прыладжваў яго да свае раз і назаўсёды выбранай дарогі, адзяваўся ў самаашуканне, як у валасяніцу. А яна тым часам чыста па-жаноцку абстаўляла і ўпрыгожвала сваю любоў, быццам віла гняздо.
Трэба прызнацца, целам ён жадаў яе яшчэ пасля таго першага пацалунка, але жаданне ніколі не было ў ім такое вострае, такое неадступнае, як любоў; і яму здавалася, гэта не два бакі аднаго пачуцця, адзін з адным не звязаныя. А яна, бедная, заставалася незразуметая, на яе дык не напала такая бяздумная слепата.
Калі б у яго ў гэтую хвіліну быў хоць які-небудзь спосаб збегчы з вострава Матлак, ён уцёк бы ад Мэгі, быццам Арэст ад Эўменід. Але ўцякаць было нельга — і ў яго хапіла мужнасці застацца з Мэгі, а не кінуцца бяздумна бадзяцца ўсю ноч па востраве. Што ж мне рабіць, як загладзіць сваю віну? Я ж і праўда яе люблю! А калі люблю, дык безумоўна таму, што яна вось такая, як цяпер, а зусім не ў кароткую пару яе напалавіну дзіцячай закаханасці. Я заўсёды любіў тое, што ёсць у ёй жаноцкага: бясконцае цярпенне, з якім нясе яна цяжар свайго лёсу. Дык вось, Ральф дэ Брыкасар, скінь шоры, пара ўбачыць яе такую, якая яна ёсць, а не якая была некалі. Шаснаццаць гадоў назад, шаснаццаць доўгіх, няпраўдападобных гадоў... Мне сорак чатыры, ёй дваццаць шэсць, абое мы ўжо не дзеці, але мне непараўнана далей да сталасці.
У тую хвіліну, калі я вылез з Робавай машыны, ты вырашыла, што ўсё ясна, усё само па сабе зразумела, ці не праўда, Мэгі? Падумала — нарэшце я здаўся. I яшчэ не паспела апамятацца, як мне давялося паказаць табе, што ты памылілася. Я разарваў тваю ружовую мару на шматкі, нібыта брудную анучу. Ох, Мэгі, што ж я з табою зрабіў? Як я мог быць такім сляпым, такім чэрствым сябелюбцам?
Вось прыехаў цябе пабачыць — і ані нічога не дасягнуў, толькі цябе змучыў. Усе гэтыя гады мы любілі адно аднаго па-рознаму і зусім адно аднаго не разумелі.
А Мэгі глядзела яму ў вочы, і ў яе вачах усё выразней праглядваліся сорам і прыніжэнне; а па яе твары праносіліся цені самых розных пачуццяў, пад канец ён выказаў бязмежны жаль, і тут яна зразумела, як страшна, як жорстка памылілася. I яшчэ горай, зразумела, што ён гэта ведае.
Прэч адсюль, уцякай! Уцякай ад яго, Мэгі, зберажы апошнія мізэрныя рэшткі гонару! Ледзь падумала гэтак, яна ўскочыла і напраўду кінулася ўцякаць.
Яна не паспела выбегчы на веранду — Ральф перахапіў яе, яна з размаху наляцела на яго з такою сілаю, што закружылася сама і траха не збіла яго з ног. I ўсё аказалася дарэмным — цяжкая ўнутраная барацьба, доўгія старанні зберагчы душу ў чысціні і сілаю волі заглушыць жаданне; у адно імгненне Ральф перажыў дзесяць жыццяў. Уся сіла, што драмала ў ім, заглушаная, задушаная, толькі і чакала малога штуршка — і вось выбух, хаос, і розум пакорна схіляецца перад жаданнем, і воля розуму тухне перад воляю плоці.
Рукі Мэгі падняліся і абвілі яго шыю, яго рукі сутаргава сціснуліся ў яе за спінаю; нахіліўшы галаву, ён шукаў губамі яе губы, знайшоў. Яе губы — жывыя, цёплыя, ужо не проста няпрошаны, нежаданы ўспамін; яна абвіла яго рукамі, быццам ніколі болей не выпусціць; цяпер здавалася, яна — воск у яго руках, і цёмная, што ноч, і ў ёй сплецены памяць і жаданне. Напэўна, доўгія гады ён прагнуў вось гэтае хвіліны, прагнуў яе, Мэгі, і адмаўляў яе ўладу, і проста не дазваляў сабе бачыць у ёй жанчыну!
Ці данёс ён яе да пасцелі на руках, ці яны ішлі разам? Яму здавалася — ён яе занёс, а можа, і не; але вось яны абое на пасцелі, і ён адчувае далонямі яе цела і яе далоні на сваёй скуры. О божа! Мэгі мая, Мэгі! Як жа мяне змалку прывучылі думаць, быццам ты — брыдота?
Час ужо не адлічваў секундаў, а хлынуў патокам, і захліснуў яго, і страціў сэнс, засталася толькі глыбіня невядомага дасюль вымярэння, болей праўдзівая, чым сапраўдны час. Ральф яшчэ адчуваў Мэгі, але не як нешта асобнае, хай жа канчаткова і назаўсёды стане яна неаддзельнаю часткаю яго істоты, адзінаю тканінаю, якая і ёсць ён сам, а не нечым, што з ім спаяна — і ўсё ж іншае, асобнае. Ніколі яму ўжо не забыцца сустрэчнага парыву гэтых грудзей, жывата, сцёгнаў, усіх патаемных ліній і складак гэтага цела. Папраўдзе, яна створана дзеля яго, ён жа сам яе стварыў; шаснаццаць гадоў ён ляпіў яе, і сам не здагадваўся, і зусім не здагадваўся, навошта ён гэта робіць. Цяпер ён не помніў, што адмовіўся ад яе некалі, што другі правёў яе да канца па дарозе, якой ён паклаў пачатак, якую сам выбраў і сабе, і ёй, яна ж — яго пагібель, яго ружа, яго стварэнне. Сон, ад якога яму ўжо не прачнуцца, пакуль ён — чалавек з плоці і крыві. О божа літасцівы! Я ведаю, ведаю! Я ведаю, чаму так доўга, так упарта думаў пра яе як пра вобраз без плоці, пра дзіця, калі яна даўно ўжо вырасла з гэтай цеснай абалонкі, — але чаму праз такі жорсткі ўрок адкрылася мне гэтае веданне?
Бо толькі цяпер ён нарэшце зразумеў, што заўсёды імкнуўся не быць усяго толькі чалавекам, мужчынам, — ён жадаў большага, лёсу непараўнана большага, чым даецца звычайным смертным. I вось чым усё кончылася — вось ён, яго лёс, пад яго далонямі, палае і млее разам з ім, жанчына — з мужчынам. Чалавек застаецца чалавекам. Божа літасцівы, няўжо ты не мог збавіць мяне ад гэтага? Я — чалавек і ніколі не стану богам, і маё жыццё, пошукі, спробы ўзвысіцца да большага — усё гэта было самаашуканне. Няўжо ўсе мы, слугі царквы, аднолькавыя і кожны прагне сам стаць богам? I таму адмаўляемся мы ад адзінага акта, які даказвае нашу чалавечую сутнасць?