Мы топчам апалае кляновае лісце — як усё роўна ідзём па стракатым дыване. Ад Сажа патыхае ўжо волгласцю і холадам. Ужо цяплей апранулася Антаніна і не прыцягвае ранейшым магнітам позіркі маладых хлопцаў — схавала свае прыцягальныя грудзі.
Аднаго куфля, на маю думку, было мала, акурат два. Антаніна павіталася са мною, але на мяне не глянула, уздыхнула толькі, не спытала, чаму так доўга не быў. Не ў гуморы, пэўна, была, адразу бачна, але ж не скажаш ёй пра тое, яшчэ і мацюкоў нагне — пракідваецца і такое ў ёй зрэдку... Яна налівае маўкліва два куфлі, дае рэшту — медзякі, і незадаволена гаворыць:
— Наступны! Што спіш, чаргу затрымліваеш?
Выбіраю столік і заўважаю за адным з іх Джо. Ён глядзіць на мяне, і здаецца, позірк запрашае прыйсці да яго.
— Добры дзень, Джо!
— Дзень добры, Антон! Даўно не бачыліся.
— Даўнавата. А чаму без піва? Бяры маё.
Ён адмоўна пакруціў галавой. І тут толькі я прыкмеціў, што ў яго быў шэра-зямлісты твар, у вачах нявыказаны сум і боль. Мне нешта перадалося ад яго, як электрычным токам пранізала кожную клетачку, нарадзіўшы ўва мне не то жаласць, не то шкадаванне да яго...
— Захварэў?
Ён не адказваў.
Нейкая незразумелая трывога напаўняла мяне, прымушала сціснуцца ад болю сэрца.
— Джо — гэта тваё імя? Усё хачу спытаць, ды не асмельваюся.
— Ды не. Пецька я. Пятро Саджораў. А хлопцы чамусьці празвалі Джо.
— Прабач, Пятро, я і не ведаў.
— Ды я ўжо прывык. Як маім стала імя. А пра цябе я ведаю — у газеце працуеш. Чытаў тваё «піяніна». Нялёгка, адчуваю, даўся табе матэрыял.
— Нялёгка. А чаму ж не п'еш? — кіўнуў я на піва.
— Адпіў я, мусіць, сваё.
— Як гэта?
— І апавяданні твае чытаў. То першая кніжка?
— Першая. Таму і слабая.
— Мне там адно спадабалася. Як вясковы хлопец прыехаў у горад. Ты ўсё з жыцця бярэш?
— Як калі. Але можна сказаць, што з жыцця. Калі б не з жыцця, прыдумваць усё, то і пісаць цяжка, і не павераць. То я сам і выпраўляўся першы раз у горад.
Пілося без ахвоты — ці то піва было нясмачнае, ці то Антаніна зарадзіла яго кепскім настроем — ледзьве дапіў свой куфель. Не ведалі мы, што Антаніну пакінуў муж, прыстаў да другой, — таму яна вельмі перажывала.
Пецьку пранізваў нейкі ўнутраны боль, бо ўздрыгвалі на твары сасуды. Працінаў незразумелы боль і мяне — з галавы да ног.
— Ты доўга ў Афгане быў?
— Два гады, — адказаў Пецька, — ад званка, як кажуць, і да званка. А ты?
— І я.
Маўчым. На столік з дрэва зляцеў зжоўклы ліст — лёг паміж куфляў.
— Пеця, аддай каму-небудзь маё піва — не лезе сёння.
Ён азірнуўся ўлева, управа, аднёс некаму ў дальні куток. Калі вяртаўся, кінулася мне ў вочы, што ішоў з цяжкасцю: безжыццёва апушчаныя рукі, яны звісалі, як абрэзаныя лейцы, уздоўж хударлявага цела. Вярнуўся і стаў, цяжка дыхаў, прыхінуўшыся плечуком да збуцвелага слупка.
— Табе блага, Джо... Пеця? — устрывожыўся я, сціснуў яго руку.
— Нічога, хутка пройдзе. Накатваецца, тваю качалку, калі-нікалі.
Ён хапаў паветра, разяўляў рот, як рыбіна, выкінутая на бераг, заплюшчваў вочы.
— Табе, Пецька, дадому пара. У ложак. Ты ж хворы...
— А што — ложак паможа? — з'едліва спытаў ён, не расплюшчваючы вачэй. — Памагаў там, у шпіталі? Мастакі толькі скальпелем працаваць ці адрэзаць рукі-ногі... Ды што гаварыць — каго там лячыць пасля мясарубкі? Адныя здані засталіся — ні душы, ні цела...
Голас слабы, сіплы. Яму кожнае слова давалася з цяжкасцю. Мяне ахапіла хваляванне за яго стан, за яго здароўе — хто ж паможа яму?
— Быў і я ў шпіталі. Пашкамутала троху ў адным баі...
— Значыць, ведаеш, калі будзеш пісаць, то няпраўды не напішаш...
— Не напішу, Пеця.
— Але ж тваю праўду, дружа, не надрукуюць. Ты павінен пра гераізм расказваць. А які ён, к чорту, там гераізм быў. Адно забойства... Невінаватых і бяспраўных. І самі сябе забівалі. Адзін аднаго. Чаго мы туды палезлі? Свой погляд на жыццё ім падсунуць? Ды лажылі яны на нас... Голымі рукамі бралі... Яйцы выразалі і назад адпускалі, што цяпер з цябе возьмеш... Жах, Антон, які жах!..
— Ведаю, жах. Пайшлі дадому, га, Пецька? Я правяду. Вазьму таксі і завязу.
— Куды? Каб жа я...
Нечакана ён сашчаміў зубы і застагнаў, збялеў увесь. Асунуўся на зямлю. Ён як ведаў, што ўпадзе, бо ўхапіўся адной рукой за слупок, абняў яго. Упаў на правы бок, як ужо сеў на бетонную пліту. І часта задыхаў, праз нос, застагнаў яшчэ больш, пэўна, пёк яго невыносны боль...