Ён мацней абняў яе, вачыма, поўнымі слёз, пры слабым святле ў прыцемку прыгледзеўся — твар у яе ціхі, пяшчотныя губы прытуліліся, уздыхнулі дзіўна і шчасліва. Яна апляла яго рукамі і нагамі — жывымі, гнуткімі шаўкавістымі цянётамі, пакутліва, неразрыўна; ён унурыўся тварам у яе плячо, прытуліўся шчакою да яе пяшчотнае шчакі і без памяці аддаўся шалёнаму парыву, быццам змагаўся з самім лёсам. Думкі мітусіліся, мяшаліся, свядомасць затухла, і зноў асляпляльная ўспышка; на імгненне ён апынуўся ў сярэдзіне сонца, і вось бляск цямнее, шэрае змярканне, цемра. Гэта і значыць быць чалавекам, мужчынам. Большага не дадзена. Але боль не ад гэтага. Боль — у апошнім імгненні развязкі, у незваротнай, апусташальнай, безнадзейнай свядомасці: асалода знікае. Нясцерпна з ёю расстацца — расстацца цяпер, калі яна яму належыць, бо ён сам стварыў яе дзеля сябе. I ён адчайна, папраўдзе як тапелец за саломінку, хапаецца за яе, і неўзабаве новы вал, прыліў, які так хутка стаў знаёмы, падымае яго, і ён пакараецца нязведанаму чалавечаму наканаванню — наканаванню мужчыны.
Што такое сон — пыталася ў сябе Мэгі. Блаславенне, перадышка ў жыцці, водгалас смерці ці дакучлівая патрэба? Як бы там ні было, Ральф скарыўся — і спіць, прытуліўшыся галавою да яе пляча, абхапіўшы яе адною рукою, быццам нават у сне сцвярджаючы, што яна належыць яму. Яна таксама стамілася, але не дазволіць сабе заснуць. Быццам баіцца патураць розуму: раптам, калі вернешся да рэальнасці, Ральфа ўжо побач не будзе. Спаць яна можа пасля, калі прачнецца ён і гэтыя загадкава сціснутыя прыгожыя губы вымавяць першыя словы. Што ён ёй скажа? Ці пашкадуе пра тое, што адбылося? Ці прынесла яна яму такую радасць, што варта было дзеля гэтага ад усяго адмовіцца? Колькі гадоў ён змагаўся, не паддаваўся гэтай радасці, і яе прымусіў змагацца; і цяжка паверыць, што вось нарэшце ён ляжыць у яе абдымках — але ж уночы, пакутуючы ад свайго болю, ён гаварыў ёй словы, якімі закрэсліў тое доўгае ад яе адмаўленне.
А яна невыказна шчаслівая, за ўсё жыццё ёй не прыпомніць такога поўнага шчасця. З тае хвіліны, як ён перахапіў яе ў дзвярах, усё стала паэмаю плоці — абдымкі, рукі, целы, невыказная асалода. Я створана дзеля яго, дзеля яго аднаго... Вось чаму я амаль нічога не адчувала з Люкам! Яе несла дзевятым валам амаль ужо нясцерпнага жадання, і заставалася толькі адна думка — аддаць яму ўсё, усю сябе, гэта важней за само жыццё. Няхай ніколі, ніколі ён ні пра што не пашкадуе. Ён пакутаваў ад такога болю! Былі імгненні, калі і сама яна адчувала гэты боль. I ад гэтага станавілася яшчэ шчаслівейшая: ёсць жа і справядлівасць у тым, што яму балюча!
Ральф прачнуўся. Яна зазірнула яму ў вочы — і ў іх сіні ўбачыла тую самую любоў, што сагравала яе з дзяцінства, надавала сэнс яе існаванню, і з любоўю — непамерную, непраглядную стому. Тую, што азначае: стомлена не дела, без сілы засталася душа.
Ён думаў пра тое, што першы раз прачнуўся ў пасцелі не адзін; і такое абуджэнне, мабыць, яшчэ болей запаветнае, чым блізкасць, якая яму папярэднічала, знак, што іх з Мэгі звязваюць цянёты глыбейшага пачуцця, што ён з ёю — адно. Вольны, бязважкі, як чароўнае тутэйшае паветра, напоенае салёным дыханнем мора і духмянасцю прасякнутага сонцам лісця, ён нейкі час лукаў на крылах невядомай яму дагэтуль свабоды: такая палёгка — адмовіцца ад барацьбы, да якое ён вечна сябе прымушаў, так спакойна на душы, калі прайграў нарэшце доўгую, непамысна жорсткую вайну і выяўляецца, што паражэнне куды больш прыемнае за бітву. Праўда, я зацята ваяваў з табою, мая Мэгі! I ўсё ж пад канец не цябе, ушчэнт разбітую, трэба мне склейваць па кавалачках, а сяк-так збіраць свае абломкі.
Ты пастаўлена была на маёй дарозе, каб я зразумеў: хлуслівая і пустая гордасць пастыраў такіх, як я; падобна Люцыпару зажадаў я дараўняцца да бога і падобна Люцыпару загінуў. Я жыў у нявіннасці, а да Мэры Карсан і ў беднасці. Але да сённяшняе раніцы я ніколі не ведаў пакоры. Божа, калі б яна не была мне дарагая, было б не гэтак цяжка, але мне хвілінамі здаецца, што я люблю яе намнога мацней, чым цябе, — і гэтым таксама ты мяне караеш. У ёй я не сумняваюся — а ў табе? Нейкае ашуканства, прывід, насмешка. Ці можна любіць насмешку? Ды, аднак жа, я люблю.
