— Nie udało się. Teraz nie wyskoczymy. Widać nas jak na dłoni…
— To podstępny wróg — zgodził się Swami. — Przewidział wszystko. No cóż, posiedzimy do ranka. Poczekamy. W nocy nie napadną…
— Na co mamy czekać? — zapytał posępnie Mychajło. — Może lepiej zaatakować od tej strony. — Wskazał na południe. — Rzucimy granaty. Przedrzemy się. Może komuś spośród nas uda się…
— Może. — Harry wzruszył ramionami. — Nie przebiegniesz nawet stu metrów. Położą trupem. Nie, chłopcy, koniec. Trzeba przynajmniej pospać przed śmiercią. Nie wiem, jak wy, ale ja zdrzemnę się. Czuwajcie po kolei. Za to rankiem ukatrupię dziesiątkę szkopów. Dobranoc, przyjaciele…
Rozległ się świst. Gdzieś blisko za głazem huknął wybuch, posypały się odłamki. Zbiegowie przypadli do ziemi, skurczyli się. Znów roz-legł się gwizd, coś plasnęło z boku, napłynęła fala ciepła, szarpnęła, oślepiła.
Amerykanin splunął, usta miał pełne pyłu, skrzypiało między zębami. Mychajło podniósł rękę, na palcach rozpływała się czarna plama.
— Granatnik — powiedział Harry. — Upieką nas… Nie zasnę!
Wokół głazów wybuchło jeszcze kilka granatów. W dole rozległ się rechot, wesołe okrzyki.
— Przyjaciele, przejdźmy na inne miejsce. Pełznąc — wyszeptał Swami. — Tylko nie strzelajcie…
— Dlaczego? — zapytał zjadliwie Mychajło. — Mamy umierać w milczeniu?
— Posłuchajcie mnie — rzekł surowo Hindus. — Przecież przekonaliście się nieraz…
Swami pierwszy wysunął się z kryjówki i wijąc się jak wąż, popełznął między kamienie. Harry i Mychajło poszli za jego przykładem. Wybuchy rozlegały się przy głazie, za którym ukrywali się przedtem, pewnie Niemcy nie spostrzegli ich ucieczki. Zbiegowie odpoczęli, tu nie sięgały promienie niemieckich reflektorów.
— I co dalej? — szepnął Sahajdak. — Czekać, dopóki nas nie wymacają?
— Nie — powiedział twardo Hindus. — Nie można czekać. Przyjaciele, nadszedł czas wielkiej próby waszego męstwa…
— Sądzę, że zostało wypróbowane — mruknął Amerykanin. — Chyba się przekonałeś?
— Nie o tym mówię — powiedział poważnie Swami. — Widzisz, jesteśmy skazani!
— Po co więc to mędrkowanie?
— Istnieje wybór!
— Do diabła — zaklął Harry. — Gorzko mi i bez twoich urojeń. Powiedz, coś wymyślił, jaśniej!
— Wiem, że będzie wam trudno uwierzyć. Wy, Europejczycy, zostaliście inaczej wychowani. Boicie się mistyki, niezwykłości, cudu. Teraz trzeba się odważyć na coś, co będzie się wydawało cudem!
— Mów, mów, Swami! — powiedział Mychajło. — Pójdę bodaj do piekła, byle wyrwać się z rąk faszystów.
— Dobrze. Powiem. Sami widzicie, że nasz los jest zdecydowany. Jeszcze minuta, godzina — i śmierć. Możemy wyżyć, jeśli postanowimy żyć nie dla siebie…
— Nie rozumiem — mruknął głucho Harry. — Jak można żyć nie dla siebie…
— Trzeba zapomnieć o swoich interesach. Ambicji. Egoizmie. Pysze. Działać dla innych, dla przyjaciół. Złożyć w sercu ślub, że twoje życie już nie należy do ciebie, lecz do ludzi…
— Proszę bardzo, można i tak — westchnął Mychajło. — I to nas uratuje?
— Na pewno. Uratujemy się. Śmierć przyjdzie kiedyś z pewnością… Może nawet tak samo gwałtowna… Ale znacznie później. Do tego czasu potrafimy przynieść dużo pożytku ludziom… Tylko nie myślcie, że można złamać obietnicę! Przysięga musi pozostać czysta w duszy! Harry, rozumiesz?
— Nie bardzo przypada mi do serca to, co mówisz. Wolę postępować tak, jak każe rozum… A przyrzeczenie…
— Przecież nie przysięgasz, że będziesz kradł! — powiedział z goryczą Hindus. — Boicie się stracić swoją osobowość! Trzeba ją jeszcze ukształtować, bracia! Wybierajcie — śmierć albo życie… dla innych!
W słowach Swamiego brzmiała nieodparta siła, w jego oczach płonęły iskry. Nad głazami zawisł dym, w promieniach reflektora zwijał się krwawymi kłębami. Mychajło poczuł, że przenika go tajemnicza siła i pewność. Rzeczywiście, dlaczego nie uwierzyć Swamiemu? Żyć dla innych? Czyż nie w imię tego ideału żyli najwięksi bohaterowie ludzkości? Jeśli wyżyje, wyrwie się z tego piekła, to niech jego życie poświęcone będzie dobru i prawdzie!
— Swami, zgadzam się!
— Okay! — powiedział Amerykanin. — Naprawdę, do licha z mizerną osobowością! Życie — dla innych!
Ręce przyjaciół zwarły się, splotły w mocnym uścisku.
— Posłuchajcie mnie — rzekł radośnie Hindus. — Zaraz wyjdziemy na grzbiet góry i pójdziemy spokojnie. Potem skręcimy na prawo — i do lasu. A Niemcy niech strzelają.
— Zgłupiałeś! — zawołał cicho Sahajdak. — Ustrzelą nas za chwilę!
— Oni nas nie zobaczą — rzekł z mocą Swami. — Słuchaj, co ci powiedziałem. Harry, dwa granaty. Jeden rzuć na stok południowy, a drugi — tam. Ale rzucaj tak, żeby nie było widać skąd! Z ostrym skrętem! Potrafisz?
— Jeszcze jak! — zapewnił Amerykanin.
Wziął wielki rozmach i rzucił granaty. Gdzieś w dole rozległy się wybuchy, a potem wściekłe przekleństwa. Reflektory zatańczyły dookoła nieszczęsnego głazu, posypały się granaty, rwąc skały w strzępy.
— Naprzód! — rzekł spokojnie Swami.
Wyprostował się i skierował ku grzbietowi. Chłopcy ruszyli za nim. Serce zamierało, rozsądek buntował się, nakazywał paść na ziemię, wcisnąć się w skałę, stać się niedostrzegalnym. Ale wola trzymała instynkt na wodzy. Trzeba wypróbować męstwo i los!
Zbiegowie wyszli na grzbiet i ślizgając się zaczęli wchodzić na przełęcz. W dole buszował ognisty wiatr, w oszalałych światłach reflektorów miotały się postacie wrogów.
Nad zbiegami świeciły gwiazdy, w bezmiarach płynęły perłowe chmury, przez grań przetaczały się szare mgły.
Jak sen — pomyślał Mychajło. Tak bywa czasami — śni się pościg, czarne potwory, człowiek ucieka, nie zauważają go. Serce zastyga ze strachu, pot zalewa ciało, potem człowiek budzi się i długo nie może zrozumieć, gdzie jest i co się z nim dzieje…