— Калі б мне ўдалося сабрацца з сілаю, я пайшоў бы пакупацца, а потым згатаваў бы снеданне, — сказаў ён, трэба ж было нарэшце нешта сказаць, і адчуў, як зварухнуліся ва ўсмешцы яе губы каля яго грудзей.
— Ідзі пакупайся, снеданне я згатую сама. I не трэба нічога на сябе надзяваць. Сюды ніхто не прыйдзе.
— Праўдзівы рай! — Ён сеў на пасцелі, спусціў ногі на падлогу, пацягнуўся. — Цудоўная раніца. Можа, гэта прадвесце?
I ўжо боль разлукі, ад таго толькі, што ён устаў з пасцелі; Мэгі ляжала і глядзела, як ён ідзе да дзвярэй, што выходзяць у бок лагуны; ступіў на парог, прыпыніўся. Павярнуўся, падаў руку.
— Пойдзеш са мною? А потым разам згатуем снеданне.
Быў прыліў, рыф схаваўся пад вадою, ранняе сонца ўжо прыпякала, але неспакойны летні ветрык нёс прахалоду; шорсткія травы цягнулі вусікі па драбнюткім пяску, дзе мітусіліся, шукаючы здабычы, крабы і ўсялякія кузуркі. Ральф глядзеў навокал шырока расплюшчанымі вачыма.
— У мяне такое адчуванне, быццам я бачу свет першы раз, — сказаў ён.
Мэгі сціснула яго руку, вось і ўзнагарода за ўсё, гэтае сонечнае абуджэнне яшчэ болей загадкавае, чым непраўдападобная, як сон, сапраўднасць мінулае ночы. Яна глядзела на яго і не магла нагледзецца. Час, які не ўмяшчаецца ў свядомасці, невядомы свет.
I яна сказала:
— Ды ты і не бачыў яго раней. He мог бачыць. Гэта наш свет, пакуль мы тут.
— А што такое Люк? — папытаўся ён снедаючы.
Мэгі схіліла галаву набок, падумала.
— З выгляду ён не вельмі на цябе падобны, тады мне проста здавалася, бо я страшна сумавала, яшчэ не прывыкла без цябе. Напэўна, я таму за яго і выйшла, што ён нагадваў цябе. Усё роўна ж я вырашыла выйсці замуж, а ён быў на галаву вышэйшы за другіх. He тое што талкавейшы, ці мілейшы, ці якія там яшчэ якасці трэба цаніць жанчынам у мужах. Тут нешта іншае, сама добра не разумею. Хіба што, мабыць, у адным сэнсе ён і праўда на цябе падобны. Яму таксама не патрэбны жанчыны.
Ральф хваравіта зморшчыўся.
— Вось як ты пра мяне думаеш, Мэгі?
— Калі папраўдзе — гэтак. Я ніколі не разумела, ад чаго гэта, але, па-мойму, так і ёсць. I ты, і Люк у глыбіні душы чамусьці перакананыя, што патрэба ў жанчыне — слабасць. Я не пра тое, каб спаць з жанчынаю, я пра тое, калі жанчына сапраўды патрэбна.
— I з такімі думкамі ты ўсё-такі не адмаўляешся ад нас?
Яна паціснула плячамі, усміхнулася ледзь не з жалем.
— Ох, Ральф. Я ж не кажу, што гэта не важна, і, канечне ж, праз гэта я многа пакутавала, але так ужо яно ёсць. Неразумна было б мне дарэмна траціць сілу — змагацца з тым, чаго ўсё роўна не адолееш. У найлепшым выпадку я магу пакарыстацца гэтаю слабасцю, але не заплюшчваць на яе вочы. Мне ж таксама нечага хочацца і нешта мне трэба. Мусіць, мне жаданыя і патрэбныя такія, як ты і Люк, інакш я не мучылася б так праз вас абодвух. Выйшла б за добрага, простага чалавека, вось як быў мой бацька, за такога, каму была б жаданая і патрэбная. Але, напэўна, у кожным мужчыне ёсць нешта ад Самсона[2]. А ў такіх, як ты і Люк, гэта асабліва моцнае.
Ён як быццам ані не абразіўся, толькі ўсміхнуўся.
— Мудрая мая Мэгі!
— Гэта не мудрасць, Ральф. Проста здаровы сэнс. Ніякая я не мудрая, ты і сам гэта ведаеш. Але паглядзі на маіх братоў. Думаю, што старэйшыя ўжо ніколі не ажэняцца, нават сябровак не завядуць. Яны вельмі баязлівыя, ім страшна — раптам жанчыны возьмуць над імі ўладу, і яны без памяці любяць маму.
Праходзілі дзень за днём, ноч за ноччу. Нават летні лівень і той быў прыемны, добра было гуляць, адчуваючы яго на голай скуры, цёплы і пяшчотны, як само сонца, добра слухаць, як ён барабаніць па бляшаным даху. I ў сонечныя гадзіны яны таксама гулялі, грэліся, лежачы на пяску, плавалі — Ральф вучыў яе плаваць.